ویژگی هازمان گاهانی

با اشا و وهومن و خشترای فناناپذیر، ایمان و فداکاری افزایش می­یابد (گاتها هات 28 بند 3). اشا و وهومن و خشترای توانا را سزاوار ستایش می­دانیم (هات 28 بند 9). اشا و وهومن و خشترا به ما روی خواهند آورد (هات 29 بند 11). در پرتو نیروی اراده (خشترا) و منش پاک (وهومن) و راستی (اشا)، بخشش عشق و ایمان (آرمیتی) و رسایی (خرداد) و جاودانی (امرداد) مردم را به فروغ مینوی و زندگی پایدار خواهد رسانید (هات 34 بند 11).

در بخش نخست این نوشتار، هنجار و داد در هازمان، با مثال موردهای اخیر از آمریکا و ایران، همراهی نیک‌اندیشی (وهومن) و هنجار (اشا) به داد (خشترا) خواهد انجامید. آموزه‌هایی که اشو زرتشت در چند هزار سال پیش بنا نهاد همواره در همه گیتی و مینو، در فرد و هازمان، بی‌نهایت دقیق و همیشه پایدار تجلی می­یابد. آموزه‌هایی بسیار علمی و اخلاقی که باید در سازمان ملل تدریس شود. با تکیه بر سه پایه آموزه اشو زرتشت، علی­رغم ناهنجاری و بداندیشی مقطعی در تمام کشورها، جهان به سطحی از تمدن رسیده که نیک‌اندیشی و منطق می‌تواند هنجار و قانون را دوباره برقرار کند. در ادامه، به هازمان در جهان‌بینی زرتشت می­پردازیم و اینکه شهر و کشور ایده­آل گاهانی چه ویژگی­هایی داشته باشد.

در گاتها، به ویژه هات 28، اشا نماد هنجار و راستی و وهومن نماد نیک‌اندیشی و پاکی با هم هستند. انسان فقط با دست‌یابی به علم یا تنها با اندیشه به پیشرفت و خوشبختی نمی‌رسد و در زندگی باید از ترکیب و همراهی این دو فروزه بهره بجوید. در بندهای کلیدی گاتها، آموزه­ی سوم اشوزرتشت و درواقع فروزه­ی سوم آفریننده همراهی دارد که خشترا یا نماد شهریاری است. معنای این آموزه­های گاتها درسطح فرد ظاهرا ساده و مشخص است: اندیشه ­نیک، قانونمندی و نظم، اراده و شهریاری بر نفس. برای درک ویژگی هازمان گاهانی، باید ابتدا به رمزگشایی این سه آموزه در سطح هازمان بپردازیم.

سه پایه آموزه اشوزرتشت، اشاوهیشتا و وهومن و خشترا، سه فروزه اهورامزدا و سه امشاسپند نخست هستند. با این سه راهکار، می‌توان به فروزه­های بعدی یعنی سپندآرمیتی و خرداد و امرداد دست یافت. با پیاده‌سازی سه اصل اول (ورودی، پیش نیاز) میتوان به پاداش سه امشاسپند نهایی (خروجی، نتیجه) رسید. دریافت این سه پایه نخست راه نجات و خوشبختی است. اشوزرتشت نخستین آموزگار بشریت است که مراحل سرآمدی و تکامل هستی را دریافت و آموخت. امشاسپندان فرشته نیستند که به یاری فرد بیایند. امشاسپندان فروزه ها و مفاهیم ژرف هستی هستند که در سطح فرد، جامعه و آفریدگار تجلی یافته‌اند.

در کلاس دکتر خورشیدیان سه پایه زیربنای هستی را آموختیم. ابتدا باید بر پایه علم و دانش، که قوانین خدادادی حاکم بر طبیعت و روش بهره‌گیری بهینه از آن است، راست را از باطل جدا کنیم (مرحله شناخت). سپس بر پایه علوم اخلاق انسانی، که حقوق خدادادی و طبیعی انسان‌ها است، ارزش‌های نیک را از ضد ارزش­ها جدا کنیم (مرحله ارزش گذاری). در آخر بر اساس قوانین قراردادی، رفتارهای درست را از نادرست تشخیص دهیم (مرحله انتخاب). چنانچه اندیشه، گفتار و کردارمان بر این سه پایه محکم­تر باشد، دنیایمان استوارتر و پایدارتر خواهد بود. بدون توجه به هر سه پایه، به بیراهه خواهیم رفت.

پیشنهاد من این است که این سه پایه هستی در بالا همان سه اصل آموزه اشوزرتشت هستند. اشا قوانین خدادادی حاکم بر طبیعت است. وهومن حقوق طبیعی و علوم اخلاقی انسانی را شکل می‌دهد. خشترا قوانین قراردادی و رفتار درست شهروندان خواهد بود. بنابراین مجموعه سه پایه هستی، یعنی علم و اخلاق و قانون، که می‌تواند جامعه را نگاهداری کند، همان اشا و وهومن و خشترا است. در گسترش این تز می­توان به سه قوه در جامعه مدنی رسید. قوه قضاییه (وهومن و نیک‌اندیشی برای تشخیص نیک از بد)، قوه مجریه (خشترا یا شهریاری در اجرا و نظارت) و قوه مقننه (اشا یا هنجار و قانون‌داری) خواهند بود.

هازمان گاهانی بر پایه­های اشا و وهومن و خشترا استوار است. هازمانی که درآن نیک‌اندیشی، هنجار و دانش، قانون و داد موج زده و اوج می‌گیرد. هازمان گاهانی برپایه همازوری و همزیستی با نیکان و وهان هفت کشور زمین بنا شده است. کیش و رویکردی که دور کننده جنگ‌افزار، خویشی‌دهنده و پاک است. در هازمان گاهانی جنگ و خونریزی، تنبلی و گوشه‌گیری راهی ندارد. همه خواستارند از جمله کسانی باشند که در آبادانی جهان تلاش می‌کنند و خواستار و پشتیبان خوشبختی دیگران هستند. در هازمان گاهانی، به کدخدا و دهدار و شهرداری که اشو و سردار اشویی باشند یزشن و نیایش و ستایش و درود فرستاده می‌شود.

ونگهِئوش خشَثرَ در گاتها و اسطوره آرمان­شهر در اوستا و در شاهنامه ستوده شده‌اند. ورجمکرد شهر آرمانی اساطیری است. شهر گنگ دژ را سیاوش پسر کاووس‌شاه در شرق سرزمین توران، در میان کوه‌های بسیار بلند و تسخیر نشدنی ساخت. اردشیر خوره، نخستین شهر ساسانی، نمود کاملی از شهر مدور و برگرفته از این تفکر بود. نخست آرمان شهر بر رهبری و حکیمی فرزانه استوار است. دوم نظام سیاسی و اجتماعی طبقاتی است و هر کسی بر حسب شایستگی در طبقه‌ای که سزاوار اوست قرار گرفته است. سوم حکومت ضروری ناگزیر و ضامن بقای جامعه مدنی است. مردم از نیکی­ها بهره‌مند و از پتیاره‌ها در امان هستند. بعدها افلاطون یونانی، از آموختگان زرتشت، در کتاب جمهوری به تعریف آرمان­شهر پرداخت. مدینه فاضله نیز پس از اسلام در اندیشه ابن‌سینا، فارابی و خواجه نصیرالدین طوسی مشابه آرمان­شهر ایران باستان تجلی یافت.

سوشیانت یا سوشیانس (سودرسان، رهایی بخش) در دین زرتشت منجی نهایی زمین به شمار می‌رود. سوشیانت راه زرتشت را پیش می‌گیرد و جهان پاک پر از عدل و داد می‌شود. آخرین رهایی بخش اَستوَت اِرِتَه هازمانی را بنا خواهد کرد که همیشه تازه و جوان که پیری و بیماری و فساد در آن راه نیست. در چنین جهانی که برپایه ی اَشَه استوار است،جاودانگی برپا می‌شود و دروغ رانده و نیست و نابود می‌شود. دیو آشموغ که نمادی از شرک و گمراهی و دروغ است در خواهد گذشت. سپیده پیروزی جهان را بر می‌گیرد و رخشندگی دین در هازمان تابان خواهد شد. مردم راستی و دوستی و مهربانی را پیشه خود خواهند ساخت. با ظهور این صاحب‌زمان زرتشتی جهان پر از عدل و داد کند و نظم نوینی برپا شود و ظلم و ستم از بین خواهد رفت.

در بخش پایانی، در آستانه انتخابات ریاست جمهوری و شورای شهر، به موضوع “گزینش سرداران هازمان در جهان­بینی اشوزرتشت” خواهیم پرداخت.

هنجار و داد در هازمان