لوگو امرداد

کاخ ورسای ایران از آبادی تا ویرانی

kakhکاخ ثابت پاسال که با عنوان «کاخ ورسای ایران» یا «قصر سنگی» هم شناخته می‌شود در آغاز متعلق به حبیب‌الله ثابت (معروف به ثابت پاسال) سرمایه‌دار نامور ایرانی در پیش از انقلاب بوده است که پس از انقلاب  مصادره شد. این ساختمان به عنوان بزرگترین خانه‌ی تهران در انتهای شمالی خیابان جردن در منطقه تجریش تهران جای گرفته است و معماری آن از روی الگوی معماری قصرپتی تریانو (تریانوی کوچک) در ورسای ساخته شده است.
خانه شناخته شده به کاخ ثابت پاسال متعلق به دوره محمدرضا شاه پهلوی با مساحت بیش از ۱۱ هزار و ۵۴۳۳ متر  مربع در کوچه ناهید در ابتدای بلوار آفریقا (جردن)، تقاطع خیابان حمیده طاهری و محمد روانپور جای گرفته است.
این خانه پیش از انقلاب، گران‌ترین و بزرگ‌ترین خانه شهر تهران بوده است به طوریکه ارزش آن در آن زمان ۱۵ میلیون دلار براورد شده بود.
اگرچه ساخت بنا در سال ۱۳۴۰ به پایان رسید، اما با در نظر گرفتن جریان‌های رایج معماری در جهان و حتی در ایران دهه ۱۳۴۰، باید گفت این بنا به هیچ وجه فرزند زمان خود نیست و هیچ تعلق خاطری به جنبش‌های معماری معاصر و حتی انبوه خانه‌های مدرن که در خیابان پهلوی سابق ساخته شده‌اند ندارد.
این عمارت استخری بزرگ دارد و یک جریان آب که مثل معماری سنتی ایران از زیر خانه رد می‌شود. یک تئاتر روباز کوچک در بخشی از باغ در نظر گرفته شده است. به موازات باغ و از ورودی سوارۀ خانه، یک پارکینگ بزرگ برای مهمانی‌های شبانه و پارک ماشین‌های مدعوین طراحی شده که نشان کمی از سلیقه دارد و به پارکینگ یک مرکز خرید می‌ماند. زیربنای خانه نزدیک به دو هزار متر مربع در دو طبقه اصلی و یک طبقه زیرزمین است.
گفته می‌شود این خانه از روی اقامتگاه سده هجدهمی مادام دو باری و بعدها ماری آنتوانت، کاخ پتی تریانو(تریانوی کوچک) در کاخ ورسای ساخته شده که آنژ-ژاک گابریل آن را طراحی کرده است. همچنین نمای اصلی ساختمان ثابت شباهتی انکارناپذیر به نمای جنوبی کاخ سفید دارد که یکی از مشهورترین بناهای نئوکلاسیک به شمار می‌رود.
آذین‌های درونی این خانه کار شرکت فرانسوی «مزون ژانسِن» بود که از پایان سده‌ی نوزدهم برای اعیان و  خانواده‌های سلطنتی طراحی می‌کرد و بزرگ‌ترین پروژه‌اش در ایران طراحی خیمه‌های جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران بود. ثابت از حدود ده سال پیش از ساخت این خانه با این شرکت (که در ۱۹۷۳ تعطیل شد) آشنایی داشت و حتی در ۱۹۵۰ از ژول لِلو که برای مزون ژانسن کار می‌کرد، خواست تا آپارتمانش را در نیویورک طراحی کند.پرده‌های کاخ ثابت پاسال و درهای آن بر اساس بقیه کارهای مزون ژانسن در آن دوره می‌شود حدس زد که داخل عمارت ثابت چه شکلی داشته:
پرده‌های ضخیم و تیره (که از بلژیک آورده شده بودند) که از زیر  سقف تا کف کشیده‌ شده‌اند. پنجره‌های نمای ساختمان این نظر را تأیید می‌کند. سقف با گچ‌کاری کلاسیک اما ساده و بدون ازدحام، دیوارها با کاغذ دیواری بدون طرح و رنگی که با پرده‌ها تناسب دارند، شومینه‌های بزرگ اما ساده با دورکاری سنگ مرمر و مجسمه‌های کلاسیک (با سنگ‌تراشی‌های روح الله میرزائی) و درهای چوبی سنگین که متعلق به یک قصر فرانسوی هستند با دور درهای با گچ‌کاری منقوش به طرح‌ گل‌.
به گفته‌ی معاون سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران برای نگهداشت و پاسداری از کاخ ثابت پاسال و برای ثبت آن در فهرست آثار ملی کشور، نیاز است که گزارش کاملی از این بنا آماده شود، اما تاکنون کارشناس سازمان میراث فرهنگی به کاخ ثابت پاسال راه نیافته‌اند و از ورود آنها به ساختمان جلوگیری شده است.در مقابل مدیر بافت‌های تاریخی شهرداری تهران با بیان این که شهرداری تهران اجازه صدور مجوز تخریب برای هیچ بافت تاریخی را ندارد، ادعا کرد صدور مجوز تخریب «کاخ ثابت پاسال» توسط سازمان میراث فرهنگی صادر شده است.
برپایه‌ی برخی گزارش‌ها درختان این خانه بزرگ خشکانده شده و قرار است با تخریب آن یک برج مرتفع تجاری ساخته شود. در پاییز ۱۳۹۳ رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان در واکنش به خبر تخریب این بنا با ارسال نامه‌ای  به وزیر راه و شهرسازی با اعتراض به تخریب این کاخ، گفت: «بی‌شک ساخت برجی ۹ طبقه با کاربری تجاری، بی‌توجهی به توصیه‌ی اکید بزرگان نظام مبنی بر حفظ هویت تهران است.»
در دی ماه ۱۳۹۳ محمد حقانی عضو شورای شهر تهران با بیان اینکه شورای شهر از دید پانونی دراین زمینه نمی‌تواند کاری کند، گفت:
«خاضعانه و برادرانه از شهردار تهران خواهش می کنم که مانع تخریب این ساختمان و تغییر کاربری آن به یک مجموعه تجاری شود، زیرا این ساختمان یک سرمایه فرهنگی و از جاذبه های گردشگری شهر تهران است.»

به اشتراک گذاری
Telegram
WhatsApp
Facebook
Twitter

یک پاسخ

  1. با سپاس فراوان از تارنمای امرداد که گزارش جامعی از این عمارت زیبا را توصیف نموده است.خدا کند که آسیبی نبیند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تازه‌ترین ها
1403-02-01