خداینامهها به خط فارسی میانه یا پهلوی ساسانی از جمله مهمترین و اصلیترین بنمایههای شاهنامه هستند.خداینامه به زبان پهلوی شامل تاریخ حماسی ایران و تاریخ شاهان فرمانروا در روزگار پیش از اسلام است. «خداینامه به روایت شاهنامه» عنوان نوشتار رویهی شاهنامهی امرداد 390 است که فرشید ابراهیمی پژوهشگر تاریخ در آن به واکاوی خداینامه در شاهنامه پرداخته است.
بخشی از این نوشتار چنین است:
در دورهی فرمانروایی ساسانیان نگرش پادشاهان به کردار و رفتار شهریاران پیشین و شیوه و آییننامهی شهریاری خردمندانه و کشورداری اهورایی در جهانبینی ایرانی و اوستایی (خشثره وئیریه= شهریور= شهریاری آرمانی= آرمانشهر– اتوپیا= مدینهی فاضله) سبب گشت تا همواره پادشاهان و دستگاه ساسانی چشم به کارنامهی پر شکوه نیاکان بدوزند و به هر هنگامی و هر انگیزهای کردارها و کارنامهی گذشتگان را برخوانند و به کار گیرند و همواره به یکدیگر سپارش و اندرز دهند که : «مده کارکرد نیاکان به باد» . . .
برای نمونه، در بخشهای بسیاری از شاهنامهی فردوسی در روند سرگذشت ساسانیان به زمانهایی برمیگردیم که در خور آنچه نیاز بوده، پادشاه به تاریخهای پیشین و کارنامهی گذشتگان مینگریسته است:
«فردوسی آورده است که در راه شکار، داستانهای جمشید و فریدون را برای بهرام گور(421 – 439م) نقل میکردند. همو در مورد هرمز(579 تا 590م) میگوید که در زندان از رامشگری خواست که با رود در “سرود پهلوانی” داستان رویین دز اسفندیار را برای او بخواند. همچنین به روایت جاحظ، انوشیروان در گردشی قصهگوی خود را احضار کرد و از او خواست تا داستان جنگ اردشیر بابکان را با پادشاه خزر نقل کند، اما وی که این داستان را قبلاً از شاه شنیده بود، چنین وانمود کرد که اصلاً این داستان را نشنیده است. آنگاه انوشیروان خود این داستان را نقل کرد.1 ظاهراً حتی در زمان بهرام گور “نامهی باستان” وجود داشته است که داستان های آن را در مجالس بزم میخواندند.»2
«در همینباره در شاهنامه میخوانیم که : خسرو پرویز پدر خویش هرمزد را در کاخش بازداشت میکند، هرمزد میخواهد که دستکم برای رهایی از تنهاییاش، کسی را فرستند تا برای او تاریخ گذشتگان را از….»
متن کامل این نوشتار با عنوان «خداینامه به روایت شاهنامه» در رویهی شاهنامه امرداد 390 چاپ شده است.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.
لینک خرید اینترنتی شمارهی 390 امرداد:
لینک اشتراک ایمیلی هفتهنامه امرداد: