بی‌گمان یکی از کمبودهای تاریخ‌نگاری ایران معاصر، بازنویسی تاریخ نانوشته‌ی اقوام سرنوشت‌ساز و خاندان‌های دلاوری است که در گوشه‌گوشه‌ی این سرزمین، در ستیز با خودکامه و بیگانه، بازتابِ چشمگیری در ادبیات مردمی و بومیِ سرزمین خود برجای گذاشته‌اند.
در این میان یکی از نمونه‌های برجسته و شایسته‌ی بررسی، حماسه‌ی منظومی در پیوند با شمال ایران است که به زبان تبری: هوجبرنومه (هژبرنامه) یا هوجبرسلطون خوانده می‌شود که در اینجا ما آن را حماسه‌ی هژبرسلطان می‌نامیم.
از ویژگی‌های این حماسه‌ی مردمی که شاید بخشی جدایی‌ناپذیر از این گونه و شیوه باشد، این‌که این داستان آهنگین، تنها یک گزارش تاریخی نیست و سویه‌ی مردمی آن سبب شده تا در بخش‌های گوناگون تبرستان، بازسازیی‌های در آن انجام شود، اگرچه برخی کارشناسان نقدهایی بر حماسه قلمداد کردن این منظومه دارند، اما بیشتر زبان‌شناسان این منظومه را حماسی دانسته و در بخش‌بندی سروده‌ها، آن را در رده‌ی حماسی جای داده‌اند.
این منظومه که در پیوند با دو رویداد تاریخی نبردهای سوادکوه (۱۲۹۸ و ۱۳۰۰خ) و ستیز انجمن ملی تبرستان1 (امیرمؤید سوادکوهی و فرزندانش) با حکومت مرکزی است، در حقیقت بازتابی از آمال جامعه و آرزوهای مردمی است که در دستیابی به آرمان‌هایشان ناکامی‌ها و دشواری‌های فراوانی را به جان پذیرفته‌اند.
ماجرا از جایی آغاز می‌شود که وثوق‌الدوله (نخست وزیر وقت) دستور به جمع‌آوری اسلحه از دست افراد غیرنظامی و غیردولتی داد. ظهیرالملک (حاکم ایالت مازندران) نیز برای اجرای آن، تصمیم به گرفتن سلاح‌های قشون امیرموید افتاد. ولی در این هنگام امیرموید و پسرانش (از جمله هژبرسلطان) از دادن سلاحشان خودداری کردند و پس از قراردادِ 1919م2 در برابر آن ایستادگی کردند.
هژبرسلطان که بود؟
اسدالله‌خان باوند (کوچک‌ترین فرزند امیرمؤید سوادکوهی) که همچون پدرانش، از فرزندان باوِ بزرگ (نیای باوندیان) به شمار می‌رفت، خود را از نسل خسرو انوشیروان ساسانی می‌دانست و پدرش امیرمؤید سوادکوهی نیز حاکم سوادکوه و از دولت‌مردان پرآوازۀ کشور بود.
اسدالله خان در سال ۱۲۷۰ در سوادکوه (وندچال) مازندران زاده شد و از کودکی نزد پدر فنون نظامی می‌آموخت و نخست پاژنام ایلخانی داشت. پس از دلیری‌های فراوان در برابر قشون روس در بارفروش (بابل) و تازش همان قشون به سوادکوه، از سوی مردم سوادکوه به او لقب هجبرسلطون (هژبرسلطان) داده شد.
شخصیت هژبر (اسدالله خان باوند) از دید مردم چهره‌ای دوست‌داشتنی، مومن به حق، دلسوز، پشتیبانِ ستم‌دیدگان، دلیر، ماهر در تیراندازی و … است.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «حماسه‌ی هژبرسلطان؛ ایستادگی در برابر خودکامگی» به خامه‌ی فرشید ابراهیمی، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد آمده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی ششم (تاریخ و باستان‌شناسی) شماره 490 امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 490 از دوشنبه 26 شهریورماه 1403 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پی‌دی‌اف شماره‌ی 490 هفته‌نامه امرداد
فروش اینترنتی نسخه‌ی چاپی شماره‌ی 490 هفته‌نامه‌ی امرداد
اشتراک ایمیلی هفته‌نامه‌ی امرداد
