دومین سنگ‌نوشته‌ی «پهلوی کتابی» از دوره‌ی ساسانی در محوطه‌ی نقش رستم و در پشت آرامگاه خشایارشا هخامنشی، کشف و خوانش شد.
استودانی که کتیبه پهلوی کتابی در کنار آن شناسایی شده است.
به گزارش ایسنا، ابوالحسن اتابکی ـ پژوهشگر آزاد و زبان‌شناس ـ نتیجه خوانش سنگ‌نوشته‌ی نویافته در نقش رستم را در دسترس رسانه‌ها قرار داد و درباره آن گفت: این دومین سنگ‌نوشته‌ی مربوط به استودانی است که ما در درون محوطه‌ی نقش رستم و در پشت آرامگاه خشایارشا (در مرودشت استان فارس) کشف کردیم و با اینکه به شدت در گذر زمان آسیب دیده، ترجمه آن چنین است: «این دخمک (استودان) مهرگشنسپ انوشه‌روان (است)؛ بهشت بهرش باد».
این پژوهشگر افزود: پیش‌تر نیز یک سنگ‌نوشته‌ی سنگ گور در همین محوطه نقش رستم کشف کرده بودیم که با همکاری نجمه ابراهیمی در نشریه «پیام باستان‌شناس» دانشگاه ابهر چاپ شد.
او درباره‌ی کاربرد استودان‌های دوره ساسانی گفت: در دوره ساسانی به طور نسبی، استودان‌ها (استخوان‌دان‌ها) به «فضاهایی منفرد تاقچه‌ای یا هلالی‌شکل» گفته می‌شد که در دیواره عمودی صخره‌ها و صخره‌کنده‌ها ایجاد شده‌اند و هنگامی استخوان‌های مردگان به‌وسیله جانوران درنده و پرندگان لاشخوار در «دخمه‌های آفتاب» از گوشت تهی می‌شد، این استخوان‌های آفتاب‌خورده و پاک‌شده به مکان‌های گوناگون گورسپاری (:تدفین) انتقال داده می‌شد که یکی از این روش‌های گورسپاری در دوره ساسانی، گذاشتن استخوان‌ها در استودان بود.
اتابکی افزود: شکل‌گیری این نوع شیوه گورسپاری با فراگیری آموزه‌های زرتشتی در فلات ایران و همگونی دین و دولت رواج یافت که از بُعد سیاسی با تشکیل حکومت فرته‌داران «نگهبانان آتش» در پارس و خاندان آتروپات در آذربایجان پس از دوره هخامنشی پیدایش یافت. این حکومت‌ها که نخستین بارقه‌های دیانت زرتشتی را در جغرافیای سیاسی فلات ایران رقم زدند به تقلید از آرامگاه‌های شاهان بزرگ هخامنشی به رواجِ گوردخمه‌ها و استودان‌هایی سازگار با آموزه‌های دین زرتشتی در دل کوهستان‌ها و صخره‌ها پرداختند.
این پژوهشگر در دنباله گفت: نمونه بارز این گوردخمه‌ها در فارس، گوردخمه «دائو دختر» فهلیان، «گوردخمه فالونک» مرودشت، «آرامگاه ناتمام چاشتخور»، «گوردخمه‌های آخور رستم و تنگ زندان»، در جنوب تخت جمشید، گوردخمه شرق نقش رستم و در مناطق غربی فلات ایران «گوردخمه‌های (به اشتباه) منسوب به مادی و در اصل بعد از دوره هخامنشی» همچون «گوردخمه سکاوند»، «قیزقاپان»، «کورخ کیچ»، «دکان داود» و … دارای اهمیت است.
این سنگ‌نوشته در کنار استودانی در محوطه نقش رستم و پشت آرامگاه خشایارشا هخامنشی شناسایی شده است.
اتابکی یادآور شد: سپندینگی (:قداست) و پاکی عنصر خاک در رویارویی با تازش دیو نسو «که بر پیکر مرده هجوم می‌آورد و باعث ناپاکی کالبد می‌شود» باعث این نگرش شد که پیکر درگذشتگان بهدینان زرتشتی باید تا جایی ممکن از این عنصر سپند (خاک) دور بماند. با این نگرش، گستره‌ی فراوانی از گورسپاری‌‌های رایج با آیین زرتشتی مانند استودان‌ها (که خود نمونه دگرگون و کوچک‌شده گوردخمه‌ها بودند)، در برخی از بخش‌های جنوبی، به‌ویژه در سرزمین پارس شکل گرفتند.
این پژوهشگر گفت: برخی از این استودان‌ها دارای سنگ‌نوشته‌های به خط پهلویِ کتابی هستند که پیرامون یا کنار آن به نگارش درآمده‌اند.
سنگ‌نوشته‌ی نویافته به خط پهلوی در این بخش از استودان شناسایی شده است.
به گفته‌ی اتابکی: بیشتر استودان‌های برجای‌مانده در فلات ایران از دوره‌ی ساسانی در کوهستان‌های دشت مرودشت (اطراف شهر استخر و نقش رستم) جای دارند که نشان از اهمیت این مکان در نزد ساسانیان به عنوان زادگاه آیینی بوده است. از سوی دیگر این مکان به عنوان خواستگاه میهنی و آیینی، مرکز علوم و کتابت، محل اسناد و گنجینه‌های دولتی و تبلوری از قدرت بزرگان و خاندان‌های نژاده در دوره ساسانی تا چندین سده پس از اسلام به شمار می‌رفته است.
خوانش دومین کتیبه پهلوی کتابی از دوره ساسانی در محوطه نقش رستم
