آثار غارنشینی باستانی در شهرستان ایوان در استان ایلام؛ نشانه‌های حضور انسان‌های نخستین زاگرس در این گستره را هویدا کرد.
حبیب‌الله محمودیان، استاد باستان‌شناسی پیش از تاریخ در این باره گفت: محدوده جغرافیایی شهرستان ایوان در استان ایلام، محل یکجانشینی (:استقرار) انسان‌های دوران غارنشینی بوده است، تازه‌ترین پژوهش‌های باستان‌شناسی در این منطقه، وجود آثار فرهنگی در «غار خفاش»، «غار بره زرد» و همچنین «غارهای باسکله گرمه» را به‌خوبی آشکار کرده است.
وی یادآوری کرد: کوهستان زاگرس که پهناورترین رشته‌کوه ایران است، دارای غارها و پناهگاه‌های پرشماری است که برخی از آن‌ها دارای اهمیت تاریخی و برخی دیگر از نظر طبیعت علمی درخور توجه‌اند.
این باستان‌شناس در ادامه گفت: در این میان، غارهای محدوده ایوان به‌ویژه در دامنه‌های کوه‌های سیوان، کبیرکوه، کول‌کنی ماژین، زینگان، چهل ستون و دره دراز، گام‌های نخست یکجانشینی انسان‌های باستانی را آشکار می‌کنند. همچنین ده‌ها غار ناشناس دیگر در این منطقه می‌تواند سرنخ‌های مهمی درباره‌ی دگرگونی‌های فرهنگی و تمدنی انسان‌های نخستین باشند.
غارهای باسکله گرمه؛ مجموعه‌ای از یادمان‌های تاریخی
محمودیان با اشاره به اینکه یکی از مناطق باستانی شهرستان ایوان، روستای «باسکله» است که در فاصله ۱۸ کیلومتری شمال ایوان و در مسیر اصلی این شهرستان به کرمانشاه جای دارد، گفت: در این منطقه، غارهای بسیاری وجود دارد که برخی از آن‌ها از دید پژوهش‌های باستان‌شناسی دارای اهمیت ویژه‌ای هستند.
غار باسکله گرمه ۱
وی گفت: این غار در دامنه‌ی جنوبی کوه دیزگه و در فاصله‌ی 5/1 کیلومتری شمال غربی روستای باسکله جای دارد. عرض دهانه ورودی ۱۰ متر، ژرفای ۱۲ متر و بلندای دهانه نزدیک‌به ۸ متر است، در ژرفای ۸ متری، عرض غار به ۴ متر و بلندای آن به 5/1 متر می‌رسد، بدنه و سقف غار از سنگ‌های طبیعی تشکیل شده است.
محمودیان در ادامه افزود: در سطح محوطه سفال‌های نسبتا محدودی مشاهده شده است، بیشتر این سفال‌ها بدون نقش و با پخت ناقص هستند، برپایه‌ی یافته‌های موجود، این مجموعه ممکن است به دوره کلکولیتیک (مس سنگ) تعلق داشته باشد.
غار باسکله ۲
غار باسکله گرمه ۲
این باستان‌شناس افزود: فاصله این غار از روستای باسکله دو کیلومتر است. دهانه ورودی ۷ متر عرض، ۲ متر بلندا و ژرفای ۱۴ متر دارد. از ژرفای چهار متری به بعد، عرض غار به‌گونه‌ی میانگین پنج متر و بلندای آن سه متر است. در مرکز سقف غار شکافی وجود دارد که نور کافی برای دیدن انتهای غار را فراهم می‌کند.
وی با بیان اینکه بلندای این غار نسبت به دشت مقابل ۴۰ متر است، افزود: وجود شناسه‌های فرهنگی در این مکان، گمانه‌ی تعلق آن به یک دوره تاریخی را افزایش می‌دهد.
غار باسکله ۳
غار باسکله گرمه ۳
محمودیان گفت: این غار در فاصله سه کیلومتری غرب باسکله و در بلندای ۲۲۰ متری نسبت به سطح جاده جای گرفته است. دهانه ۲۴ متری ورودی، نزدیک‌به ۱۰ متر بلندا و هشت متر ژرفا دارد. در ژرفای چهار متری، عرض آن به ۵ متر کاهش می‌یابد.
وی گفت: در سطح محوطه، سفال‌های پراکنده‌ای مشاهده شده که دارای لعاب گلی، رنگ قهوه‌ای در لبه و نقش‌های سیاه‌رنگ هستند. این ویژگی‌ها نشان از استفاده مجدد یا تغییر کاربری غار در دوره‌های بعدی دارد.
غار باسکله گرمه ۴
این استاد باستان‌شناسی پیش از تاریخ یادآوری کرد: نزدیک به 5/3 کیلومتری غرب باسکله و در دامنه‌ی کوه گاومهر قرار دارد. این غار بیشتر شبیه به یک پناهگاه صخره‌ای است. دهانه ورودی ۱۸ متر عرض، چهار متر بلندا و پنج متر ژرفا دارد.
محمودیان ادامه داد: سفالینه‌های یافت‌شده دربردارنده‌ی سفال‌های ساده، دست‌ساز، با استفاده از شاموت گیاهی هستند، وجود تیغه سنگ آبسیدین در این محوطه نیز مبین استفاده از آن در دوره کلکولیتیک است.
چالش‌های مطالعاتی در منطقه
حبیب‌الله محمودیان در پایان گفت: پژوهش‌ها و بررسی این محوطه‌ها با چالش‌های بسیاری روبه‌رو است. تنوع گسترده محوطه‌ها، دشواری دسترسی به برخی از غارها و نبود وجود مدارک مستند از موانع اصلی شناسایی دقیق دگرگونی‌های فرهنگی و تمدنی انسان در این منطقه است.
وی افزود: با این حال، این یافته‌ها می‌تواند زمینه‌ساز پژوهش‌های بیشتر درباره دگرگونی‌های اجتماعی، فرهنگی و محیطی انسان‌های غارنشین در منطقه ایوان باشد.
