درحالی‌که قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به صراحت بر آزادی دینی و احترام به ادیان رسمی تاکید دارد، طی ماه‌های اخیر انتشار رسمی چند کتاب با مضامین مخدوش و توهین‌آمیز نسبت به آیین زرتشتی، موجی از نگرانی‌های حقوقی، فرهنگی و اجتماعی را در میان اقلیت‌های دینی، نخبگان حقوقی و جامعه مدنی برانگیخته است. این آثار، با مجوز رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، منتشر شده‌اند و همین امر، مسوولیت حقوقی و اداری این نهاد را دوچندان می‌کند.
سه کتاب، یک رویه تحریف‌شده
در سال جاری، دست‌کم سه عنوان کتاب با محتوایی توهین‌آمیز و تحریف‌شده درباره آیین زرتشتی در فضای نشر رسمی کشور منتشر شده‌اند:
- ازدواج با محارم در آیین زرتشتی
- قربانی در آیین زرتشتی
(هر دو اثر غلامرضا نوادری)
- درسنامه انتقادی آشنایی با زرتشت و باستان‌گرایی (نوشته علی مصلح)
این آثار، با استناد به تفسیرهای جانبدارانه، تصویری نادرست و گمراه‌کننده از یکی از کهن‌ترین ادیان رسمی ایران ارائه کرده‌اند. انتشار این قبیل محتوا، آن هم تحت نظارت نهاد رسمی حاکمیتی، نه تنها تخلف اداری محسوب می‌شود، بلکه ممکن است مشمول وصف مجرمانه نیز باشد.
قانون اساسی چه می‌گوید؟
قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، در اصول متعددی بر رعایت حقوق پیروان ادیان رسمی غیرمسلمان تاکید دارد:
اصل ۱۲: دین زرتشتی به‌صراحت به‌عنوان یکی از ادیان رسمی کشور شناخته شده است.
اصل ۱۹: همه مردم ایران از حقوق مساوی برخوردارند و هیچ قوم یا مذهب خاصی بر دیگری برتری ندارد.
اصل ۲۳: تفتیش عقاید ممنوع است و کسی را نمی‌توان به صرف داشتن عقیده‌ای مورد تعرض قرار داد.
توهین به باورهای پیروان ادیان رسمی، بر خلاف این اصول بنیادین است و زمینه‌ساز مسوولیت‌های حقوقی متعددی خواهد بود.
ابعاد حقوقی؛ از مسوولیت اداری تا پیگرد کیفری
در چارچوب قوانین عادی، انتشار این آثار، از سه منظر قابل پیگیری است:
- ماده ۴۹۹ مکرر قانون مجازات اسلامی (تعزیرات):
> «هر کس به‌قصد تحریک خشونت یا تنفر، محتوای مجرمانه علیه ادیان الهی یا مذاهب اسلامی شناخته‌شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران یا اقوام و مذاهب ایرانی ایجاد، تولید، انتشار یا در دسترس عموم قرار دهد، به مجازات درجه شش محکوم می‌شود.»
این ماده به‌صراحت انتشار محتوای تحریک‌آمیز علیه ادیان رسمی – از جمله دین زرتشتی – را جرم‌انگاری کرده است.
- ماده ۱ قانون مسوولیت مدنی:
> «هر کس بدون مجوز قانونی، عمداً یا در نتیجه بی‌احتیاطی، به حیثیت، اعتبار، شهرت تجاری یا هر حق دیگر که به موجب قانون برای افراد ایجاد گردیده لطمه‌ای وارد کند، مسئول جبران خسارات ناشی از عمل خود می‌باشد.»
بر این اساس، آسیب به باورهای دینی رسمی می‌تواند منشأ دعوای جبران خسارت معنوی باشد.
- آیین‌نامه نظارت بر نشر کتاب:
بر اساس بند ۲ ماده ۲ این آیین‌نامه، «انتشار هرگونه محتوای حاوی توهین، تحریف یا بدگویی نسبت به ادیان رسمی کشور» ممنوع است و تخلف از این بند، تخلف اداری محسوب می‌شود.
علاوه بر این، در عرصه بین‌المللی نیز ماده ۱۸ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (مصوب ۱۹۶۶) بر آزادی دین و منع تبعیض علیه پیروان ادیان رسمی تأکید کرده و جمهوری اسلامی ایران نیز به این میثاق پیوسته است.
درخواست از نماینده زرتشتیان؛ تداوم مسیر حقوقی و روشنگرانه
سکوت در برابر چنین تحریفاتی، خطرناک‌تر از توهین مستقیم است. تداوم این روند، می‌تواند اعتماد اقلیت‌های دینی را نسبت به ساختار فرهنگی و حقوقی کشور تضعیف کند. انتظار میرود که نماینده محترم زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی، در ادامه مسیر مسوولانه نمایندگانی چون دکتر کوروش نیکنام، با استفاده از ابزارهای نظارتی، تذکر به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پیگیری قضایی، و طرح مسائل در رسانه‌ها و کمیسیون‌های فرهنگی، از جایگاه قانونی آیین زرتشتی دفاع کرده و مانع از تکرار چنین رفتارهای مخدوش و مسوولیت‌گریزانه‌ای شود.
*فرهاد رویین‌تن، حقوقدان
8 پاسخ
با سپاس فراوان از دیدگاه خردمندانه و توصیه های قانونی جناب آقای فرهاد روئین تن. توجه فرنشین محترم زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی را به پاراگراف پایانی برای اقدام جلب و برای تذکرات قانونی دعوت می‌نمایم. همازور باشیم . ایدون باد
در کنار بحث قانون، چون این سه کتاب موجب انتشار محتوای نادرست هستند، می بایست جلسه ی نقد این کتابها از طرف محققان و پژوهشگران زرتشتی با حضور نویسندگان این کتابها برگزار شود.
از نماینده زرتشتیان انتظار میرود از اصالت زرتشتی بودن دفاع کنند. رای به لایحه عفاف و حجاب اگر از منظر گمتر از یک درصد زرتشتیان دفاع از اصالت زرتشتیان باشد پاسخ به این اتهامات شنیع از نظر ۱۰۰ درصد زرتشتیان دفاع از اصالت آیین زرتشتی است
با درود و ارج فراوان ، به نوبه خود ، از وقت گذاشته شده و تهیه متنی خوب و موارد قانونی سپاسگزاری نموده و امیدوارم که افراد و سازمان های ذی ربط از آن برای احقاق حق قانونی جامعه استفاده نمایند. دستمریزاد
بعد از نمایندگی موبد نیکنام 16 سال سکوت گذشت وگرنه امروز مسایل حل شده بود
ناگفته نماند این کتابها چاپ 98 هستند و پروانه تجدید چاپ گرفتند درسنامه چاپ پنجم هست ویرایش جدید پروانه گرفته دو کتاب نوادری هم با طرح جلدهای مختلف و کتاب محارم با نام خویدیده از سال 98 بوده این طرح جلد چاپ جدید هست کلا این موارد تحریفی ربطی به امروز و امسال جاری ندارد مدتهاست در جریان است و اراده ای بر توقف آن نیست.
عملکرد دفاع از دین و فرهنگ زرتشتی توسط نمایندگان پیشین با یک جستجو ساده در اینترنت قابل دیدن است. منتظر عملکرد نماینده کنونی در مقابل این هجمه ها هستیم
چرا باید به دنبال کنکاش در ادیان بود هر دین پیروان خودش را دارد و با باورهای خودش دین را پذیرفته دین راستی است دین وجدان بیدار هست دین نیکی و پاکی است دین راهی است برای رسیدن به کمال و آزادگی
دین را وسیله ای برای آزردن نکنید
متاسفانه وقتی از کلمه ی دین و یا دئنا یعنی ندای درونی خود کسی چیزی نداند .بحث ها و جنگ و جدلها ادامه خواهد داشت. در دین مزدیسنی که زرنشنیان به اشا و راستی معتقدند پس دروغ هیچ جایگاهی برای کسی نخواهد داشت .اگر نویسندگان محترم قصدعوام فریبی و درآمد زایی دارند این رفتارها خوشایند زرتشتیان نبوده و نیست. سپاس.