دُوم (دست‌بافته‌ای ویژه‌ی زنان- Doum) گونه‌ای تور تزیینی سر و بخشی از پوشش بومی بانوان در شوشتر و دزفول بوده که همراه با کلاه (كُلهچه) بر روی سر گذاشته می‌شده است. دختران جوان از رنگ‌های شادتر و بانوان سالخورده از رنگ‌های تیره‌تر استفاده می‌كرده‌اند.
دُوم را از قز (ابریشم مطلق) یا به صورت خام می‌بافتند و برای بافت آن خانواده‌های اعیان قز مرغوب و گران‌تر و خانواده‌های كم‌درآمد قز ضخیم و ارزان‌تر به‌كار می‌بردند.
در زمان‌های گذشته بافندگی دوم (تور تزئینی سر) بیش‌تر به‌دست زنان انجام می‌شد. نخ آن که از جنس قز بود در خانه‌ها ریسیده شده وسپس بر آن رنگرزی گیاهی صورت می گرفت. دار آن به‌گونه‌ی عمودی و از چوب ساخته می‌شد.
در آغاز حاشیه دوم با میله‌ای نازک به صورت قلاب بافی خارج از دار شروع شده و سپس با اتصال به دار به کمک سیمک (سیم کوچک دو شاخه) و چو (چوبی نازک از درخت بید) بافته می‌شد.
پس از پایان مرحله‌ی بافت از سوی خانواده گلکار، برآن گلدوزی می‌شد. دیرینگی نمونه‌های ارایه شده به ۷۰ تا۱۵۰ سال پیش می‌رسد.
انواع طرح دوم در هنر دُوم بافی:
1- دُوم ساده
2- دُوم گل‌همه‌رنگ
3- دُوم گل‌نخودی
4- دُوم پولکی
زهره رکابی در سال ۱۳۵۹ در خانواده‌ای صنعتگر در شهرستان شوشتر دیده به جهان گشود. پدرش استاد مراد رکابی از سرآمدان هنر مسگری در استان خوزستان بوده که از این هنرمند درگذشته، دست‌ساخته‌های فراوانی به یادگار باقی مانده است. مادربزرگش در زمان زندگی از استادکاران هنر گیوه‌بافی بوده و با دوخت پوشش‌های بومی شوشتر نیز آشنا بوده است.
نزدیک به نیم‌سده بود که این هنر دیگر از سوی زنان بافنده آن تولید نمی‌شده است و علاقه‌مندان این هنر از دوم‌های قدیمی در آیین‌ها بهره می‌بردند. اما زنان کهنسال روایت‌گر این هنر بودند و آگاهی‌هایی هرچند کم درباره‌ی ابزار و نوع بافت آن را از گذشتگان به یاد داشتند. این امر باعث شد که زهره رکابی، بانوی هنرمند شوشتری با همکاری اداره میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی شوشتر و همراهی مهندس علیرضا و علیمحمد چهارمحالی از کارشناسان و پژوهشگران ادراه به دنبال این هنر فراموش شده روزها و ماه‌ها نزد افراد آگاه رفته و از اطلاعات و دانش آنان برای زنده‌سازی این هنر بهره‌مند شوند.
آیین بزرگداشت هنر و هنرمندان همراه با سپاسداری برگزار می‌شود
دومین آیین پاسداشت روز جهانی صنایع دستی، با عنوان کلک خیال‌انگیز ویژه‌ی بزرگداشت هنر و هنرمندان ایران‌زمین، چهارشنبه ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ خورشیدی در تالار ایرانِ فرهنگستان هنر برگزار می‌شود. در این برنامه که با دبیری علمی مهدی مکی‌نژاد، و سخنرانی اصحاب فرهنگ و هنر همراه خواهد بود، از یازده هنرمند پیش‌کسوت و کنشگر در این حوزه سپاسداری می‌شود.
در این رویداد همچنین از کوشش‌های زهره رکابی، هنرمند دوم باف شوشتر سپاس‌گزاری خواهد شد.
این آیین با همکاری فرهنگستان هنر و پژوهشکده هنر، موسسه صبا، معاونت صنایع دستی و هنرهای سنتی، شرکت آرانیک و یاس نوین پارسه از ساعت ۹ تا ۱۲ ۲۱ خردادماه برگزار می‌شود و نمایشگاه و کارگاه‌های جنبی آن از ۲۰ تا ۳۰ خردادماه ۱۴۰۴ در رواق هنر فرهنگستان هنر ادامه خواهد داشت.
* با سپاس از مهندس چهارمحالی، پژوهشگر و کارشناس مرمت آثار و بناهای تاریخی
** نوشته‌ها و تصویرها وام‌گرفته از پژوهش ارزشمند شهلا امام‌جمعه، است.
فرتورها رسیده است.
۴۰۹۰
یک پاسخ
شوشتر کهن دیار ایران مهد هنرهای تاریخی و باستانی ایران زمین ❤️