شاهنامه کتابی بی‌مانند برای درک جامعه و تاریخ ایران است؛ کتابی که شاید جایگزینی برای آن نداشته باشیم. با یاری این کتاب بزرگ و با رهیافت میان‌رشته‌ای است که می‌توان شناخت درست‌تری از جامعه‌ی ایران به دست آورد. من در آغاز، بسیار فشرده، به بازگویی مساله می‌پردازم تا سپس دریابیم که شاهنامه دراین‌باره چه کمکی به ما می‌کند.
جامعه‌شناسانی هستند که باور دارند ساخت طبقات اجتماعی در ایران با دشواری روبه‌رو بوده و قشربندی اجتماعی در سرزمین ما چندان خودآیین و خودگران و برپایه‌ی هنجارهای درونی اجتماعی نبوده است. ازآن‌رو که چیرگی استبداد بر طبقات اجتماعی، آن هم در یک تاریخ پُرکشاکش و پراکندگی سرزمینی فراوان، سبب شده که پیشه‌ها و طبقات اجتماعی زیر سلطه‌ی فرمانروایان باشند. آن‌ها می‌گویند طبقاتی که در اروپا پویایی اجتماعی پدید می‌آوردند و می‌توانستند در تولید دارایی (ثروت) و در توسعه و تلاش برای استقلال از فرمانروایان گام بردارند، در ایران نیرومند نبوده‌اند. به باور آن‌ها، در سرزمین ما، همواره خداوندان قدرت بر طبقات اجتماعی (دانشوران، دبیران، هنرمندان، پزشکان، ستاره‌شناسان، تولیدکنندگان، دست‌ورزان، بازرگانان، برزگران و دیگران) چیرگی داشته‌اند؛ پس در ایران طبقات اجتماعی نمی‌توانستند جامعه را به سوی توسعه و شکوفایی پیش ببرند. همه‌ی سخن آن دست از جامعه‌شناسان این است که پویایی اجتماعی در ایران ناچیز بوده است.
اما پژوهندگان دیگری هم هستند که در این زمینه کار کرده‌اند و دیدگاه دیگری دارند. آن‌ها می‌گویند که جامعه‌ی ایرانی پویایی‌های ویژه‌ی خود را داشته است. در ایران، با همه‌ی سدهایی که بوده است، طبقه‌ی عیاران و صنعتگران و فلزکاران و پیشه‌ورزانی شکل گرفته بود که می‌توانستند هویت پیشه‌ورزانه و طبقاتی و اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و اندیشگی خود را از راه توانمندسازی‌های صنفی و اجتماعی نگه‌دارند. من این دیدگاه و نظریه‌ی را درست‌تر می‌دانم و باور دارم که از راه شاهنامه هم می‌توان به چنین دریافتی رسید.
آنچه در بالا آمده، بخشی از گفته‌های دکتر مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس نامور ایرانی و استاد برنامه‌ریزی توسعه‌ی آموزش عالی است، که باعنوان «شاهنامه‌خوانی، راهی برای خودیابی و رسیدن به توسعه‌ی پایدار»، در تازه‌ترین شماره امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی چهارم (شاهنامه) شماره 501 امرداد بخوانید.
پانصدویکمین شماره‌ی هفته‌نامه‌ی امرداد در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان است.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پی‌دی‌اف شماره‌ی 501 هفته‌نامه امرداد
فروش اینترنتی نسخه‌ی چاپی شماره‌ی 501 هفته‌نامه‌ی امرداد
اشتراک ایمیلی هفته‌نامه‌ی امرداد
