نشست رسانه‌ای چهلمین جشنواره بین‌المللی تیاتر فجر دوشنبه ۱۱ بهمن با حضور حسین مسافرآستانه دبیر این دوره از جشنواره، محمود سالاری معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قادر آشنا مدیرکل هنرهای نمایشی و تعدادی از مدیران ستادی جشنواره در تالار رودکی بنیاد فرهنگی هنری رودکی برگزار شد.
فرهنگ و هنر دو اولویت اساسی در توسعه شهر یزد
نخست وحید لک مدیر روابط عمومی جشنواره با پیام خوش‌آمدگویی نشست را آغازکرد و در ادامه باتوجه به برپایی آیین گشایش جشنواره در شهر یزد و میزبانی شماری از آثار صحنه‌ای و خیابانی جشنواره تیاتر فجر در این استان دکتر مهران فاطمی دعوت به سخنرانی شد. استاندار یزد سه موضوع فرهنگ، هنر و محیط زیست را در برنامه توسعه شهر یزد دارای اولویت و اهمیت ویژه‌ای دانست که اجرای آنها در دستور کار استانداری قرار گرفته است.
وی افزود: ما این اتفاق را به فال نیک می‌گیریم و سپاس‌گزاریم که به استان‌ها اطمینان شد تا چنین رویدادهای بزرگی در آنها برگزار شود. امیدوارم این اقدام به عنوان الگویی مبارک در سال‌های آینده در دیگر استان‌ها به وقوع بپیوندد. ما در استان یزد اعلام کرده‌ایم که فرهنگ، هنر و محیط زیست در صدر الویت‌های توسعه استان قرار دارند چراکه اینها مسائل اساسی و مهم هستند. امیدوارم زیباترین اتفاقات رقم بخورد. ما برنامه‌ریزی‌هایی کرده‌ایم که به لحاظ شکلی و محتوایی شاهد رخ دادن اتفاقی متفاوت با سال‌های پیش باشیم. از همه بزرگواران تقدیر و تشکر می‌کنم.
اجرای آثار جشنواره در ۱۰ بخش
با پایان گرفتن سخنان استاندارد یزد حسین مسافر آستانه دبیر چهلمین دوره جشنواره‌ی تیاتر فجر ادامه نشست را در دست گرفت. مسافر آستانه جشنواره امسال را در ۱۰ بخش ترسیم کرد که ۶ بخش اجرایی آن شامل صحنه‌ای رقابتی و غیر رقابتی ، خیابانی رقابتی و غیر رقابتی، دیگر گونه‌های اجرایی و ملل است. ۴ بخش دیگر نیز برنامه‌های هدفمند و غیر اجرایی هستند که در چارچوب مسابقه و نمایش عکس و پوستر، نمایشنامه‌نویسی و پژوهش سامان‌دهی شده‌اند.
بهره‌مندی از کتاب راهنمای جشنواره‌های بین‌المللی دانشگاه کمبریج
مسافر آستانه با تاکید بر اینکه نگاه جشنواره در بخش پژوهش سه ساحت بوده است توضیح داد که نخست، نمایشگاه اسناد چهل دوره جشنواره تیاتر فجر که بخشی از آن به شکل فیزیکی و بخش‌های دیگر در بستر مجازی نمایش داده می‌شود. دوم ، پروژه تاریخ شفاهی است که در آن خاطرات ذهنی افراد مستند سازی می‌شوند که برونداد و خروجی آنرا می توان از تلویزیون تیاتر ایران مشاهده کرد. سوم، ترجمه مجموعه مطالعات و مقاله هایی است که در دانشگاه کمبریج با عنوان راهنمای جشنواره های بین المللی انجام شده است. این کتاب مهم که اکنون در دست چاپ است و مراحل آماده سازی برای رونمایی و انتشار را می گذارند می تواند نگاه مدیران برگزار کننده جشنواره تیاتر فجر را که با داده و اطلاعات جشنواره‌های بین‌المللی در دیگر نقاط جهان بر مبنای پندار و گمان خود روبه‌رو می‌شدند دگرگون کند و تغییر دهد. این کتاب در پی چهل دوره برپایی جشنواره تیاتر فجر مسئولین را با استاندارهای کلی در برگزاری این گونه رویداد ها که در جهان به آن رسیده‌اند آشنا می‌کند.
آغاز دوباره فجر استانی از یزد و گیلان
مسافرآستانه ادامه داد: ما در چند دوره شاهد برگزار فجر استانی بودیم و آخرین دوره آن در جشنواره سی‌وهفتم برگزار شد. به این معنا که شماری از کارهای پذیرفته‌شده در جشنواره به استان‌ها اعزام می‌شدند و اجراهایی را برای دیگر استان‌ها داشتند. این اتفاق منقطع شده بود و ما دوباره آن را آغاز کردیم، چون فکر می‌کنیم یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند فجر را در گستره تیاتر کشور تعمیم دهد؛ چرا که امکان حضور همه در تهران نیست و اگر امکان حضور در تهران هم باشد، ممکن است امکان حضور در سالن وجود نداشته باشد و برای همین تعمیم جشنواره به استان‌ها بایسته (:ضرورت) است.
او افزود: امسال جشنواره استانی به لطف همراهی استان یزد، به این بخش از کشورمان خواهد رفت و شماری از اجراهای صحنه‌ای و تعدادی از اجراهای خیابانی در حین برگزاری جشنواره در شهر یزد اجرا خواهد شد. همچنین تعدادی از اجراها بنا به درخواست استانداری گیلان در شهر رشت روی صحنه خواهد رفت. زمان اندک بود وگرنه امکان تعمیم به سایر استان‌ها هم وجود داشت و امیدوارم در دوره‌های بعدی گستره بیشتری را به خود اختصاص دهد.
دبیر جشنواره تیاتر فجر با اشاره به افزایش همه گیری اومیکرون گفت: هر گونه احتمال تغییر در برنامه‌ریزی هایی که در نشست‌های متعدد با توجه به تمام مشکلات کشور استخراج کرده‌ایم، وجود دارد. متاسفانه شاهد فراگیری سویه اومیکرون هستیم و اتفاقات پیش رو قابل پیش‌بینی نیست. امیدوارم اتفاقی رخ ندهد که خللی در جشنواره ایجاد کند. برای رویارویی با این اتفاق، سه برنامه در نظر گرفتیم. با اینکه آماده برگزاری جشنواره با صد در صد ظرفیت سالن بودیم، اما به ما اعلام کردند که ظرفیت سی درصد در نظر گرفته شده که امیدوارم کمتر از این نشود و مجبور به برگزاری رویداد صرفا در فضای مجازی نباشیم. پخش از پلتفرم‌های گوناگون باید به صورت یک برنامه نهادینه در جشنواره‌های مهم کشوری قرار بگیرد.
بهره‌مندی از ظرفیت سالن‌ها بر مبنای شیوه‌نامه‌های بهداشتی
دبیر چهلمین دوره جشنواره تیاتر بین‌المللی فجر امکان بهره‌مندی از ظرفیت‌های سالن‌های نمایشی را برمبنای پیمان‌نامه و پروتکل‌های بهداشتی تا ۳۰ درصد ظرفیت سالن‌ها اعلام نمود که به این سبب از فروش بلیت در سالن های کوچک صرف نظر شده است.
سالن استاد انتظامی میزبان رادیو تیاتر
حسین مسافر آستانه در ادامه سخنان خود به رادیو تیاتر پرداخت با این توضیح که ۱۲ نمایش در بخش رادیویی جشنواره چهلم حضور خواهند داشت که اجرای این آثار در سالن استاد انتظامی برنامه‌ریزی شده است.
نگاه به « ایران فرهنگی» رویکرد بخش ملل
در ادامه‌ی نشست دبیر جشنواره چهلم به توضیح بخش‌های دیگر جشنواره پرداخت و گفت: با توجه به شرایط کنونی تیاتر در دنیا تاکیدمان را روی کشورهای منطقه و همسایه ایران گذاشتیم. با توجه به وضعیت کنونی تیاتر در کشورهای اروپایی و صاحب تیاتر که بسیاری از آنها تولیدی نداشته‌اند، این فرصت مغتنم بود و مراوده با کشورهای حوزه ایران فرهنگی که با آن ها اشتراکات فرهنگی داریم را غنیمت شمردیم. بین کشورهای منطقه نگاه ویژه‌تری به رابطه ایران و تاجیکستان داشتیم که افزون‌بر فرهنگ مشترک، تمدن مشترک، استوره‌های مشترک و زبان مشترک، در دورهای ارتباط ویژه‌ای داشته‌ایم که شوربختانه در دورهای متوقف شد، اما خوشحالیم که شاهد بخش ویژه تیاتر تاجیکستان شامل دو نمایش و نشست‌هایی برای تعامل و تبادل فرهنگی خواهیم بود.
او در مورد نمایش‌های حاضر در بخش ملل هم گفت: در بخش ملل نمایش‌هایی از الجزایر، دو نمایش از عراق (یک اثر مشترک بین ایران و عراق و دیگری نمایشی از عراق)، دو نمایش مشترک بین ایران و افغانستان، دو نمایش از آذربایجان و یک نمایش از بلغارستان خواهیم داشت که نکته جالب توجه در مورد آن مضمونش است که به شاهنامه می‌پردازد. نمایشی هم از تاجیکستان اجرا می‌شود که درباره فردوسی است. از ایتالیا و ارمنستان نیز نمایش‌هایی خواهیم داشت.
نگاه‌های مغرضانه‌ای که از روی ناآگاهی است
مسافرآستانه در پاسخ به پرسشی درباره رخدادهای اخیر تیاتر شهر و فضای ناامن اطراف آن، توضیح داد: در مورد فضای تیاتر شهر همه ما نگران این وضعیت بوده و هستیم. گروهی علم مخالفت برداشته‌اند که «می‌خواهند حصار بکشند و محدود کنند و…» این نگاه‌ها اگر مغرضانه نباشد، ناآگاهانه است. اینجا محل فعالیت بی در و پیکر و محل عبور و مرور افرادی شده است که تناسبی با موضوع آن مکان ندارند و باید توسط مسوولین رسیدگی شود. بی توجه به اینکه هر کسی طرح داده یا نداده، آنکه مسوولیتی حس می‌کند باید برای سامان‌دهی و تعریف فضای تیاتر شهر اقدام کند و امیدوارم این اتفاق بیفتد. ما از شهرداری منطقه ۱۱ قول مساعد گرفته‌ایم که در برگزاری جشنواره، امنیت این منطقه را فراهم کند.
پاسداری از حریم تیاتر شهر اولویت مهم جشنواره چهلم
اتابک نادری هنرمند، مسوول هنری و مدیر اجرایی جشنواره در پی سخنان حسین مسافر آستانه درباره‌ی حریم تیاتر شهر مطالبی را بیان کرد. او با اشاره به اینکه در سال ۹۲ مدیریت تیاتر شهر را بر دوش داشته است از گفت‌وگوی خود با مدیران وقت فرهنگی و مسوولین شهرداری تهران درباره حریم تیاتر شهر سخن به میان آورد. با توجه به اینکه تیاتر شهر محلی است فرهنگی به‌ویژه در زمان برگزاری جشنواره بین‌المللی تیاتر که از گروه‌های نمایشی در بخش ملل میزبانی می‌کند نیاز به پاسداری و حفاظت دارد به‌گونه‌ای که باید دیواری میان فضای بیرونی و محیط تیاتر شهر قرار بگیرد هرچند در دهه هفتاد وقتی غلامحسین کرباسچی شهردار تهران بود محیط تیاتر شهر را با پارک دانشجو یکی و ادغام کردند.
نادری با توضیح اینکه در زمان مسوولیت خود در تیاتر شهر به کارها و فعالیت‌هایی که در محیط تیاتر شهر انجام می‌گرفت نظارت داشت و اگر فردی می‌خواست کاری انجام دهد می‌بایست از مجموعه تیاتر شهر پروانه و مجوز بگیرد گفت: برخی مدیران در پشت دیدگاه‌هایی که مخالف حریم تیاتر شهر هستند با این توجیه قرار می‌گیرند که « مگر می‌شود دور یک مرکز فرهنگی را دیوار کشید ؟ خب اگر شما به این موضوع باور و اعتقاد دارید چرا دیوارهای پردیس تیاتر تهران در خاوران را برنمی‌دارید ؟».
گزینش آکادمیک آثار و نام‌نویسی اینترنتی
دبیر اجرایی و قائم‌مقام دبیر چهلمین دوره جشنواره تیاتر فجر به چگونگی روش گزینش آثار پرداخت با این توضیح که برمبنای نگاه آکادمیک آثار گزینش شده‌اند. همچنین کوشش شده است تا با فراهم‌سازی امکان فرستادن کارها در بستر اینترنت، شرکت‌کنندگان با قرار دادن فیلم آثارشان در وبگاه و سایت تلویزیون تیاتر ایران بنابر فرمتی که به آنها داده شده بود به‌سادگی آثار برای حضور در جشنواره بازبینی و ارزیابی شوند همین موضوع سبب گستردگی گزینش آثار برای هیات انتخاب و داوران جشنواره شد.
چراغ پوستر نمادی از چهل سالگی جشنواره
مهدی دوایی طراح پوستر جشنواره تیاتر فجر توضیح داد که چراغ جانمایی شده در پوستر دلالت بر پختگی و عقل دارد از این‌رو با توجه به گذشت چهل سال از برپایی این رویداد آنرا برای نماد جشنواره ترسیم کرده است. همچنین لوگوتایپ جشنواره که در سال‌های گذشته به شکل عادی کامپیوتری طراحی و اجرا می‌شد ، امسال اما با هنرمندی احمد زیرک خوشنویسی شده است.
جوان‌ترین کارگردان نخستین دوره جشنواره، پیشکسوت دوره چهلم
همزمان با برگزاری آیین گشایش چهلمین جشنواره تیاتر بین‌المللی فجر در شهر یزد بزرگذاشت پنج هنرمند برپا می‌شود. علی‌اصغر انصاف جو هنرمند تیاتر سیستان و بلوچستان، محمدرضا شجریان پیشکسوت هنرهای نمایشی استان یزد، محمدعلی صادق حسنی بازیگر تیاتر و سینما و تلویزیون استان گیلان، محمدعلی لطفی مقدم مدرس تیاتر در استان خراسان و کاظم هژیر آزاد هنرمند برجسته و بازیگر تیاتر در ایران.
همچنین رضا صابری که در نخستین دوره برگزاری جشنواره تیاتر فجر جوان‌ترین کارگردان شناخته شده بود ، این‌بار با عنوان پیشکسوت در چهلمین دوره‌ی جشنواره بین‌المللی تیاتر فجر حضور دارد.
در این دوره از جشنواره یادبود دو کارگردان از دست‌رفته که آثارشان بدون حضورشان به نمایش درمی‌آید « ساشا کشوادی با نمایش اتاق » و «علی سلیمانی با نمایش خاموشان » گرامی داشته می‌شود.
هیچ نمایشی به دلیل عدم دریافت مجوز رد نشد
مسافر آستانه در پاسخ به پرسشی درباره سانسور شدیدتر در این جشنواره نسبت به دوره‌های قبلی، و بازبینی نظارتی مجدد نمایش‌هایی که مجوز داشته‌اند، هم گفت: قانون این است که تمام آثاری که مجوز اجرا گرفته و روی صحنه رفته‌اند، برای اجرای مجدد در سالنی دیگر باید مجوز مجدد بگیرد. جشنواره هم از این قضیه مستثنی نیست. همه آثاری که قبلا به صحنه رفته بودند برای اجرا در جشنواره باید دوباره مجوز بگیرند اما این کار را ما تقبل کردیم و پروسه دریافت مجوز را طی کردیم. هیچ نمایشی نبود که به دلیل عدم دریافت مجوز آن را رد کرده باشیم؛ اگر هم نکاتی بوده با اعلام به گروه‌ها سعی کردیم آن را حل کنیم.
تالار وحدت، مجموعه تیاتر شهر (سالن اصلی، چارسو، سایه، قشقایی)، تماشاخانه ایرانشهر (سالن استاد سمندریان و سالن استاد ناظرزاده کرمانی) ، سالن اصلی تیاتر مولوی و تالار حافظ ۹ سالن در پایتخت هستند که در چهلمین جشنواره تیاتر بین‌المللی فجر میزبانی آثار شرکت‌کنندگان در بخش صحنه‌ای رقابتی و غیر رقابتی را بر دوش می‌کشند.
چهلمین دوره جشنواره بین‌المللی تیاتر فجر در ۱۴ بهمن‌ماه گشایش می‌باید سپس از ۱۷ تا ۲۶ بهمن ۱۴۰۰ خورشیدی، با نمایش آثار برگزار می‌شود.
