کردستان از استان‌های باختری ایران است که با دارا بودن گیرایی‌ها (:جاذبه‌ها) و زیبایی‌های طبیعی همچنین یادمان‌های باستانی و تاریخیِ گوناگون گردشگران بسیاری را به سوی خود می‌کشد. این استان با گستره‌ای نزدیک به 29 هزار کیلومتر مربع در بخش باختری ایران جای دارد و از شمال به استان آذربایجان‌غربی و بخشی از زنجان از خاور (:شرق) به استان همدان و بخش دیگری از استان زنجان و از جنوب به استان کرمانشاه می‌رسد، همچنین از باختر با کشور عراق (استان کردنشین سلیمانیه) هم‌مرز است.
سنندج، بانه، بیجار، دیواندره، سروآباد، سقز، قروه، کامیاران، مریوان و دهگلان از شهرهای استان کردستان هستند. شهر سنندج مر‌کز استان کردستان در فاصله‌ی 485 کیلومتری تهران جای گرفته و جمعیت آن نزدیک به یک میلیون و ششصد هزار تَن است. سنندج مر‌کز استان با جمعیتی برابر با 492849 تَن پرجمعیت‌ترین و پس از آن سقز دومین شهر پرجمعیت کردستان است.
وضعیت طبیعی و آب‌و‌هوایی استان کردستان
استان کردستان منطقه‌ای کوهستانی است که با میانگین بلندی 2000 متر از سطح دریا از مرتفع‌ترین استان‌های کشور به شمار می‌رود.
اختلاف ارتفاع میان بلندترین و پست‌ترین نقطه‌های استان کردستان به 2400 متر می‌رسد که کوه شاهو در جنوب باختری استان با بلندای 3390 متر بلندترین و منطقه آلوت در بانه با بلندای نزدیک به 900 متر کم ارتفاع‌ترین نقطه‌های استان است. این اختلاف بلندی اقلیم‌های گوناگون را در این گستره پدید آورده است که از دید گردشگری دارای اهمیت بسیار است.
از دید گوناگونی اقلیمی و وجود عوارض طبیعی و توپوگرافی، استان کردستان دارای گیرایی‌های گوناگون و ارزشمندی است به‌ویژه اینکه بیشتر شهرهای استان به شوند (:سبب) جای داشتن بر روی تپه‌های بلند و شکل تپه‌ماهوری چشماندازهای زیبایی را پدید آورده‌اند. بر پایه‌ی استانداردهای جهانی دمای مطلوب و مناسب برای جهان‌گردان میان 20 تا 25 درجه سانتیگراد است که با توجه به میانگین دمای روزانه استان، از میانه‌ی اردیبهشت‌ماه تا میانه‌ی آبان‌ماه بهترین زمان برای سفر گردشگران به این گستره است. میانگین دما در این ماه‌ها از 22 تا 28 درجه سانتیگراد است. فروردین و اردیبهشت‌ماه به شوند بارندگی‌های فراوان و در پیِ آن سرسبزی منطقه بهترین زمان برای بازدید گردشگران از طبیعت کردستان است.
همچنین میانگین 110 روزه‌ی شمار روزهای یخبندان در استان، زمینه‌ی بسیار مناسبی برای ورزش و جشنواره‌های زمستانی مانند ورزش هیجان‌انگیز اس‌کی، صعودهای زمستانی به ارتفاعات استان و برگزاری جشنواره‌های زمستانی مانند جشنواره‌ی ساخت آدم برفی را در این استان پدید می‌آورد.
رودخانه‌های این استان بیشتر به دو حوزه‌ی آبریز دریای کاسپین و دریاچه‌ی ارومیه می‌ریزند و شماری نیز وارد کشور عراق می‌شوند. رودخانه‌ی قــزل‌اوزن که شاخه‌های آن قــمچقای، اوزندره، تروال و شــور را در بر می‌گیرد به دریای کاسپین می‌ریزد. زرینـه‌رود که شاخه‌ی اصلی آن چــم (چوم) سقز نامیده می‌شود به همراه شاخه‌ی مهم آن یعنی رودخانه خورخوره و دیگر شاخه‌های آن به رودخانه‌ی سیمینه‌رود که در سقز تاتاهو نامیده می‌شود به دریاچه‌ی ارومیه می‌ریزد.
رودخانه‌ی سیروان که بلندترین رودخانه‌ی در کردستان است و شاخه‌های مهم آن دزلی مریوان، گردلان، رزاب قطوند، گاوه‌رود و رودخانه‌ی قشلاق است وارد کشور عراق می‌شود، به سبب جای گرفتن این رودخانه‌ها در درهه‌ای ژرف و «دِبی» زیاد آن‌ها در فصل بهار بیشتر برای ورزش هیجان‌انگیز قایقرانی و رافتینگ مناسب است، همچنین پیرامون رودخانه‌ها جایی برای زیست پرندگان و رویش درختان و گل‌های وحشی است که در بسیاری از مسیرها به ویژه‌ی در اورامان رودخانه‌ی سیروان چشماندازهای زیبایی را در دره‌ها و کوه‌ها به وجود آورده که دیدن آن‌ها برای هر توریستی جذاب و لذتبخش است.
استـان دارای چندین دریاچه در نقطه‌های گوناگون استان است ماننــد دریاچه زریوار در مـریوان، دریاچه سد قشــلاق در 15 کیلومتری شمال شهر سنندج، دریاچـه‌ی سد گاوشـان در 45 کیلومتـری جنوب سنندج و دریاچـه سد بو‌کان در شمال شهر سقز، دریاچـه‌ی سـد آزاد در 60 کیلومتـری جاده‌ی سنندج به مریوان، دریاچــه‌ی سـد سیاه‌زاخ در 15کیلومتری باختر شهر دیواندره، دریاچه ی سد چراغ ویس در 25 کیلومـتری جاده‌ی سقــز به بانه است.
همچنین پوشش جنگلی استان کردستان با گستره‌ای برابر 320 هزار ه‌کتار در ناحیه‌ی باختری استان جای دارد و پس از جنگل‌های شمال کشور در جایگاه دوم جای دارد. این جنگل‌ها از شمال بانه آغاز شده و شهرستان مریوان و بخش جنـوب باختری استـان را نیز در بر می‌گیرد و بیشتر درختان آن بلوط، مازو، گلابــی وحشی، زبـان گنجشک، آلبالوی وحـشی میباشند، تر‌کیب کوه، جنگل و رودخانه در مناطق غربی استان مناظر و چشماندازهای زیبایی را به وجود آورده است که بیشتر دوستداران طبیعت را به خود جذب کرده است، به دلایل ذ‌کر شده و بر اساس گزارشهای سازمان محیط زیست استان، 34 ش‌کارگاه در منطقه وجود دارد، این ش‌کارگاهها به علاوه مناطق حفاظت شده تعداد زیادی از انواع پستانداران، پرندگان و خزندگان همانند آهو، قوچ و میش ارمنی، خرس قهوهای، گراز، گرگ، گربه‌پالاس و خرگوش را در خود جای داده‌اند.
کردستان قلمرو جغرافیایی بسیار گسترده‌ای دربردارنده‌ی منطقه‌های کردنشین ایران، تر‌کیه، عراق، سوریه، ارمنستان و آذربایجان است که در گذشته همه‌ی این گستره بخشی از ایران بود و ا‌کنون استان کردستان بخش کوچکی از این محدوده جغرافیایی است.
درباره‌ی تاریخ استان کردستان، با توجه به اینکه تاریخ گستره کردستان یک ریشه دارد و با هم در پیوند است، تاریخ همه‌ی گستره‌های کردنشین را در بر می‌گیرد.
آثار باستانی و گستره‌های تاریخی پرشمار و پرا‌کنده‌ای از روزگار پیش از تاریخ تا روزگار اسلامی در استان وجود دارد که همگی آن‌ها یادآور تاریخ دیرین استان کردستان هستند، به ویژه اینکه پایه‌گذار نخستین فرمانروایی قدرتمند و اصیل ایرانی «مادها» نیا‌کان کردهای امروزی بودند، ولی شوربختانه به دلیل‌های بی‌شمار طبیعی و اجتماعی مانند شرایط اقلیمی و آب‌و‌هوایی، ریزش‌های جوی سالانه تا اندازه‌ای فراوان و رطوبت نسبی بالا و زمستان‌های سرد، عاملی در ویرانی، فرسایش و آسیب رساندن به آثار و مکان‌های کهن منطقه بوده است. از سوی دیگر تازش‌های پرشمار و پی‌درپی قوم‌های باستانی، به ویژه آشوری‌ها به این سرزمین که در جنگ‌های ویرانگر خود سرزمین‌های مغلوب را ویران کرده و می‌سوزاندند، نیز در ویرانی آثار باستانی کردستان سهم بسیاری داشته است. با این همه هنوز برخی آثار کهن برجای مانده در استان کردستان، شکوه و بزرگی گذشته‌ی این منطقه از ایران را پدیدار می‌کند، از جمله دژ باستانی «قمچقای» در شمال باختری بیجار که در ردیف شاهکارهای با ارزش تاریخی سده‌ی 800-900 پیش از زایش مسیح به شمار می‌رود، همچنین تپه‌ی باستانی «زیویه»، غار «کرفتو»، نقش برجسته‌یی «هورامان» و … از جاذبه‌های تاریخی و مهم استان کردستان هستند.
* با سپاس از همکاری و همراهی روابط‌عمومی میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان
فرتور از روابط‌عمومی میراث کردستان است.
0256
