نوروز و کودکان دور از وطن

روزی که چمدان مهاجرت رو آماده می‌کردم نخستین چیزی که آزارم می‌داد، محروم کردن فرزندم از مهر و محبت ‌بی‌دریغ پدربزرگ و مادربزرگ‌ها، خاله، عمه و دایی‌هایش بود. وقتی که وارد یک دنیای بیگانه می‌شوی چند سال اول به جدال با مشکلات مهاجرت و کشف و سازش با دنیای جدید می‌گذرد. وقتی که پسرم به مدرسه رفت و تکالیفش را زبان انگلیسی انجام می‌داد، اولین تلنگر را خوردم که پس جای زبان مادری در این میان کجاست؟ جالب که معلم خارجی مدرسه پسرم، نخستین و بزرگترین کمک را در این زمینه به من کرد: «در خانه تنها با زبان مادری با او صحبت کنید و اصلا نگران یادگیری زبان انگلیسی او نباشید». همین توصیه‌ی ساده و مدام تعریف و تمجید کردن از زبان و فرهنگ ایرانی سبب شد در جایی که بسیاری از کودکان زاده شده در ایران اما ساکن در خارج به مرور زبان مادری را کنار گذاشتند، پسرک ما نه تنها به زبان فارسی با گویش ایرانی صحبت کند بلکه به مرور دنبال برگردان فارسی بسیاری از کلمات بگردد. آموزش نوشتن و خواندن فارسی به کودک خارج از ایران در حالی که همه دنیایش با زبان دیگری احاطه شده، جستاریست طولانی و سخت که مجالش در این نوشتار نمی‌گنجد.
در این نوشتار من به عنوان مادری که دغدغه آموزش فرهنگ ایرانی را به فرزندش دارد، می خواهم به راهکارهای عملی نگهداری بخشی از این فرهنگ گران‌مایه و یکی از یادگارهای کهن کشورمان به فرزندان ایرانی خارج از کشور بپردازم.
شاید نوروز یکی از پررنگ‌ترین و ایرانی‌ترین جشنی باشد که در درازای تاریخ کهن این سرزمین هرگز از بین نرفت بلکه حتی با پیرتر شدنش جان بیشتری گرفته است و حتی این جشن امروزه در بسیاری کشورها توسط ایرانیان خارج از کشور به باشکوهترین شکلش جشن گرفته می شود. همواره در این زمان انگار نوروز، ایران و ایرانی بودن رو به همه ایرانیان خارج نشین یادآور می شود و با فلسفه پرمایه اش بار دیگر قدرتمندی خودش رو در زنده نگهداشتن تمدنی کهن را به رخ می‌کشد.
پس چه زیباست که در کنار همه آیین‌های رنگین و پر زرق و برق نوروز، فلسفه و بن مایه های این رسوم را هم به کودکان خود بیاموزیم و نگاهشان را به سمت ریشه‌ها متوجه کنیم. کودکی دورانی طلایی‌ست تا حافظه تاریخی فرزندانمان را به آنها تقدیم کنیم تا در آینده در دنیای بزرگ فرهنگها و کشورها، بی‌هویت غرق نشده و خود رو متعلق به ایران آریایی دانسته و به ایرانی بودنشان مباهات کنند. به نظر من این اعتمادبنفس تاریخی در آینده ای نزدیک کودکانی با هویت ایرانی، مغرور و توانمندتر خواهد ساخت.
راهکارهایی که من تا کنون در این باره یافته‌ام از این قرارند:
– همانگونه که خانه دوم کودکان مدرسه است خیلی مهم است که فرزندمان بتواند دانسته‌های خودش از نوروز را با همکلاسی‌هایش به اشتراک بگذارد. در کشورهایی با اقشار گوناگون مهاجر مانند آمریکا، این امر بسیار ساده و تعریف شده از سوی معلمان است و معمولا حتا کودکان به این کار تشویق هم می‌شوند. برای کودکان کم سن و سال‌تر یک نقاشی ساده از هفت سین به همراه توصیفی آسان از فلسفه هر سین یا آماده کردن هفت‌سینی کوچک و بردنش به مدرسه از روش‌های معمول است. کودکان بزرگتر با تهیه پرزنتیشن هایی از رسم های نوروز چهارشنبه سوری، سیزده بدرو فلسفه خانه تکانی و دید و بازدیدهای نوروزی می‌توانند این آیین‌های زیبا را به همکلاسان خود معرفی کرده و با آنها به سایر فرهنگ‌ها فخر بفروشند. در زمان همه‌گیری و آموزش از راه دور، پسر من این شانس را داشت که بصورت آنلاین سفره هفت‌سین پهن شده در خانه را به دوستانش نشان دهد و جالب‌تر از آن کنجکاوی همکلاسانش و پرسش‌های فراوان و علاقه آنها به دانستن بیشتر درباره این سفره پر رمز و راز بود که سبب شد من بفهمم روشی بسیار موفق بوده است. گفتنی است چنانچه کودک شما تمایلی به مشارکت در ساخت پرزنتیشن ندارد می‌توانید از پاورپوینت‌های آماده در اینترنت بهره بگیرید.
– امروزه کارگاه‌های حضوری و همچنین آنلاین در کشورهای گوناگون برای شناساندن نوروز به کودکان توسط هنر و ادبیات (نقاشی، موسیقی، شعر و کاردستی) وجود دارد که می‌توانید با ثبت‌نام فرزندانتان در آنها امکان کسب تجربه جدیدی را برایشان فراهم کنید.
– همچنین بسته های گوناگون، کتاب، کاردستی و موسیقی برای کودکان در بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین موجود است که در این زمان می‌توانید از آنها بهره بگیرید.
– شرکت دادن کودکان در جشنواره‌های نوروزی (موسیقی، عکس، کاردستی، آواز، رقص، نوشتار، نقاشی و …) از دیگر راهکارهای علاقه‌مند کردن کودکان به نوروز است.
– ساختن کارت تبریک نوروزی و فرستادن برای دوستان ایرانی هم از دیگر کارهایی‌ست که کودکان در آن با لذت همراه می‌شوند.
– امروزه در بیشتر شهرهای ایرانی نشین مراسم چهارشنبه‌سوری با رنگ و بوی ایرانی از غذا و موسیقی ایرانی و مهمانی ها برگزار می‌شود. چه خوب که در کنار شرکت در این مراسم و لذت بردن از زیبایی بی نظیر آتش و پریدن از روی آن فلسفه و داستان چهارشنبه‌سوری هم برای کودکان و نوجوانان بازگو شود تا دلیل و بن مایه‌های این آیین را بدانند.
– در حالی که اکنون به فنگ شویی به عنوان مقوله بسیار مهم دنیای مدرن اشاره می‌شود رسم خانه تکانی و زدودن خانه و دل از کهنگی ها و آلودگی‌ها دیرزمانی‌ست که هر ایرانی بجا می‌آورد. از آنجا که تعطیلات نوروزی عموما در خارج از کشور برقرار نیست آخرین تعطیلات آخر هفته سال رو می شود به این مهم و مشارکت دادن کودک در آن اختصاص داد.
– از دیگر سنتهای این زمان خیلی از شهرهای ایرانی و زرتشتی نشین، نام نویسی کودکان برای آمدن حاجی فیروز یا عمو نوروز به در خانه و دادن عیدی و هدیه به کودکان است. چنانچه این رسم در شهر شما برگزار نمی شود می توان با نشان دادن فیلم ها و عکسهای حاجی فیروز و عمو نوروز آنها رو به کودکان معرفی کرد تا کودکان ایرانی هم بدانند که در تقابل با بابا نویل در فرهنگ ایرانی و بسیار قدیمتر چنین شخصیتهایی وجود داشته و دارد.
– کودکان خارج از کشور به سبب محیطی که در آن زندگی می کنند معمولا انتظار دارند که در زمان کریسمس مانند بیشتر کودکان هدیه دریافت کنند و خب انجام آن به خواست والدین است ولی چه خوب که ما هم رسم عیدی را بجا آوریم تا کودکانمان نیز در آینده به فرزندانشان در نوروز عیدی بدهند.
– تخم مرغ رنگی از بخشهای مورد علاقه همه کودکان در این زمان هست و خود کودکان آنقدر در این زمینه می توانند خلاقیت بخرج دهند که جایی برای توضیحات اضافه نمی ماند. جز اینکه همزمانی نوروز و زمان عید پاک و تخم مرغهای عید پاک، می توانید از تخم مرغ های پلاستیکی موجود در فروشگاهها در این زمان هم برای خلق یه اثر ماندگارتر توسط کودکان بهره بگیرید.
در روز ولنتاین معمولا از دانش آموزان در آمریکا خواسته می شود که هدیه ای کوچک برای تمامی دوستانشان در کلاس ببرند. یکی از مادران ایرانی با استفاده از وجود تخم مرغ های عید پاک در این زمان و نزدیکی زمان ولنتاین به نوروز، به تعداد همکلاسی های فرزندش از آنها خریداری و به شیوه نوروزی رنگ آمیزی و با نوشته ای کوتاه از فلسفه و مفهوم نوروز بسته های زیبایی را فراهم کرده بود تا در حین ارج گذاردن به رسم ولنتاین در کشور غیرایرانی، فرهنگ زیبای ایرانی را هم به رخ بکشد و هویت فرزندش را به او یادآور گردد.
– یکی از برتری های آیین نوروز بی شک سبز کردن سبزه و کاشتن بنشن ها و نمایش جوانه زدن و رویش زندگی در فصل بهارست در مقایسه با جشنهایی که در آن برای هر خانه ای درختی بر زمین زده می شود. آماده سازی دانه ها و دیدن روز به روز جوانه زدن، سبز شدن و رشد سبزه ها بخودی خود اینقدر برای کودکان جذاب است که به سادگی در این کار با شما همراه می شوند.
– مشارکت دادن کودکان در پهن کردن و چیدن هفت سین امروزه در بیشتر خانه های ایرانیان اتفاق میفتد. چه خوب که در زمان گذاردن هر سین، فلسفه گذاشتن آن سر سفره هفت سین برای کودکان بازگو شود.
– امروزه فستیوال های بسیاری در روز سیزدهم نوروز در گوشه و کنار دنیا برگزار میشه و بدر کردن سیزده و خوردن آش رشته و کاهو سکنجبین بی شک در خاطره کودکانمان نقش می بنده.
– در کنار همه این رسمهای زیبا و مشترک بین ایرانیان، زرتشتیان بزرگترین جشن خود یعنی جشن زایش اشوزرتشت را در روز ششم نوروز هر کجا که هستند برگزار می کنند و همه انجمن های زرتشتیان در نقاط گوناگون دنیا همه تلاش و هم و غم خود را برای هر چه باشکوهتر برگزار کردن این جشن و همراه کردن کودکان و جوانان در برگزاری آن بکار می گیرند.
امید که این نوشتار توانسته باشد گذری کوتاه به این آیین کهن و مانا و پاسداشت آن توسط فرزندانمان داشته باشد و همه فرزندان ایرانی در هر گوشه دنیا فرهنگ و تمدن ایرانی را نگهداری و سینه‌به‌سینه و نسل اندر نسل منتقل کنند. شاید هر کدام از ما به اجبار روزگار مجبور به انتخاب ترک وطن و زندگی در جایی دیگرشده‌ایم ولی نگهداری و پاسداشت فرهنگ کهن و حافظه تاریخی‌مان در هر کجای دنیا می‌تواند باز انتخاب خود ما باشد چرا که همواره ایران سرزمین مادری ما باقی خواهد ماند.
اینها راهکارهای مادریست که فرزندش را دور از سرزمین مادری بزرگ می کند و دغدغه پاسداشت هویت و ایرانی ماندن فرزندش را دارد ولی به گمانم شناساندن ریشه‌ها به فرزندانمان در هر کجا که بزرگ می‌شوند ارزش خودش را دارد چرا که با داغ شدن بازار جشن های غیر ایرانی با رنگ و لعابهای تجاری مانند هالووین و کریسمس در ایران، بیم کم مهری به آیین های کهن این مرزوبوم حتا در درون ایران می‌رود.
چنانچه شما راهکارهای دیگری برای آموزش این رسم کهن به فرزندانتان بکار می‌برید لطفا در قسمت نظرات بنویسید تا در نوشتارهای بعدی درج گردد.
در پایان همت تمام مادران و پدرانی را که برای زنده‌نگهداشتن آیین های کهنمان و گذراندن آنها گاهی از دره‌های تاریک تاریخ و سپردن به آیندگان کوشیدند را می‌ستایم.
به پیوست نقاشی پسرم آروین با موضوع هفت سین تقدیم می‌گردد.