لوگو امرداد

زخم مرمت‌های ناشیانه به پل تاریخی«کوچه» کرمانشاه

بازسازی و مرمت های ناشیانه ی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهر کنگاورِ کرمانشاه به پل تاریخی و ملی «کوچه» آسیب رسانید.

به گزارش اَمرداد، بازسازی و مرمت های ناشیانه و کارشناسی نشده ی (:غیراصولی) سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهر کنگاور در استان کرمانشاه به پل تاریخی و ملی نامدار به «کوچه» که وابسته به دوره ی صفویه است، آسیب رسانیده و زخم های ژرفی بر پیکره ی رنجور و بی دفاع این یادمان تاریخی –  فرهنگی برجای گذاشته است.

یادمان های تاریخی و فرهنگی به جای مانده از گذشتگان، میراث گرانبهایی است که پاسداری و نگاهبانی از آن بر دوش همه ی نهادها، سازمان ها و اُرگان های دولتی و غیردولتی و مردم است و همان گونه که فراز و نشیب های روزگاران را پشت سرگذاشته و سلامت به دست ما رسیده اند، باید آن ها را حفظ کرده و به آیندگان که دارندگان (:صاحبان) راستین و اصلی این سرزمین هستند، واگذار کرد و کوتاهی در آن، گناهی نابخشودنی به شمار می آید. از همین روی و برای نگهداری و حفظ بهتر این یادمان های تاریخی، نیاز است تا آن ها را بازسازی و مرمت کرد تا بتوان به درستی یادگارهای گذشتگان را پاس داشته و به آیندگان سپرد. اما گاهی مرمت ها و بازسازی یادمان های تاریخی با حاشیه همراه بوده و به جای بهتر شدن و حفظ اصولی آن، زخم های ژرفی بر پیکره و کالبد یادمان ها وارد شده و به آن ها آسیب های برگشت ناپذیری را می رساند.

وقتی میراث فرهنگی خود به یادمان ها آسیب می زند!

رشته ی نوین مرمت، بیش از چندین دهه است که در جهان فراگیر شده و به یک دانش تخصصی تبدیل و آموزش داده می شود. مرمتگران با داشتن دانش و تجربه برای نگهداری و پاسداشت بهتر یادمان های تاریخی و فرهنگی دست به بِهسازی و مرمت آن ها زده تا با حفظ یادگارهای گذشتگان و بهره وری از بناها، آثار و اشیای تاریخی بتوانند روحی تازه بر کالبد و پیکره ی آنان وارد کنند. همچنین با مرمت یک یادمان یا اثر، حیات دوباره ی آن شکل گرفته و به سوی آینده ای روشن پیش می رود. در ایران نیز، بیش از یک دهه است که مرمتگران یادمان های تاریخی و فرهنگی به مرمت و بِهسازی یادمان های تاریخی روی آورده و جانی تازه به آن ها می بخشند. اما گاهی مرمت های ناشیانه و کارشناسی نشده از سوی نهادها و سازمان ها، خود بلای جان یادمان های تاریخی شده و به جای حفظ و نگهداری بهتر، به آن ها آسیب زده و پیکره ی یادگارهای تاریخی را دگرگون می کنند. بدتر از همه، این که گاهی سازمان میراث فرهنگی که خود سرپرستی و نگهداری یادمان های تاریخی را بر دوش دارد و یک سازمان پژوهشی و علمی است با مرمت های ناشیانه و به دست افراد ناکارآمد و کم تجربه، به یادمان های تاریخی آسیب می رساند!؟ کم نیستند یادمان هایی که بر اثر مرمت های ناشیانه از سوی سازمان میراث فرهنگی آسیب های برگشت ناپذیری دیده اند که نگارنده پیشتر به چند مورد از آن ها در گزارش هایی پرداخته است. برای نمونه می توان به چهارتاقی تُل جنگی وابسته به دوره ی ساسانیان در شهر فراشبند استان پارس (:فارس) اشاره کرد که با مرمت های ناشیانه و کارشناسی نشده، آسیب های برگشت ناپذیری به آن وارد شده است. به هر روی، رشته ی مرمت یک دانش نوین است که در ایران، آزمون و خطای خود را پشت سر گذاشته است و سازمان میراث فرهنگی باید با وسواس و حساسیت بیشتری بر روی یادمان های تاریخی، مرمت و بازسازی انجام دهد. ولی گاهی در کمال شگفتی و ناباوری، سازمانی که باید تخصصی باشد با مرمت های نادرست و ناشیانه خود به یادمان ها آسیب زده و بلای جان آن ها می شود که مایه ی بسی افسوس و دریغ است.

مدیریت ناکارآمد، بلای جان یادمان های تاریخی

به باور کُنشگران (:فعالان) میراث فرهنگی و کارشناسان یکی از آفت ها و بلایای جان یادمان های تاریخی –  فرهنگی، مدیریت ناکارآمد در برخی از شهرها و پایگاه های میراث فرهنگی است. زمانی که سازمان میراث فرهنگی، فردی را با رشته ی غیرمرتبط با میراث فرهنگی و گردشگری و بدون تجربه به عنوان سرپرست و یا مدیر میراث فرهنگی شهری گزینش کرده و بر سرکار می آورد، نتیجه ای جز آسیب رسانی به یادمان های تاریخی در برنداشته و هدر رفت منابع مالی و سرمایه و زمان کشور و مهم تر از همه، ویرانی اَموال ملی را به دنبال دارد. به گفته ی دوستداران و کُنشگران میراث فرهنگی کرمانشاه، سرپرستی سازمان میراث فرهنگی شهر کنگاور کرمانشاه به یک بانوی کم تجربه و نا آشنا به امور میراث فرهنگی و گردشگری سپرده شده است و همین مدیریت ناکارآمد بلای جان یادمان های گرانبها و ارزشمند این شهر شده است. زمانی که فردی با رشته ی غیر مرتبط با میراث فرهنگی (ارشد گرافیک و کارشناس صنایع دستی در سازمان فنی و حرفه ای) را به عنوان مدیر و سرپرست میراث فرهنگی شهر کنگاور بر سرکار می آورند و پروژه ی تخصصی و علمی مرمت یک سازه ی تاریخی زیر نظر وی اجرا می شود و او نیز از افراد ناآشنا و کم تجربه در بازسازی و مرمت آن سازه، بهره می برد، بی گمان نتیجه ای جز آسیب رسانی به یادمان های تاریخی را در برنخواهد داشت و در پایان این یادمان های ملی است که آسیب می بیند. همان یادگارهای نیاکانی که از گذر روزگار به سلامت سفر کرده و ما نیز با دست خویش چهره ی آن ها را خدشه دار می کنیم!

آزمون و خطاهای مرمت در ایران، پشت سرگذاشته شده است

به باورکارشناسان و کُنشگران میراث فرهنگی بیش از چندین دهه است که دانش مرمت در ایران، آزمون و خطای خویش را پشت سرگذاشته است، ولی همچنان یادمان های تاریخی بر اثر مرمت های ناشیانه و کارشناسی نشده، آسیب می بینند! زمانی که در دهه ی 50 خورشیدی بریتا تیلیای ایتالیایی، ستون های میراث جهانی پارسه (تخت جمشید) را مرمت می کرد از سنگ های همان معدن های باستانی دوره ی هخامنشیان بهره برد و یکی از بهترین مرمت های کشور در زمینه ی یادمان های تاریخی را رقم زد که هنوز هم با گذشت چند دهه، مورد ستایش (:تمجید) و سپاس است. پس می توان گفت که دانش مرمت، آزمون و خطاهای خود را پشت سرگذاشته است و مرمت و بِهسازی یادمان های تاریخی باید به بهترین روش و زیر نظر کارشناسان اَمر انجام شود. همچنین مرکز استان ها در زمینه ی مرمت یادمان های تاریخی باید از راهنمایی و مشاوره ی کارشناسان میراث فرهنگی مرکزی در تهران بهره برده و طرح مرمت را به تصویب شورای فنی سازمان میراث فرهنگی کشور برسانند تا آسیبی به یادمان های تاریخی وارد نشود. اما شوربختانه، همچنان ” اَندر خم یک کوچه ایم و در بر همان پاشنه می چرخد !”

مرمت ناشیانه ی پل تاریخی کوچه در کنگاور

در زمینه ی مرمت پل تاریخی نامدار به کوچه در شهر کنگاور یک استاد دانشگاه و مرمتگر آثار، بناها و اشیای تاریخی به اَمرداد گفت : « با نگرش به نگاره های (:تصاویر) مرمت پلی در شهر کنگاور کرمانشاه باید گفت که، مرمت آن ناشیانه به نظر می رسد و بسیاری از موارد در بازسازی (:ترمیم) آن دیده نشده است. ازجمله، نوع آجرها و ملاتی که از آن بهره برده شده است. همچنین دیوارچینی و فرم تاق».  

سیامک علی زاده در دنباله ی سخنانش افزود : « نخست باید پیش از مرمت، از آجرهایی بهره برده شود که از دید جنسیت ،رنگ ، اندازه و کلفتی (:ضخامت) با آجرهای پیشین یکسان و یا دست کم (:حداقل) نزدیک بوده، نه این که بسیار متفاوت باشد که هم از دید ظاهر و هم از دید استاتیک اختلاف فراوان داشته باشد. دوم باید از نوعی ملات در کار بهره برده شود که پیشتر از آن ها بهره برده شده است. برای نمونه، اگر از ملات آهکی و ساروجی بهره برده شده، باید همان ملات ها را دوباره بکار برند، نه این که از ملات سیمان سیاه بهره برده شود. همچنین شیوه ی چینش آجرها و تاق بندی هم، کج و کوله بوده و دقیق اجرا نشده است و بهتر است از استادکاران سنتی و حرفه ای در امر مرمت بهره برده شود نه این که از بنایان معمولی و نا آشنا با دانش مرمت».

این دکترای مرمت آثار، بناها و اشیای تاریخی و استاد دانشگاه شهید چمران تهران در پایان سخنانش گفت : « در فرجام این که محوطه ی پیرامون پل پر از زباله و نخاله است و باید پاکسازی و تمیز شود که این نخستین گام مهم درحفظ و نگهداری یک اثر تاریخی می تواند باشد».

بازشناسی پل تاریخی کوچه

پل تاریخی کوچه وابسته به دوره ی صفویه است و در شهر کنگاور در روستای کوچه جای دارد که نام خود را از نام روستا وام گرفته است. این پل در بلندای 1518 متری از سطح دریا در مسیر ورود به روستای کوچه و در بخش دهستان گودین بر روی رودخانه ی خرم رود که روزگاری به عنوان اَنگیزه ی بُنیادین بسیاری از استقرارهای پیش از تاریخ دشت کنگاور مطرح بوده و تپه ی بزرگ و ارزشمند گودین در حاشیه ی آن شکل گرفته است. این پل تاریخی هنوز به عنوان مسیر اصلی رفت و آمد مردم روستای کوچه و بخش های پیرامونی مورد بهره است. بستر و ازاره های پل کوچه با سنگ و دیگر بخش ها همگی از آجرهای چهارگوش نمونه ی مشخصه ی دوران صفوی ساخته شده و از دید نقشه (:پلان) و اسلوب کلی کار ویژگی دیگر یادمان های دوره ی صفوی باختر (:غرب) ایران را دارد. درازای پل بدون در نظرگرفتن بخش های احتمالی زیر خاک بیش از 34 متر، بلندای آن از بستر رودخانه چهارمتر و 70 سانت و پهنای آن پنج متر و 10 سانتی متر است. پل دارای 5 چشمه با تاق ضربی نوع پنج او هفت (شاخ بزی) است که با نگرش به کلفتی پایه ها، تعادل تاق ها هنوز از استحکام خوبی برخوردار است.  همچنین بقایای مرمت های غیراصولی که همه ساله از سوی روستاییان روی پل انجام می گیرد، نمایان است که این امر ناشی از بهره ی آنان از این بنای همگان سود (:عام المنفعه) است. هرچند که، امروزه به اَنگیزه ی تغییر شرایط زیست بومی سال ها است که آبی در رودخانه ی خرم رود روان نیست.

پل تاریخی کوچه با شماره ی 6607 و در تاریخ 10 دی ماه 1381 خورشیدی به ثبت ملی رسیده است و در مالکیت دولت جای دارد.

1

مرمت هایی که چهره اثر تاریخی و ملی را مخدوش کرده است

2

در مرمت ها  از مصالح نامرتبط و غیربومی استفاده شده است

3

پل صفوی نامدار به کوچه در شهرکنگاور کرمانشاه روزگار ناخوشی را سپری می کند

4

انبوه زباله و نخاله هایی که پس از مرمت ها برجای مانده است

5

6

فرتور از سیاوش آریا است.

0114

به اشتراک گذاری
Telegram
WhatsApp
Facebook
Twitter

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

تازه‌ترین ها
1403-09-20