كتب خطی، اسناد و نسخ دستنويس بهجایمانده از پيشينيان، ما را به آداب و آیینی كه نیاکانمان از آن بهره جستهاند، رهنمون میسازد. موزهی اسناد و نسخ خطی «مهربان پولاد» در یزد یکی از این گنجینههای ارزشمند است. موزهی اسناد و نسخ خطی مهربان پولاد در سال 1395 از سازمان میراث فرهنگی پروانهی آغازبهکار گرفت و بهعنوان نخستین موزهی اسناد و نسخ استان یزد در محلهی زرتشتیان پایهگذاری شد.
موبد مهربان پولادی، دانشآموختهی دکتری فرهنگ و زبانهای باستان، از نوادگان «ارباب مهربان پولاد» که همنامِ بامس خود نیز هست، با هزینهی شخصی، موزه را در کوچهی بامسی نزدیک به آبانبار رستم گیو بنیاد گذاشته است. دستاورد هفت سال کوشش در گردآوری ميراث فرهنگی مکتوب از اسفندماه 1400 خورشیدی به نمایش دوستداران و پژوهشگران آداب، رسوم و فرهنگ نیاکان درآمد. در گفتوگو با رزیتا آریایینژاد، همسر دکتر مهربان پولادی، که ایدهی راهاندازی موزه از اوست و مدیریت موزه را بردوش دارد، به دانستنیهایمان درباره این گنجینهی نوپاگرفته و دیرپای کهننگاری افزوده شد.
برگهایی از تاریخ در تنها نمایشگاه اسناد و نسخ خطی یزد
در این موزه نسخههای بسیار قدیمی و دستنویس اوستا و دهها نامه با موضوعهای گوناگون بازرگانی، سیاسی، دینی و … به نمایش درآمده است. در کنار این اسناد و نسخ باارزش، عکسهایی قدیمی از برخی جاهای مهم زرتشتیان مانند مدرسهها و نیز برخی از چهرههای شناختهشده و بزرگان هازمان زرتشتی در پیش روی همگان گذاشته شده است. همچنین کوشیدهاند تا با به نمایش گذاشتن پارهای از آداب و رسوم زرتشتیان همچون شیوه برگزاری جشنها، آیینها و گستردن خوانهای آیینی در پیوند با جشنهای ماهیانه، بازدیدکنندگان با فرهنگ پیروان آیین زرتشت آشنا شوند. مجموعه پولادی دربردارندهی دههاهزار نامه همچون نامههای بازرگانی، سیاسی، دینی، خانوادگی، قضایی، اسناد وقفنامه و صورتجلسه و نیز دهها نسخهی نفیس اوستا از آنِ ارباب مهربان پولاد است. این اسناد و نسخ خطی در سال 1394 کاملا تصادفی در خانهی شخصی مهربان پولاد در محله دستوران یزد پیدا شد. این مجموعه به کوشش نوهی وی و به یاری گروهی از استادان دانشگاهی شناسایی و بررسی شد و در چهارچوب تنها نمایشگاه اسناد و نسخ خطی یزد در کوی دستوران یزد نگهداری میشود. اگرچه بخش بسیاری از این نامهها در گذر زمان ربوده شده (نامههای سالهای 1300 تا 1306)، اما بازهم با در کنار هم قراردادن نامههای برجایمانده میتوان نمایی روشن از کارهای او به دست آورد.
اهداف راهاندازی موزه مهربان پولاد
از اهداف راهاندازی موزه میتوان به شناساندن چهرهی سرشناس هازمان زرتشتی، مهربان پولاد تیرانداز، به عنوان شخصیتی اثرگذار در روزگار قاجار و پهلوی، پاسداشت و نگهداری نسخ خطی و تاریخی و پیشگیری از نابودی آنها، نمایش برخی از کهنترین نسخهی اوستای دستنویس در ایران، ایجاد مکانی فرهنگی برای گردهمایی کارشناسان و متخصصان، برگزاری نشستها و کارگروههای نسخهشناسی و همچنین گردآوری آرشیو اسناد و نسخ برای پژوهشگران و استادان و دانشجویان اشاره کرد.
دستور مهربان پولاد تیرانداز نامور به ارباب مهربان، فروردینماه سال 1262 خورشیدی در محلهی دستوران یزد از مادری به نام پریزاد و پدری به نام پولاد چشم به جهان هستی گشود.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاریست با عنوان (موزه اسناد و نسخ خطی «مهربان پولاد»؛ شکوه میراث نیاکانی) به قلم گوهر برومندی که در تازهترین شماره امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویهی هفتم (زرتشتیان) شماره 455 هفتهنامهی امرداد بخوانید.
«امرداد» شمارهی 455 از دوشنبه، نهم خوردادماه، 1401 خورشیدی، در روزنامهفروشیها و نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.