سومر نام نخستین تمدن بزرگ انسانی است. حتا در جامعه‌ی امروز هم هنوز می‌توان رگه‌هایی از اختراعات مردمش را در کشاورزی، زبان، ریاضیات، دین و ستاره‌شناسی پیدا کرد.
سومریان باستان یکی از نخستین تمدن‌های بزرگ انسانی را ساختند. سرزمینشان که سومر نام داشت، نزدیک‌به 6000 سال پیش در میان‌رودان، در راستای دشت سیلابی بین دو رودِ دجله و فرات در عراق و سوریه امروزی، شکل گرفت.
سومری‌ها کشاورزی در اندازه‌ی گسترده را در منطقه‌ی هلال بارور، که باریکه‌ای هلالی‌شکل در ناحیه‌ی میان‌رودان است، آموختند که بیشتر آن را سپیده‌دم کشاورزی، نویسایی، ریاضیات و ستاره‌شناسی می‌خوانند.
اگرچه چهره‌ی خشک و کهن خاورمیانه بهترین جا برای برداشتن نخستین گام‌ها در کشاورزی به نظر نمی‌رسد، اما به‌راستی سومر از امتیاز بسیار فراوانی برخوردار بود. با جای گرفتن در میان دو رود بزرگ، سومریان از برتری خاک غنیِ سیلاب‌آورده و آب فراوان برای آبیاری محصولات بهره‌مند شدند. موفقیت سومری‌ها با نوآوری‌های فناورانه‌‌شان مانند ساخت کانال‌ها و گاوآهن شتاب گرفت. با گذشت چندی سومریان چنان توانایی خوبی برای کاشت دانه‌های خوراکی بدست آوردند و منابعشان کم‌کم آن‌قدر فراوان شد که توانستند تمرکزشان را بر روی ساخت شهرها و معابد بگذارند.
پیدایش شهرهای سومری
نزدیک‌به 10،000 سال پیش، دهکده‌ها در سراسر حوزه‌ی میان‌رودان یکی‌یکی پدیدار شدند. مردمانی که در این منطقه زندگی می‌کردند، در کنار گردآوری و شکار، به پرورش حیوانات و کاشت غلات نیز می‌پرداختند. با گذر زمان، آن روستاها گسترش یافتند و مردمشان روزبه‌روز بیشتر به کشاورزی وابسته شدند.
باستان‌شناسان هنوز باور ندارند زندگی برای مردم این فرهنگ‌های نخستین چگونه بوده است. اما همانندی موجود در سبک‌های سفالگری و مُهر و موم‌های کنده‌شده بر روی ظروف‌های تولیدشده‌ی گوناگون از برآمدن برخی کارهای نظارتی اداری بین 6000 تا 7000 سال پیش حکایت می‌کند.
در همین زمان بود که مردم سومر با استفاده از آجرهای گِلی ساخت مجموعه‌ای از معابد در محلی به نام اِریدو را آغاز کردند. به نظر می‌رسد این شهر پیرامون سال 5400 پ.م. ساخته شده و هزاران سال زندگی در آن جریان داشته تا سرانجام نزدیک سال 600 پ.م. برای همیشه رها شده است.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «سومری‌های باستان چه کسانی بودند؟»، به خامه‌ی عزیز رحمان هروی که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی پنجم (تاریخ و باستان‌شناسی) شماره‌ی 456 امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 456 از دوشنبه، 30 خوردادماه، 1401 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان خواهد بود.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
