گل‌نبشته‌های هخامنشی به کشور بازگردانده می‌شود

بخش دیگری از گل‌نبشته‌های هخامنشی که در دسترس بنیاد شرق‌شناسی شیکاگو قرار دارد، به‌زودی به کشور بازگردانده می‌شود.

مدیر اداره کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی و فرهنگی با اشاره به آنکه به زودی بخش دیگری از گل‌نبشته‌های (:الواح) هخامنشیان از سوی بنیاد شرق‌شناسی شیکاگو خواهیم بود، گفت: به زودی خبرهای خوبی دراین‌باره منتشر خواهد شد.

به گزارش ایلنا، بازگرداندن اشیای تاریخی از خواست‌های این روزهای حوزه‌ی میراث‌فرهنگی است. در چند ماه نخست سال ۱۴۰۱ شاهد بازگشت دو محموله از اشیای تاریخی به کشور بودیم. از آن جمله می‌توان به بازگشت ۵۱ قطعه آجر لعابدار بوکان از کشور سوئیس اشاره کرد که پس از چهار دهه جست‌وجو و جنگ حقوقی بین‌المللی سرانجام آجرهای لعاب‌دارآذین‌شده با دیرینگی نزدیک‌به سه هزارساله به کشور بازگردانده شدند.

این ۵۱ آجر مربع‌شکل با پوشش لعابی و طرح‌هایی مانند شیر و گاوهای بالدار با سر انسان، مردان و زنان زانوزده و شخصیت‌های اساتیری آثاری باستانی‌اند که مانایی‌ها (قومی که هزاره اول پیش از میلاد در شمال‌باختری ایران می‌زیستند) آفرینش کرده‌اند.

امسال همچنین آثار تاریخی دیگری هم از فرانسه به کشور بازگردانده شد. ۲۹ اثر بازگردانده‌شده مانند ظرف‌های سفالی لوله‌دار از دوره‌ی آهن نخست، پیکرک‌های سفالی ایلام میانه، ظرفی از جنس قیر طبیعی دوره ایلام میانه، پیکرک سفالی دوره اسلامی، دوات سفالی لعابدار دوره سلجوقی، بشقاب سفالی دوره اشکانی در قالب مجموعه به ایران بازگردانده شد و کهن‌رین اثر این مجموعه یک قطعه سفال عصر مفرغ است که نزدیک‌به پنج هزار سال دیرینگی دارد.

این آثار در زمان جنگ جهانی دوم از سوی یکی از افسران نظامی کنسولگری فرانسه، از ایران بیرون برده‌شده بود که با کوشش‌های رایزن فرهنگی ایران در پاریس تحویل سفارت شده و به ایران بازگشتند.

گفته می‌شود از دوره‌های گذشته کارهای خوبی برای استرداد آثار تاریخی آغاز شده است. ۱۹ پرونده مهم در این حوزه وجود داشت که دربردارنده‌ی ۴۰ هزار اثر تاریخی بود و با پیگیری‌های وزارت میراث‌فرهنگی و وزارت امور خارجه و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، این آثار به ایران بازگشت.

مرتضی ادیب‌زاده، مدیر اداره کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی و فرهنگی، با اشاره به بررسی پرونده‌های آثار بازگردانده شده از سوی ایران به ایلنا گفت: وزارت میراث و گردشگری همکنش (:تعامل) خوبی با وزارت امور خارجه و رایزن‌های فرهنگی برای بازگشت اشیای تاریخی دارد. ما اکنون چندین پرونده را همزمان با هم بررسی کرده و پیش می‌بریم و امید است تا پایان سال 1401 بتوانیم چندین محموله از آثار را به ایران بازگردانیم.

او درباره‌ی اعلام  فهرست پرونده‌های در دست بررسی نیز گفت: هر زمان به نتیجه رسید این لیست را اعلام خواهیم کرد. در این میان بازگشت و بررسی اشیای تاریخی که در چند ماه گذشته از موزه‌ها و بخش‌های دیگر دزدیده شده‌اند نیز در دست بررسی است که نمی‌توانیم به آن اشاره داشته باشیم. البته بررسی آثار موجود در فهرست قرمز را نیز در برنامه کار قرار داده‌ایم.

شاید بتوان گفت در میان پرونده‌ی آثار استردادی، بازگشت گل‌نبشته‌های هخامنشی یکی از پرحاشیه‌ترین پرونده‌های ایران شده است. این گل‌نبشه‌ها یا تبلت‌ها سال ۱۳۱۳خورشیدی، در تخت‌جمشید از سوی باستان‌شناسان یافته شد و با موافقت دولت وقتِ ایران برای پژوهش و بررسی به دانشگاه شیکاگو امانت داده شدند. در قرارداد و موافقت‌نامه طرفین آمده است که «ایران لوح‌هایی گلی را برای رمزگشایی و خواندن، به امانت به دانشگاه شیکاگو که مشغول کاوش تخت‌جمشید (پارسه، پرسپولیس) بود، می‌سپارد». پس از انجام پژوهش‌ها، بخشی از الواح در چهار مرحله به ایران برگردانده شد. در سال ۱۳۲۷ خورشیدی، (۱۷۹ قطعه)، سال ۱۳۲۹ خورشیدی، (۳۷هزار قطعه)، سال ۱۳۸۳ خورشیدی، (۳۰۰ قطعه) و سرانجام در سال ۱۳۹۸ خورشیدی، (۱۷۸۳ قطعه) به ایران بازگشت با این وجود همچنان نزدیک‌به ۱۷ هزار گل‌نبشته سالم و قطعه‌های شکسته از گل‌نبشته‌های هخامنشی در اختیار موسسه شرق‌شناسی شیکاگو قرار دارد.

هرچند مسوولان میراث‌فرهنگی عنوان می‌کردند که شاید این آثار تا پایان سال ۱۴۰۰ خورشیدی، به ایران بازگردانده شود اما تاکنون که چهار ماه از سال ۱۴۰۱ می‌گذرد هنوز چنین چیزی رخ نداده است.

مدیر اداره کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی و فرهنگی درباره‌ی تاثیر تحریم‌ها بر تعلل در بازگشت گل‌نبشته‌های هخامنشی نیز گفت: دادگاه آمریکا رای به بازگشت الواح هخامنشی به ایران داده و موسسه شرق‌شناسی شیکاگو به اجرای این قانون بایسته است. آن‌ها درحال سپری کردن کارهای اداری و نامه‌نگاری‌های لازم هستند و تحریم بر روی این مورد تاثیری ندارد.

ادیب‌زاده در پاسخ به این پرسش که اگر مشکلی نیست چرا تاکنون این آثار به کشور بازنگشته، گفت: به زودی شاهد بازگشت گل‌نبشته‌های هخامنشی به کشور خواهیم بود. امور اداری این کاردر حال سپری شدن است و به زودی خبرهای خوبی دراین‌باره منتشر می‌شود.