نزدیک‌به ۱۰ روز از دستیابی به محوطه‌ی اشکانی در اهواز می‌گذرد اما نه تنها پروانه‌ای (:مجوزی) برای نجات‌بخشی این گستره‌ی نویافته صادر نشده است، بلکه گفته می‌شود ۲ گورخمره از ۳ گورخمره یافته‌شده، نابود شده‌اند.
به گزارش ایلنا، سه شنبه ۱۴ تیر ۱۴۰۱ خورشیدی بود که خبرها از دستیابی به محوطه اشکانی حکایت کردند. این محوطه در عملیات حفاری نفتی در محله‌ی فاز ۴ کوروش نزدیک‌به ۱۵۰ متری ساحل کارون در شهر اهواز به دست آمد. مشاهدات نخستین از داده‌های فرهنگی گورستان بیانگر کشف چندین گور خمره به رنگ نخودی واندودقیر طبیعی و بقایای انسانی است. از این‌گونه گورسپاری (:تدفین) که به نام تدفین گور خمره‌ای موسوم است از دوران نوسنگی برای دفن درگذشتگان و به ویژه نوزادان و خردسالان بهره برده می‌شد. اما اوج بهره‌گیری از این روش گورسپاری را می‌توان در دوره اشکانیان دید و پیگیری کرد.
مجتبی گهستونی، کنش‌گر میراث‌فرهنگی، در همین‌باره با اشاره به آنکه نزدیک‌به ۱۰ روز از دستیابی به محوطه‌ی موسوم به دوره اشکانی می‌گذرد، گفت: هم‌اکنون یگان حفاظت اداره کل میراث‌فرهنگی خوزستان و حراست شرکت نفت از این محوطه به صورت شبانه‌روزی مراقبت می‌کنند. این درحالی است که شهرستان اهواز بیش از ۳ ماه است یگان حفاظت میراث‌فرهنگی ندارد. قرار دادن کانکست و وجود محوطه‌ی کارگاهی به واسطه فعالیت شرکت نفت در این منطقه شرایط حفاظت و حراست از این نویافته‌های اشکانی را دشوار می‌کند. وجود گرد و خاک از یک سو و گرمای شدید هوا از دیگر سو، نگرانی‌هایی برای وضعیت این محوطه، یافته‌های آن و البته استخوان‌هایی که در خمره‌ها جای دارند، ایجاد کرده است. فرسایش شدید خمره‌ها و بقایای به جای مانده از تدفین‌ها دیده می‌شود. تصاویری که در دسترس داریم از زمان کشف و اکنون نشان از آن دارد که برخی متلاشی و اکسیده شده‌اند و باید این وضعیت بررسی شود. شاید اگر یک سایه‌بان برای این محوطه تعبیه می‌شد این شرایط تا اندازه‌ای بهتر می‌شد.
او با پافشاری بر آنکه اهواز تشنه‌ی انجام کاوش‌های باستان‌شناسی است، گفت: اهواز می‌تواند تبدیل به بهشت باستان‌شناسی خوزستان و حتا ایران شود اما به آن بی‌توجهی شده و تاکنون تنها برخی کارهای شناسایی و بررسی باستان‌شناسی انجام شده است. حتا کاوش‌های انجام شده بدون خروجی خاصی انجام گرفته است.
گهستونی با ابراز نگرانی از وضعیت محوطه وعدم تعیین تکلیف برای آن گفت: نیاز است کاوش نجات‌بخشی در این گستره صورت گیرد و نباید به حال خود رها شود. باید کاوش باستان‌شناسی انجام گیرد. شاید شاهد شکل‌گیری نوعی ماراتن میان باستان‌شناسان برای کاوش در این محوطه باشیم اما این امر نباید تبدیل به پر کردن رزومه برای باستان‌شناسان شود. باید خروجی کاوش کامل و فراگیر (:جامع) و روشن باشد. نام شرکت نفت، بزرگ است و ممکن است برخی از باستان‌شناسان برای بستن قراردادی سنگین دورخیز کرده باشند. بهتر است گزینش هیات باستان‌شناسی برای کاوش در این محوطه با ریزبینی صورت گیرد.
به گفته‌ی او، گورخمره‌ها و اسکلت‌ها هنوز در همان‌جا هستند چراکه موزه اهواز درحال ساخت است و اکنون جایی برای انتقال آن‌ها وجود ندارد. چشم‌داشت ما آن است که با این محوطه برخورد خوب و البته بی‌درنگ (:سریع) شود تا از نابودی بیش‌تر آن جلوگیری شود.
مشکلات تامین اعتبارات در پروپوزال ارایه شده از سوی استان
کوروش روستایی، رییس پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، نیز با پافشاری برآنکه گستره‌ی نویافته در اهواز نیازمند کاوش نجات‌بخشی است گفت: استان خوزستان پروپوزال مربوط به کاوش نجات‌بخشی را به پژوهشکده فرستاده و ما نیز پاسخ آن‌را داده‌ایم و به‌گونه‌ای می‌توان گفت، پروانه‌ی کار صادر شده است. البته ایرادی در پروپوزال وجود داشت که باید برطرف و کار آغاز شود. این کار ساده‌ای اسست. امور مربوط به حفاظت از محوطه‌های باستانی در گام نخست بردوش اداره کل استان‌ها است و پژوهشکده نیز امور پژوهشی را بردوش دارد.
او با پافشاری بر آنکه برای آغاز کار کاوش نجات‌بخشی باید محل تامین بودجه روشن باشد و سپس کار میدانی آغاز شود، گفت: بدون بودجه نمی‌توان چنین کاری را آغاز کرد. باید منبع اجرایی بودجه روشن باشد و نمی‌توان با حرف و بدون مشخص بودن منابع کار را آغاز کرد. هر باستان‌شناسی که شایستگی (:صلاحیت) انجام کار را داشته باشد با شرط تامین بودجه می‌تواند کار نجات‌بخشی را آغاز کند.
محوطه هموارسازی شده است
احمدرضا حسینی بروجنی، معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث و گردشگری استان خوزستان، هم در همین‌باره با اشاره به آنکه محوطه یافته شده در محدوده‌ی محصورشده‌ی شرکت نفت جای دارد، گفت: در محدوده‌ی ۲۰ متری این گستره چاه نفتی با دیرینگی بیش از ۸۰ سال جای دارد و این محوطه نیز درجاده‌سازی و خاک‌برداری و… پیرامون این چاه‌های نفتی به دست آمد. همچنین این محوطه به شوند (:دلیل) این فعالیت‌ها دستخوش تغییر و دگرگونی‌های زیادی شده و بسیاری از بخش‌ها هموارسازی (:تسطیح) شده‌اند.
او ادامه داد: گویا برای ساخت پل در جاده خاکی به چاه نفتی می‌رسد، بولدوزر با این گورخمره‌ها برخورد می‌کند و کار متوقف شده است. کارشناسان ما در بررسی‌های آغازین مطرح کردند که گمان می‌رود این محوطه به اواخر دوره‌ی اشکانی و اوایل ساسانیان می‌رسد. نیروهای یگان حفاظت در محوطه مستقر شده‌اند و به صورت شبانه‌روزی کشیک می‌دهند تا دخل و تصرفی صورت نگیرد.
حسینی بروجنی با پافشاری برآنکه برای چنین محوطه‌هایی در گام نخست نیازمند حفاظت اولیه هستیم، یادآوری کرد: از آنجا که گستره‌ی محوطه را نمی‌دانیم نیازمند دریافت پروانه از پژوهشکده باستان‌شناسی برای منظور کاوش و نجات‌بخشی هستیم. پروپوزال آماده و فرستاده شده است تا پروانه‌ها دریافت شود. شاید به دلیل شتابی که رخ داد پروپوزال با مشکل روبه‌رو شده باشد و هنوز پروانه‌های بایسته را دریافت نکرده‌ایم. مکاتبه‌هایی نیز با اداره‌کل موزه‌ها برای دریافت مجوز برای جابه‌جایی گورخمره‌های سالم و آثار یافته شده به آزمایشگاه مرمت اداره کل استان انجام شد.
او درباره‌ی برطرف کردن کاستی‌های پروپوزال فرستاده شده به پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی نیز گفت: برپایه‌ی توافق‌ها انجام شده همه‌ی هزینه‌ها از سوی شرکت نفت پرداخت خواهد شد، چراکه این محوطه در محدوده‌ی این شرکت جای دارد و ورود و خروج به آن محدود است. همچنین شرکت ملی حفاری پروانه‌ی کار عملیاتی و عمرانی نداشت و مساله‌ی حقوقی با آن‌ها خواهیم داشت، از این رو همه‌ی هزینه‌ها را تامین خواهند کرد. بنابر توافق‌های انجام شده، نیروهای کارشناسی و تامین و امکانات نخستین جابه‌جایی از میراث استان و نیروهای کارگری و رفت‌و‌آمد از سوی شرکت نفت فراهم می‌شود. شاید در همان ۸۰ سال پیش هنگام کار در این محوطه به آثار باستانی رسیده باشند اما به آن توجه نشده باشد. اکنون نیز به شوند برخورد بیل مکانیکی به این گورخمره‌ها ما متوجه وجود چنین محوطه‌ای شدیم.
او درباره‌ی وضعیت حفاظت از یافته‌های تازه گفت: با توجه به شرایط محوطه به دلیل آنکه بارندگی نداریم و مشکل خاصی نیست، کوشیدیم با پوشاندن (:کاورکردن) و پوشش خاک، از گورخمره‌های سالم حفاظت کنیم. به این شکل حفاظت انجام شده است. با توجه به آنکه بیل مکانیکی در محوطه کار می‌کرد، از ۳ گورخمره به دست آمده، ۲ گورخمره کامل نابود شده است. این محوطه سراسر زیر جاده جای دارد و روی زمین دیده نمی‌شود. نیاز است تا گستره کاوش و نجات‌بخشی شود تا اگر گورخمره‌ها و اشیاء دیگری در محوطه وجود داشته باشد شناسایی و حفاظت شود. حتا گمان می‌رود که یک گورستان در این محوطه به دست آید.
معاون میراث‌فرهنگی خوزستان، انجام کاوش و نجات‌بخشی در این محوطه نویافته را آغازی برای انجام کاوش‌های بیش‌تر در این استان دانست و گفت: امید است بتوانیم خروجی خوبی از این کاوش به دست آوریم و در پی آن بتوانیم محوطه را ثبت ملی کنیم. همچنین نیاز است تا مقاله‌ها و نوشتارهای بیش‌تری درباره‌ی باستان‌شناسی خوزستان و اهواز منتشر شود. نخستین گام ساماندهی وضع کنونی است و پس از دریافت پروانه از پژوهشکده، به زودی کار را آغاز خواهیم کرد.
