میراث فرهنگی و زیست‌بوم کشور همواره دربردارنده‌ی خبرهای خوش و ناخوشی‌ست که نیاز به بررسی و بازنگری‌های کارشناسانه دارد تا از تکرار رخدادهای ناخوشایند جلوگیری کرد.
در این گزارش به برخی رخدادهای حوزه‌ی میراث فرهنگی و زیست‌بوم در هفته‌‌ی گذشته پرداخته شده است.
پژوهشگران دانشگاه تهران به شهر تاریخی اوجان، پایتخت تابستانی ایلخانان دست یافتند.
به گزارش خبرگزاری ایرنا، پژوهشگران باستان شناس دانشگاه تهران، به سرپرستی دکتر رحیم ولایتی، هموند گروه علمی گروه باستان‌شناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، پس از ۱۰ سال بررسی و کاوش میدانی، توانستند شهر تاریخی اوجان و پایتخت تابستانی ایلخانان در استان آذربایجان شرقی را کشف کنند و بخشی از ارگ حکومتی آن را از دل خاک بیرون بکشند.
اوجان یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی در دوره‌ی سلجوقیان و ایلخانان مغول بوده که در زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن دوره نقش بسیار باارزشی داشته است، به‌گونه‌ای که غازان خان، ایلخان فرهنگ‌دوست مغول، در این شهر ساخت و سازهایی انجام داده است.
ولایتی گفت: شهر تاریخی اوجان سراسر در خاک پنهان است که با کوشش‌ها و پژوهش‌های انجام شده از سوی گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران، بخشی از شهر، مانند دژ فرمانروایی، کاوش و از دل خاک بیرون آورده شده است.
سرپرست این تیم باستان‌شناسی با گفتن اینکه این کشف تاریخی با بررسی بیش از ۷۰۰ محوطه تاریخی منطقه انجام گرفته است، افزود: در چهار فصل بررسی حدود ۷۰۰ محوطه تاریخی با بهره‌گیری از مستندات مهم و توصیف‌های آمده از شهر اوجان در نوشته‌های تاریخی و جغرافیایی، به‌ویژه تصویری که نصوح مطراقچی، نقاش سلطان سلیمان عثمانی، از این شهر کشیده است، جای دقیق شهر تاریخی اوجان به‌دست گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران شناسایی و مکان‌یابی شد.
وی به کشف برخی اشیا در این گستره ، مانند ظرف شکسته فقاع ایلخانی با آرایه‌های سنگ فیروزه، اشاره کرد و گفت: این کاوش از دید معماری بسیار مهم است، هر چند سفالینه‌ها و اشیایی نیز در این منطقه کشف شده‌اند اما آن‌چه که این کاوش را مهم می‌سازد ارزش معماری و آثار معماری این شهر و دژ حکومتی ایلخانان است.
وی افزود: نشانه‌هایی از دو برج آرامگاهی از دوره‌ی سلجوقی و ایلخانی و جای دستکندی در جبهه باختری شهر به دست آمده است که گمان می‌رود کارکرد غار معبد بودایی دوره ایلخانی داشته است.
سرپرست گروه باستان‌شناسی دانشگاه تهران یادآور شد: پس از ادامه‌ی کاوش روشن شد که در دوره‌ی صفویه ورودی خاوری دژ پس از یک زلزله شدید و ویرانی گسترده‌ی دژ با یک دیوار سنگی به سبک صفوی بسته شده و در ازای آن از جبهه‌ی باختری ورودی دیگری به سبک معماری صفوی باز شده است. (ایرنا، 24 امرداد)
کهن‌ترین سکونت‌گاه انسان در ایران کجاست؟
سرپرست گروه باستان‌شناسی و کاوش در غار قلعه کرد آوج، در استان قزوین، گفت: بررسی‌های آغازین نشان از سنی فراتر از ۴۰۰ هزار سال برای نهشته‌های فرهنگی محوطه این غار/ قلعه است که این سن، غار قلعه کرد را کهن‌ترین سکونت‌گاه انسان در ایران کرده است.
به‌گزارش خبرگزاری ایرنا، سومین فصل از کاوش مشترک تیم ایران و فرانسه در غار قلعه کرد آوج، به سرپرستی مشترک حامد وحدتی نسب از دانشگاه تربیت مدرس و ژیل بریون از موزه‌ی انسان‌شناسی پاریس، در حال انجام است.
حامد وحدتی نسب سرپرست گروه باستان‌شناسی در این باره گفت: غار قلعه کرد در شمار مهم‌ترین محوطه‌های پارینه‌سنگی در ایران و خاورمیانه است که پیش‌تر به دست باستان‌شناسان استان قزوین شناسایی و بررسی ابتدایی شده بود.
این باستان‌شناس مهم‌ترین دستاورد فصل دوم کاوش غار قلعه کرد را کشف دندان کودک انسان نئاندرتال با دیرینگی ۱۵۵ هزار سال پیش بازگو کرد که هم‌اکنون در موزه‌ی قزوین جای دارد.
وحدتی‌نسب گفتن اینکه سن 400 هزارساله در کنار دست‌افزارهای سنگی به دست آمده از این غار، نشان از این دارد که غار قلعه کرد، پیش از انسان نئاندرتال نیز جای سکونت گونه‌های دیگر انسانی، همچون انسان هایدلبرگ و یا به‌گمان بسیار گونه‌ای از انسان راست‌قامت بوده است، گفت: تاکنون دو نوع اسب پیش از تاریخی منقرض شده، گوزن، خرس قهوه‌ای و کرگدن در بقایای جانوری به دست آمده از این محوطه، شناسایی شده است. (ایرنا، 25 امرداد)
«پیروز» اکنون توان یادگیری شکار ندارد
سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش از گردش «پیروز»، توله‌یوز نر، در سایت فضای باز پردیسان به‌گونه‌ی همیشگی از شهریورماه، همچنین وضعیت خوب «ایران»، مادر پیروز، خبر داد.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، پیروز تنها توله‌ی یوز به‌جا‌مانده از ایران و «فیروز» که در شرایط تکثیر در اسارت، در ۱۱ اردیبهشت ماه سال جاری به روش سزارین به‌دنیا آمده است، پس از سه ماه از تولد، برای نخستین‌بار در فضای باز جای گرفت و زیر نور خورشید خاک را لمس کرد.
غلامرضا ابدالی در این‌باره گفت: او هنوز به‌شیوه‌ی کامل و همیشگی وارد سایت فضای باز پردیسان نشده است. سایت در حال آماده‌سازی است تا در شهریورماه به آن بُرده شود. اکنون تنها چند ساعتی از روز را در کنار یوزبان خود در سایت و زیر نور آفتاب راه می‌رود.
وی درباره توان‌بخشی مهارت‌های پیروز گفت: برنامه‌های تقویت مهارت‌های او در سایت فضای باز با گذشت زمان روشن می‌شود. پیروز هنوز توله است و به همین سبب اکنون گام‌به‌گام پیش خواهیم رفت و در حال سنجش وضعیت او هستیم. در آغاز باید کمی به محیط طبیعی، بیابانی، زیر نور آفتاب و … عادت کند. هماهنگ کردن پیروز با هر کدام از این نمونه‌ها شرایطی دارد که نیازمند زمان است.
ابدالی با اشاره به توان شکار پیروز افزود: محیط زندگی هر توله‌ای نه تنها توله یوز، اینکه در طبیعت باشد یا در محیط اسارت بسیار گوناگون است، افزون بر این که نپذیرفتن پیروز توسط یوز مادر در مهارت شکار او بسیار تاثیرگذار است. از این‌رو اکنون توان یادگیری مهارت شکار را ندارد. یادگیری مهارت شکار برای پیروز به موارد بسیاری، مانند آمادگی بدنی او، بستگی دارد.
به گفته‌ی سرپرست دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش، وزن پیروز با توجه به شرایط او، به اندازه‌ی خوبی رسیده است. همچنین از غذای طبیعی گوشت‌خواران تغذیه می‌کند. وی درباره پایداری وضعیت پیروز گفت: تا فصل پاییز به شرایط پایدارتری می‌رسد.
ابدالی در پایان به وضعیت ایران و برنامه‌های سازمان برای یوز ماده‌ی تازه پیدا شده و چهار توله‌اش اشاره کرد و گفت: ایران وضعیت خوبی دارد، اما اکنون تمرکز سازمان بر «هلیا»، یوز ماده تازه پیدا شده، به همراه چهار توله‌اش است. ایسنا، 26 امرداد))
شیوه‌ی نگاه‌مان به توسعه را دگرگون کنیم
مدیران پایگاه‌های میراث فرهنگی در نشست کارشناسی درباره دشواری‌هایی که در پایگاه‌ها با ان روبه‌رو هستند، سخنرانی کردند. نگاه ویران‌گر توسعه‌ای یکی از این محورها بود.
به گزارش خبرگزاری مهر، رضا سامه، مدیرکل دفتر پایگاه‌های میراث ملی و جهانی، در پنجمین همایش سراسری افق تحول که با حضور مدیران پایگاه‌های میراث ملی و جهانی برگزار شد، گفت: افزایش بی‌رویه بدون آمایش، رهاشدن در موجی از ماموریت‌های غیر هدف‌مند و نمونه‌های دیگر، آسیب‌هایی است که پایگاه‌ها را تهدید می‌کند. این درحالی است که پایگاه‌ها از کمبود نیروی کارشناس نیز رنج می‌برند.
سامه ادامه داد: از آن‌جایی که کارشناسی‌ترین کارها از سوی پایگاه‌ها انجام می‌شود باید حقوقی را برای پایگاه‌ها در پیش گرفت تا به گونه‌ی کارشناسی، مدیران پایگاه‌ها فعالیت‌های خود را انجام دهند.
در ادامه عاطفه رشنویی، مدیر پایگاه جهانی چغازنبیل و پایگاه ملی هفت تپه، گفت: گاهی تصویب طرح‌های توسعه‌ای دشواریی‌هایی را پدید می‌آورد. برخی تبلیغات منفی نیز میراث فرهنگی و مردم را در روبه‌روی هم قرار می‌دهد. عرصه و حریم خطوط کارشناسی هستند که برای حفاظت از آثار تاریخی پدید آمده‌اند. بنابراین نمی‌توان بر پایه‌ی پسند و برنامه‌ریزی، آنها را جابه‌جا کنیم. بهتر است نوع نگاه‌مان را به توسعه تغییر دهیم.
وی گفت: پیشنهاد می‌کنم حریم میراث فرهنگی را جزو اراضی ملی و زمین‌های آماده برای ایجاد کارخانه نبینید بلکه جزو زمین‌هایی بدانید که از این آثار حفاظت می‌کنند.
در ادامه این نشست محمدرضا دشتی اردکانی رییس فراکسیون گردشگری و میراث فرهنگی مجلس گفت: دیدگاه مدیران ما در بخش میراث فرهنگی باید دگرگون شود. خیلی‌ها باوری به حریم آثار تاریخی ندارند. در حالی که یکی از راه‌های نجات کشورمان موضوع میراث فرهنگی گردشگری و صنایع دستی است. (مهر، 23 امرداد)
چه بلایی بر سر بلوط‌های زاگرس آمده است؟
جنگل های بلوط زاگرس از منابع ارزشمند طبیعی در گستره‌های باختری کشور به‌شمار می‌آید که اکنون حال خوبی ندارند و گذران (:معیشت) بیش از ۵۰ درصد مردم منطقه را با خطر روبه‌رو کرده است.
به گزارش خبرگزاری مهر، ارزش جنگل‌های بلوط زاگرس برای هرکسی که اندکی با محیط زیست آشنا باشد، پوشیده نیست، اما این منبع طبیعی ارزشمند در وضعیت خوبی نیستند. نقی شعبانیان، معاونت امور جنگل‌ها در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، درباره‌ی بلوط‌های زاگرس می‌گوید: جنگل‌های بلوط زاگرس تحت عنوان جنگل‌های بلوط غرب کشور مساحتی نزدیک به ۶ میلیون هکتار دارد که در ۱۱ استان پراکنده است. این جنگل‌ها نقش مهمی از دید اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و گذران مردم دارند. اما هم به بهره‌برداری نادرست وهم به سبب استفاده بیش از اندازه، دچار مشکل شدند و تعادل زیستی آنها به هم خورده است. از نمونه بهره‌برداری‌های نادرست می‌توان به شمار دام اضافه‌تر از حد مجاز اشاره کرد و بهره‌برداری نادرست از سرشاخه‌زنی درختان و چگونگی شخم‌زدن غلط نام برد.
شعبانیان افزود: به سبب همین بهره‌برداری زیاد و نادرست، تعادل جنگل‌ها به‌هم خورده است و می‌توان گفت که این جنگل‌ها دچار ضعف اکولوژیکی شده‌اند و زادآوری به حدود صفر رسیده است. یکی از سبب‌های این کاهش زادآوری پیر شدن این درخت‌ها است.
وی درباره‌ی راهکار برون‌رفت از این بحران گفت: اگر به‌راستی به‌دنبال نجات این جنگل‌ها هستیم، باید تعادل اکولوژیک این جنگل را برگردانیم. اگر این کار را کردیم موفق شده‌ایم وگرنه کارهایی مانند مبارزه با آفات به صورت کوتاه مدت، مُسکن‌وار است و اثر بلند مدت نخواهد داشت.
شعبانیان در ادامه افزود: در صد سال اخیر ما فقط از این جنگل‌ها بهره‌کشی کرده‌ایم، بدون اینکه کمک کنیم تا این جنگل سرپا بماند. این کار سبب‌شده هنگامی که در جنگل‌های زاگرس قدم می زنیم، پیری بلوط‌ها را ببینیم. زمانی که برنامه‌های بنیادین نداشته باشیم، سال به سال با دشواری‌هایی روبه‌رو خواهیم شد که حل آنها زمان‌بر است. هر موجود زنده‌ای وقتی به پیری می‌رسد با بیماری‌های مختلفی روبرو می‌شود.
او گفت: جوانه‌خارهای بلوط، برگ‌خوارهای بلوط و بیماری ذغالی از شمار آفات و بیماری هستند که گریبان‌گیر درختان جنگل‌های بلوط شده است. تا زمانی که تعادل جنگل را در سال‌های آتی بر نگردانیم، با دشواری‌های بیشتری روبه‌رو خواهیم بود. (مهر، 27 امرداد)
آتش‌سوزی در 10 هکتار از مرتع‌های کجین دشت دامغان
رییس اداره منابع طبیعی دامغان از آتش‌سوزی در ۱۰ هکتار از مراتع ییلاقی کجین‌دشت، در شمال شهرستان دامغان، خبر داد.
به گزارش خبرگزاری مهر، علی‌اکبر عباسی‌راد با اشاره به آتش‌سوزی در مراتع کجین‌دشت، یکی از مناطق ییلاقی شمال شهرستان دامغان، گفت: این آتش‌سوزی از میان رفتن گونه‌هایی مانند درمنه، گون، اسپرس، گندمیان و شماری درخت جنگلی منطقه را در پی داشته است.
رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری دامغان با گفتن اینکه ۵۴۳ هزار هکتار وسعت مراتع این شهرستان است، افزود: از این میزان هفت هزار و ۹۴۴ هکتار آن را مراتع کجین دشت شکل می‌دهد. (مهر، 24 امرداد)
حشره‌های موذی در موزه‌ی هنرهای معاصر تهران!
یک کارشناس آثار هنری با اشاره به جولان حشرات موذی در یکی از آثار موجود در موزه هنرهای معاصر تهران، سبب ایجاد آن را مربوط به دوره‌ی سکوت و مرمت و بازسازی موزه و ورود ابزار تاسیساتی و جابه‌جایی آثار موزه دانست.
به گزارش خبرگزاری شهرآرانیوز، انتشار ویدیویی در فضای مجازی که در آن جولان حشرات موذی بر روی یکی از آثار به نمایش درآمده در موزه هنرهای معاصر را نشان می‌داد، در حالی است که رییس موزه هنرهای معاصر تهران خبر از پیگیری در این زمینه داد.
نمایشگاه جدید موزه هنرهای معاصر تهران که به سبب نمایش آثاری که پس از دهه‌ها دوباره به نمایش گذاشته شده‌اند، بازخورد‌هایی در سطح بین‌المللی پیدا کرده است، اکنون با حاشیه‌ای به نام هجوم حشرات به برخی آثار همراه شده است.
بسیاری از آثار به نمایش درآمده در این نمایشگاه، دهه‌ها در گنجینه‌ی چند میلیارد دلاری موزه هنرهای معاصر تهران است که یکی از غنی‌ترین موزه‌های هنری دنیاست. در این نمایشگاه بیش از ۱۳۰ اثر از ۳۴ هنرمند معاصر غربی به نمایش گذاشته شده است که بسیاری از این آثار از شاهکار‌های بی‌مانند هنر مینی‌مالیستی و مفهومی سده‌ی نوزدهم و بیستم در ایالات متحده آمریکا و اروپا است.
به دنبال انتشار این خبر سعید فلاح‌فر، کارشناس آثار هنری، با انتشار ویدیویی در فضای مجازی خود، پدیدآمدن رویداد یادشده را ناگوار خواند. وی با گفتن اینکه انتشار ویدیویی از جولان حشرات موذی در یکی از قاب‌های به نمایش درآمده در موزه هنرهای معاصر، سبب ایجاد نگرانی و اعتراض اهالی فرهنگ و هنر شده است، گفت: گمان می‌رود حشرات دیده شده از کاغذ و پارچه نیز تغذیه کنند.
این کارشناس آثار هنری ادامه داد: نکته‌ی مهم این است که این حشرات در طول دوره‌های چند ماهه زادآور (:تکثیر) شده و انتشار پیدا می‌کنند که این رویداد نشان از آن دارد که پدیدآمدن آن آنی نبوده و برای آسیب‌شناسی باریک‌بینانه‌تر نیاز به بررسی‌های بیش‌ترتر و دوره‌ی زمانی افزون‌تری است.
وی با پافشاری بر اینکه آسیب‌دیدگی ناشی از یورش حشرات موذی به آثار نمایشگاهی تنها به جویدگی و خوردگی آنان پایان نمی‌پذیرد، افزود: از یاد نبریم که ورود هرگونه خدشه به اعتبار و اعتماد مردم به موزه هنرهای معاصر، بزرگ‌ترین آسیب تلخی است که یک مکان فرهنگی تاریخی می‌تواند با آن روبه‌رو شود. (خبرگزاری شهرآرا، 24 امرداد)
