آیین کهن «زنجیر و پیر» که نخستین آدینه‌ی پاییز در یکی از شهرستان‌های اردبیل برگزار می‌شود؛ آیینی زنانه است که برپایه‌ی باورهای استورهای و باور عامه شکل گرفته و اینک در آستانه‌ی (:معرض) از میان‌رفتن است.
روح‌الله محمدی، معاون میراث فرهنگی استان اردبیل، درباره‌ی این آیین به ایسنا گفت: آیین «زنجیر و پیر» ویژه‌ی شهر گیوی مرکز شهرستان کوثر بوده و هر سال در نخستین آدینه‌ی مهرماه در این شهر برگزار می‌شود. این مراسم در گذشته بسیار مورد توجه بوده و هر سال با شور و شوق فراوانی برگزار میشد، ولی شوربختانه در سال‌های گذشته به شوند افزایش گرفتاری‌های فکری و ذهنی جوانان و فراگیری بیماری کرونا چندان از آن استقبال واقع نشد.
او ادامه داد: این آیین درون‌مایه‌‌ای شاد دارد و برپایه‌ی استوره شکل گرفته است. استورهای مبنی بر پناه بردن به طبیعت برای نگاه‌داشت پاکی و معصومیت، آیین «زنجیر و پیر» به‌گونه‌ای آیین بخت‌گشایی نیز به‌شمار می‌رود.
به گفته‌ی معاون میراث فرهنگی اردبیل، آیین«زنجیر و پیر» قصه پاکدامنی و پناه بردن به طبیعت است. این آیین داستان دختری است که برای نگاهداری از پاکدامنی به طبیعت پناه می‌برد و از خداوند می‌خواهد برای در امان ماندن از دست‌یازی و دست‌درازی دشمنان و ناپاکان، تبدیل به یکی از عناصر طبیعت شود.
محمدی افزود: در داستان «زنجیر و پیر» دختران از خدا می‌خواهند که آن‌ها را به سنگ یا پرنده تبدیل کند و باور همگان بر این است آن دختر به سنگ تبدیل شده‌اند. این افسانه در میان مردم می‌چرخد و به یادبود آن، هر سال آیینی در جایی به نام «زنجیر و پیر» و در زیر درختی ویژه برگزار می‌شود.
او همچنین گفت: زنجیر و پیر آیینی زنانه بوده و به این‌گونه برگزار میشد که شماری از زنان روستا با گرد‌آوردن مواد اولیه آش یا خوراکی دیگر مانند آب‌گوشت، به آنجا رفته و پس از خواندن آوازهای شاد و دف زدن و شادی کردن، دو کودک را که گاهی هر دو دختر هستند و یا گاهی یکی پسر و دیگری دختر است، رخت عروسی به تن‌شان کرده و به صورت تمثیلی جشن برگزار می‌کنند. در این آیین دف می‌زنند و مانند آیین حنابندان، حنا پخش می‌کنند. پس از آن آش یا خوراکی را با همکاری هم پخته و می‌خورند.
او افزود: در این مکان درختان کهن‌سالی وجود دارد که شماری از آن‌ها درخت زغال‌اخته بوده و زنان قطعه‌ای از پوشاک خود را به آن درختان گره می‌بندند و مطلب و نذر خود را از خداوند می‌خواهند. این مراسم یک روز طول می‌کشد و جمعیتی نزدیک‌به ۲۰ تا ۳۰ تَن در آن شرکت می‌کنند.
محمدی با بیان این‌که شوربختانه آگاهی‌های مستند درستی در مورد این آیین وجود ندارد و بیش‌تربرگرفته از باور اولیه است و امروزه مردم تنها به‌عنوان تفریح بدون توجه به افسانه پشت این آیین به اجرای آن می‌پردازند، گفت: آیین «زنجیر و پیر» که در آستانه‌ی فراموشی بود در سال ۱۴۰۰ خورشیدی، در فهرست آثار میراث ناملموس به ثبت رسیده است.
