اردبیل؛ یکی از ایرانی‌ترین جاهای این سرزمین

به بهانه تاج‌گذاری شاه‌اسماعیل و به رسمیت شناخته شدن مذهب تشیع چهارم امرداد روز ملی اردبیل شناخته شده‌است و خانه اردبیل با باشندگی استاد میرجلال‌الدین کزازی شاهنامه‌پژوه، برخی از مسوولین اردبیل و اردبیلی‌های ساکن تهران این روز را در ایوان شمس گرامی داشتند.
به گزارش تارنمای امرداد پیش از آغاز آیین گرامی‌داشت روز اردبیل در تالار اشراق ایوان شمس هم‌اندیشی با نام فرصت‌های سرمایه‌گذاری در استان اردبیل با باشندگی دکتر خدابخش استان‌دار، کریم حاجی‌زاده فرنشین میراث فرهنگی و دیگر مسوولین استان اردبیل پیرامون چگونگی گسترش سرمایه گذاری با رویکرد گردشگری به هم به گفتمان نشستند.
در این هم‌اندیشی کریم‌ حاجی‌زاده، فرنشین میراث فرهنگی استان گفت: «استان اردبیل دارای 37 منطقه نمونه گردشگری با بیش از 600 هکتار زمین بدون معارض که در دست دولت است. 16 منطقه آن دارای سرمایه‌گذار با مشکل نقدینگی است و همگی نیازمند شریکی دیگر است.
طرح 200 هکتاری آب‌گرم معدنی، استراحت‌گاه و واحد‌های گوناگون نیازمند سرمایه‌گزاری‌های دیگر است.»
وی در ادامه افزود: «استان ما دارای بیش از چهل هزار متربع بنای تاریخی در دست دولت است و همه بنا به قانون در برابر پذیرش هزینه‌های بازآرایی و بهره‌برداری، توان واگذاری دارند.»
حمید کلانتری یکی از سرمایه‌گذارانی که سال‌ها در این استان با دشواری‌های بسیاری برای سرمایه‌گذاری روبه‌رو بوده گفت: «آقای استان‌دار و نمایندگان گرامی خواهش دارم فرش قرمز را از پیش‌پای سرمایه‌گذار بردارید و به جای آن گردنه‌های دشوار این کار را ببینیم. زمانی که از سرپرستی بالا به پایین می‌آییم دیدگاه کارمندان پایین دست نسبت به سرمایه‌گذار بسیار بد است.
طرح راه‌آهن تبریز، میانه، سراب و اردبیل، طرح راه‌آهن تبریز، جلفا و پارس‌اباد در پی سرمایه گذار است. این طرح‌ها سال‌ها خوابیده درحالی‌که بسیار هزینه شده‌است. من در پی کارهای آن هستم و نتوانستم کاری انجام بدهم درحالی‌که سرمایه‌اش هم آماده است.»
در آیین گرامی‌داشت روز ملی اردبیل که به همیاری خانه اردبیل برگزار شد اسماعیل علی‌اکبری فرنشین خانه اردبیل در تهران گزارشی از کارکرد چندساله این خانه گفت: «خانه اردبیل از سال 84 خورشیدی آغاز به‌کار کرد هموندان آن اردبیلی‌های ساکن در تهران هستند و از هر گونه دیدگاه سیاسی و جناح‌بندی رایج در کشور به‌دور است. یکی از آرمان‌های خانه اردبیل جذب سرمایه‌گذارانی است که اردبیلی نیستند ولی دوست‌دار سرمایه‌گذاری در استان هستند.»
وی نام «خانه رهپویان توسعه اردبیل» را که تازگی به ثبت رسیده، نام رسمی خانه اردبیل خواند.
سپس با باشندگی حجت‌الاسلام امرودی، بدری، نیکزاد، رضا کریمی، دکتر بشیر خالقی، میرزاده نماینده گرمی از نشان نشریه و خانه اردبیل رونمایی شد.
سپس میرجلال‌الدین کزازی در آغاز سخنانش واژه اردبیل را شکافت و گفت: «اردبیل بی‌گمان یکی از کهن‌ترین و گران مایه‌ترین بوم‌ها و سرزمین ایران است. اگر ما از نام اردبیل آغاز کنیم و این نام را بشکافیم، آشکارا بازتاب و نمود برجسته فرهنگ و تاریخ ایران را در نام این شهر و استان هم می‌توانیم دید.
اردبیل که در ریخت کهن‌تر آن «اَرتا بیل» بوده و از دو پاره ساخته شده‌است. پاره دوم کمابیش آشنای همگان است. «بیل» یا «ویل» به معنای شهر، واژه هندواروپایی است که در پاره‌ای دیگر از زبان‌های وابسته به این دودمان گسترده زبانی و هم‌چنین در زبان‌های اروپایی هنوز کاربرد دارد.
ما این واژه را هم در ریخت کهن‌تر «ویل» و هم در ریخت نوتر «بیل» در نام شهرهای دیگر مانند دژبیل، شوربیل، دشت‌بیل.
اما آن پاره‌ای که مایه نازش و سرافرازی اردبیلیان می‌تواند بود، پاره نخستین این نام است، «ارتا» یا «اَشا» واژه کهن که از زبان مینوی و آیینی اوستایی به یادگار مانده‌است. ما این واژه را در بسیاری دیگر از واژگان و نام‌ها مانند «اردستان»، «اردکان» ، «اردشیر» ، «اردوان» یا در واژه بسیار آشنای «اردیبهشت» که نام یکی از شش فرشته برین و بنیادین در آیین زرتشتی است. شش فرشته‌ای که آن‌ها را اَمشاسپندان می‌نامیم و به‌راستی که شش ویژگی اهورامزدا، خدای باستانی ایرانیان هستند؛ نام دومین ماه بهار هم هست.
اَرتا را راستی گزارش کرده‌اند اما معنی باریک این واژه به‌نام «سامان کیهانی»، «آماج آفرینش» است. جهان سامان‌مند است بدان سان که پیر شبستر گفت:
جهان چون زلف و خط و خال و ابروست / که هر چیزی به جای خویش نیکوست
هر چیزی در جای خود به شایسته نهاده شده‌است. جهان به سامان است و به‌سوی «اَشا» یا «اَرتا» می‌شتابد.»
کزازی از جایگاه تاریخی اردبیل و رویدادهای وابسته به آن گفت: «اردبیل شهری تاریخی است، یکی از شهرهای بزرگ، بنیادین و کلان ایران زمین بوده‌است. پیش از آن‌که تبریز کانون آذربایجان بشود اردبیل شهر بَرین این سرزمین بوده‌است، چرا تبریز جای اردبیل را گرفت! در تاریخ می‌خوانید زیرا مردم اردبیل آن‌چنان گُرد، دلیر، سلحشور و ایران‌دوست بودند که در برابر مغولان، آن دَدمنشانِ بدکُنش مردانه ایستادند.
سه‌بار مغولان به این شهر تاختند، هنگامی که آن را گشودند از خشم و کین شهر را با خاک یک‌سان کردند و اردبیل آن‌چنان ویران شد که به‌ناچار شهر دیگری جای آن را گرفت. آن ویرانی که به صد آبادانی می‌ارزد. اگر ما به پاس ماندگاری ایران، ویران بشویم به‌راستی ویران نشده‌ایم؛ این ویرانی مغز آبادانی است.»
وی افزود: «شما اردبیلیان خود را آن‌چنان که می‌سزد، بشناسید، بی گمان نازان خواهید بود که این بخت بلند را یافته‌اید که در یکی از ایرانی‌ترین سرزمین‌های این کشور سپند اهورایی زاده‌اید و می‌زی‌اید.»
کزازی اردبیلی بودن را کاری دشوار خواند زیرا اردبیل شهر «اَرتا»، راستی و آرمان جهان هستی است و در ادامه افزود: «آذربایجان گرامی‌ترین و کهن‌ترین سرزمین های ایران است و زادگاه وخشور باستانی ایران، زرتشت است. وی در دهستانی به‌نام راق در دامنه‌ی سبلان دیده به دیدار جهان گشود.»
وی از سه گونه آتشکده در روزگار ساسانی یاد کرد: « آتش کشاورزان با نام آتش بُرزینه در ریوند خراسان فروزان است. دیگری آتش هیربدان و موبدان در کاریان پارس با نام آذرفرنبغ است و سومین آتش و آتشکده در کنار دریاچه آیینی «چی‌چست» یا ارومیه، آذرگشسب جای دارد که آتش جنگاوران و پهلوانان است و کی‌خسرو آن را بنیاد نهاد.»
این شاهنامه‌پژوه همه سرزمین ایران را گرامی خواند و گفت: «ایران سرزمین فر و فرزانگی است و هزاران سال رهنما و رهبر جهان بوده‌است. بارها گفته‌ام اگر اسلام به ایران نمی‌آمد فرهنگ و شهرهای اسلامی پدیدار نمی‌شد. گاهی کسانی به خامی می‌اندیشند اگر از ایران کهن سخن بگویند و به آن دل بسپارند، ایران نو را خوار پنداشته‌اند؛ از سویی کسان دیگر ایران نو و پس از اسلام را گرامی می‌شمارند و ایران کهن را خوار می‌دارند؛ این هر دو نه تنها بیهوده است بلکه زیانبار است.»
وی در ادامه سخنرانی خود از دشت مغان و رویدادهای تاریخی وابسته به آن و هم‌چنین از خلخال به عنوان شهری فرهنگی که دومین آموزشگاه در آن‌جا بنیاد نهاده شده‌است و نام شهرستان گیوی که از نام‌های شاهنامه گرفته شده‌است.
کزازی سخنانش را با سخن زرتشت به‌پایان رساند: «من بر این باور هستم هر کس ایران را به درستی بشناسد با من هم‌اندیش و هم‌باور خواهد بود و زرتشت گفت ایران بهترین سرزمینی است که مزدا آفریده‌است.»
در ادامه این گردهمایی با باشندگی استاد کزازی، دکتر خدابخش استاندار اردبیل، حجت‌الاسلام امرودی، دکتر خالقی نماینده مردم خلخال، از پزشکان برتر استان اردبیل، دکتر جواد میکاییلی، محمدرضا ابراهیمیان، منصور یزدان بد، اسماعیل اصدق‌پور, علی صادقی تبار، داود منصوری، یونس نوذری سپاسمندی شد.
سپس عبداله بحرالعلومی چکامه‌سرای اردبیلی و سرپرست کانال آذری شبکه سحر در اردبیل یکی از سروده‌های خود را خواند.
در پایان آیین بزرگداشت روز ملی اردبیل گروه خنیای (:موسیقی)عاشیقلار به سرپرستی عاشیق شهبازی سه آهنگ آذری اجرا کردند.
در حاشیه این گردهمایی نمایشگاه کتاب نمایانگر فرهنگ راستین اردبیل به نمایش گذاشته شده‌بود.

استاد میرجلال‌الدین کزازی

فرتور از مارال آریایی است
1919