سرزمین کهن ما ایران، گستره‌ای پهناور از تاریخ و یادمان‌های دیرینه است. هر گوشه از این خاک آکنده از یادبود‌هایی است که با هویت و فرهنگ و پیشینه‌ی ما پیوند ناگسستنی دارد. برخی از این آثار دست‌نخورده (یا کمتر دست‌خورده) مانده‌اند و بسیاری نیز در گذر از هزاره‌ها و سده‌های پُرکشمکش تاریخی آسیب‌ها دیده‌اند. گمانی در این نیست که آثار تاریخی و فرهنگی ما نیاز به نگاهبانی پیگیرانه، باززنده‌سازی و پایش پیوسته دارند. اما آیا ما و سرپرستان نگاهبانی از میراث تاریخی ایران خویشکاری ملی خود را به‌درستی انجام می‌دهیم؟ کوشش‌های مسوولان میراث فرهنگی کشور برای نگاهبانی از بازمانده‌های تاریخی را نادیده نمی‌گیریم، اما نمی‌توان این نکته را پنهان کرد که نیاز به نگاهبانی و مراقبت افزون‌تر و برآورد (:تامین) بودجه‌ی بایسته برای نگهداری میراث پیشینیان، سخنی است که بارها گفته شده و کمتر شنیده شده است. از سوی دیگر، برخی از ما مردم نیز در نگهبانی از میراث نیاکان‌مان سهل‌انگار و گاه خطاکار هستیم. یک نمونه از رفتار نسنجیده‌ی برخی از ما، یادگارنویسی بر روی سازه‌ها کهن است؛ زخمی که گویا قرار نیست بهبود پیدا کند و ما را به خود بیاورد که دست از چنین رفتار نادرست و زیان‌باری بکِشیم.
به هر روی، آنچه در اینجا از کارنامه‌ی میراث تاریخی و باستان‌شناسی ایران در سال 1401 خورشیدی آورده شده، به‌راستی مشتی نمونه‌ی خروار است. اگر می‌خواستیم از تاراج آثار تاریخی به دست سوداگران و گنج‌یابان یاد کنیم، سخن به درازا می‌کشید. افزون براین که بسیار دردآور نیز بود. (یادآوری این نکته بایسته است که خبرهای یادشده‌ی این بخش برگرفته از گزارش‌های «خبرگزاری ایسنا» است).
بهار و رویدادهای میراث فرهنگی
– 11 فروردین- آتش به جان گورهای ساسانی افتاد
دست‌درازی به گوردخمه‌ی تخت‌طاووس مرودشت، خبر ناگواری بود که در روزهای آغازین بهار شنیده شد. در آن روزها این میراث کهن جای برای برافروختن آتش شده بود. آن‌هایی که از نزدیک وضعیت کنونی تخت‌طاووس مرودشت را دیده بودند آن را در بدترین شرایط نگهبانی ارزیابی می‌کردند.
– 13 فروردین- بودجه‌ی روزانهی مرمت هر بنای تاریخی 30 هزار تومان است!
به سخن عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، بودجه‌ی روزانهی مرمت هر بنای تاریخی در ایران کمتر از ۳۰ هزار تومان است. اگر این عدد را با دستمزد روزانهی یک کارگر بسنجیم، چیزی نزدیک به یک‌دهم دستمزد یک کارگر خواهد بود.
– 14 فروردین- فرتوری هشدارآمیز از تخت جمشید
پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید با انتشار فرتوری دیرینه از این اثر باستانی، دربارهی خشکسالی و بی‌آبی در کشور هشدار داد. این فرتور به بهانه‌ی سیزدهم فروردین و روز طبیعت در اینستاگرام پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید ـ پرسپولیس انتشار یافته بود. عنوان نوشته «سیزده بدر در دهه شصت کنار آثار تاریخی تخت‌جمشید» بود و هشدار داده شده بود که «فاجعه‌ی خشکسالی و بی‌آبی کشور را بیش از پیش جدی بگیریم.»
– 14 فروردین- دست‌درازی به سنگ‌نگاره‌ی ساسانی برای یافتن گنج!
دست‌درازی به میراث تاریخی خبرهای نگران‌کننده‌ای را بازتاب می‌داد. یک نمونه‌ی دیگر آن آسیب به سنگ‌نگاره‌ی ساسانی بود. کسانی در آرزوی یافتن گنج‌های خیالی، با پُتک سنگ‌های پیرامون این نگاره را شکسته بودند!
در شهر نورآباد پارس، در استان فارس، سنگ‌نگاره‌ی به نام «سراب بهرام» هست که تصویری از بر تخت نشستن پادشاه را نشان می‌دهد. در دو سوی این تصویر، دو تَن از بزرگان و فرماندهان ساسانی دیده می‌شوند. سوداگران در زمانی ناروشن و در چند متری سنگ‌نگاره ساسانی با پُتک، سنگ‌ها را خُرد کرده‌اند. نشانه‌ها حکایت از آن دارد که این رویداد به‌تازگی رخ داده است.
– 17 فروردین- بازگرداندن 29 شی تاریخی از فرانسه به ایران
آثار تاریخی بازگردانده شده از فرانسه، در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شد. دیرینگی این آثار از پنج‌هزار سال پیش تا دوره‌ی میانی تاریخ ایران است. آثار یادشده به دست نوادگان یکی از سفیران فرانسه، به ایران بازپس داده شد. فرانسوی یادشده در زمان جنگ جهانی دوم در ایران نماینده‌ی کشورش بود و این آثار را با خود به فرانسه برده بود.
– 20 فروردین- نمایش گنجینه‌ی گفت‌وگو‌برانگیز ایران باستان در آمریکا
موزه «گتی ویلا» در لس‌آنجلس آمریکا نمایشگاهی از آثار ایران‌باستان را درحالی برگزار کرد که برخی باستان‌شناسان ایرانی در درستی (:اصالت) برخی از آثار آن تردید داشتند. این نمایشگاه با عنوان «ایران‌باستان، جهان کلاسیک» با نمایش نزدیک به ۲۰۰ اثر تاریخی از هخامنشیان تا ساسانیان و تمدن‌های هم‌دوره با آن‌ها در یونان و روم از ششم آوریل (چهارشنبه ۱۷ فروردین‌ماه) در موزه گتی‌ویلا در شهر لس‌آنجلس آمریکا برپا شده بود. آثار به نمایش گذاشته‌شده از موزه‌های آمریکا، اروپا و خاورمیانه و همچنین مجموعه‌های خصوصی گردآوری شده بود.
– 21 فروردین- آیا خنجر هخامنشی تقلبی است؟
یکی از استادان دانشگاه کالیفرنیا خنجر آکیناکه (نسبت داده‌شده به اردشیر یکم هخامنشی) را پیش از نمایش در موزه گتی آمریکا، بررسی کرد. او دربارهی اصالت این اثر گفته بود: من مطمئن نیستم از آنِ اردشیر یکم باشد. از موزه گتی خواستم از آن نمونه‌برداری و آزمایش کند، اما آن‌ها نخواستند زیر بار بروند.
– 21 فروردین- کشفی تازه در آبیک قزوین
گمانه‌زنی‌ها و سفال‌های نخودی پیداشده از فیض‌آباد آبیک قزوین روشن ساخت که این گستره وابسته به دوران تاریخی است و همه‌ی تمام سفال‌های آن از نوع نخودی با نقش‌های هندسی هستند. سوداگران این گستره را بارها زیر و رو کرده بودند!
– 24 فروردین- دیوارچینی در حریم سازه‌ای تنگ قندیل
فنس‌کشی و دیوارچینی در حریم درجه یک سنگ‌نگاره ساسانی «تنگ قندیل» فارس خبرساز شد. به گفته‌ی برخی باستان‌شناسان، این نقش‌برجسته، رویدادی از پیوند بهرام دوم ساسانی با شهبانوی ایرانی را نمایش می‌دهد. میراث فرهنگی با فنس‌کشی و دیوارچینی در حریم این اثر در روزهای نوروزی، آن هم درست در زمانی که مسافران و گردشگران فراوانی از آثار تاریخی بازدید می‌کنند، حصار کشیده‌شده را قفل کرده و بسته بود.
– 29 فروردین- 3 میلیون شی تاریخی پشت درهای بسته
عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با انتشار فیلمی کوتاه از مخزن موزه ملی ایران، گفت: ۳۵۰هزار قطعه شی تاریخی ثبت‌شده به‌سبب کمبود جا در مخزن موزه ملی نگهداری می‌شود، که البته مجموع اشیاء فرهنگی تاریخی به بیش از سه میلیون قطعه می‌رسد. این درحالی است که ۳۵۰هزار قطعه ثبت‌شده‌ی دیگر به دلیل کمبود جا در «مخزن» جا گرفته‌اند!
– 30 فروردین- وضعیت نابسامان نقش‌برجسته‌های 4700 ساله
تصاویر بازنشرشده نشان می‌دهد بیشتر سنگ‌نگاره‌های شهر ایذه‌ی خوزستان زیر آفتاب رها شده‌اند و نه تنها روند ویرانی و آسیب آن‌ها شدت گرفته است بلکه شکاف‌ها و ترک‌های عمیق ناشی از فرسودگی در بیشتر آن‌ها دیده می‌شود. سطح برخی از این نقش‌برجسته‌ها را گل‌سنگ پوشانده و نقش برخی دیگر محو شده است. شماری دیگر از این سنگ‌نگاره‌ها نیز با یادگاری‌نویسی زخم شده‌اند!
– 30 فروردین- وای اگر سقوط کند!
انتقادها به شیوه‌ی بازدید عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، از مخزن موزه ملی و چگونگی در دست گرفتن آثار پنج‌هزار ساله، بالا گرفت. عزت‌الله ضرغامی ویدیویی را از بازدید خود از مخزن موزه ملی منتشر کرد. دست به دست کردن سفال‌ها و جام مرمر ۴۵۰۰ ساله توسط او، واکنش کنشگران میراث فرهنگی را برانگیخت.
– 2 اردیبهشت- به داد این خانه‌ی تاریخی برسید!
گزارش‌ها از خانه مستوفی‌الممالک (از سیاست‌ورزان نامدار ایران در دوره‌ی قاجار) نگران کننده است. گوشه‌ای از حیاط تلی از خاک و تنه‌ی درختان خشک‌شده دیده می‌شود و کنار همان‌ها می‌توان بازمانده‌ی تندیس‌های سنگی شکسته‌شده‌ی خانه را دید. پوشش بخشی از سقف زیرزمین ریخته و تیرک‌های چوبی به چشم می‌آیند.
– 5 اردیبهشت- کشف صدها قطعه سنگ نقش‌برجسته در کاخ تچر
سرپرست گروه باستان‌شناسی فارس از کشف صدها قطعه سنگ دارای نقش‌برجسته در کاخ تچر خبر داد. نتایج این کاوش نشانگر این بود که یک آبراه فرعی از آبراه خاوری- باختری حیاط کاخ تچر جدا شده و به سمت جنوب و تا نزدیکی پیکان کاخ امتداد دارد. در این بخش صدها قطعه سنگ دارای نقش‌های برجسته که همگی به‌گمان می‌رسد مربوط به پلکان اصلی کاخ هستند، دیده شد. این آثار در دوره‌ی پسا هخامنشی به صورت عمدی شکسته و از دریچه‌های عمودی که به کف حیاط راه داشته، ریخته شده‌اند.
– 10 اردیبهشت- سند بیرون‌راندن پرتغالی‌ها از خلیج فارس در خطر نابودی
یکی از هموند گروه علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی از ویرانی و خطر نابودی سند تاریخی پیروزی امام قلی‌خان (فرمانده ایرانی در راندن پرتغالی‌ها از خلیج فارس) خبر داد. سند این پیروزی سه توپ با سنگ‌نگاره‌ای فارسی است که در زنگبار آفریقا نگهداری می‌شود.
– 11 اردیبهشت- ماجرای ویرانی یک سازه در سبزه‌میدان قزوین
در چند روز گذشته ویدیویی از ویرانی یک سازه‌ی دیرینه در سبزه میدان قزوین منتشر شد که واکنش‌هایی برانگیخت. با این همه، سازمان نوسازی و بهسازی شهر قزوین این ستون را به دور از ارزش تاریخی بازگو کرد و مدیرکل میراث استان قزوین هم این سازه بتنی را اثری ملی ندانست!
– 11 اردیبهشت- خانه‌ی خان خوراسگان در خطر نابودی
خانه‌های تاریخی آرایی، عطایی و ربی، رسول‌حسینی و صدری، همه روزگاری جزو خانه خان خوراسگان (در استان اصفهان) بوده‌اند، اما در این سال‌ها با دیوارکشی و فروش، به خانه‌های جداگانه‌ای تبدیل شده‌اند و بیم از دست رفتن آن‌ها می‌رود.
– 13 اردیبهشت- افزایش 78 درصدی بودجه مرمت سازه‌های تاریخی کشور
وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بازگو کرد که با همکاری دولت و مجلس، بودجه‌ی حفظ و مرمت ۳۵هزار بنای تاریخی در کشور افزایش ۷۸ درصدی داشته است. عزت‌الله ضرغامی افزود: این رقم در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش دو برابری داشته است.
– 20 اردیبهشت- اجرای طرح باززنده‌سازی سراب بهرام
مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید از آغاز طرح حفاظت و باززنده‌سازی اضطراری نقش برجسته‌ی «سراب بهرام» در شهرستان ممسنی به دست کارشناسان این پایگاه خبرداد. نقش برجسته سراب بهرام، که در کنار روستایی به همین نام جای دارد، از آثار برجسته‌ی دوره ساسانی به شمار می‌رود.
– 21 اردیبهشت- نامه‌ی اعتراضی باستان‌شناسان به قالیباف
گروهی از استادان باستان‌شناسی دانشگاه‌های سراسر کشور در نامه‌ای سرگشاده به محمدباقر قالیباف، رییس مجلس شورای اسلامی، دربارهی طرحی با عنوان «استفاده‌ی بهینه از اشیاء باستانی و گنج‌ها»، ابراز نگرانی کردند و خواستار لغو این طرح شدند. نگاه سطحی طرح به موضوع میراث تاریخی ایران با عنوان «گنج و عتیقه»، واکنش‌برانگیز شده بود. بسیاری بر این باور بودند که طرح نمایندگان مجلس به حفاری‌ها و قاچاق‌های غیرمجاز رسمیت قانونی می‌بخشد و به دور از قوانین کشور است.
– 21 اردیبهشت- همانندی سرستون هخامنشی در موزه‌ی لبنان
وزیر فرهنگ جمهوری لبنان از موزه‌ی ملی ایران بازدید کرد و از بودن همانند سرستون هخامنشی در موزه‌ی ملی لبنان خبر داد. او در سفر به ایران و در جریان بازدید از بخش‌های گوناگون موزه‌ی ملی ایران و همچنین گالری آثار هخامنشی، گفت که سرستون موزه‌ی لبنان، بازمانده دوران فرمانروایی هخامنشیان در منطقه است.
– 25 اردیبهشت- وضعیت نابسامان عمارت مسعودیه
گزارش‌ها نشانگر وضعیت بد عمارت مسعودیه است. بخش‌های از آجرهای دیوار بیرونی آن ریخته و رهگذرانی که هر روز از خیابان ملت گذر می‌کنند، نگران ریزش دیوارهای عمارت قاجاری هستند. عمارت «مسعودیه» از سال ۱۳۹۵ وارد جریان حقوقی شده و به همین بهانه درهای آن به روی مردم بسته است. عمارت مسعودیه یکی از بناهای تاریخی تهران است که به دستور مسعود میرزا ظل‌السلطان ساخته شد. این خانه ثبت ملی شده است.
– 2 خرداد- وضعیت تاسف‌بار چشم‌به‌راهان یونسکو
یک کارشناس دربارهی باززنده‌سازی‌های (:مرمت‌های) «توریست‌پسند» در شهرهایی مانند ماسوله و یزد که خطر تخلیه باشندگان اصلی از بافت تاریخی آن‌ها را در پی دارد، هشدار داد و وضعیت حفاظت و باززنده‌سازی برخی آثار تاریخی را که در فهرست انتظار یونسکو برای ثبت جهانی هستند، «رقت‌بار» دانست.
– 3 خرداد- یادگار هخامنشیان در کشاکش با مرگ!
تُلِ «حَکوان»، در بخش کوار شیراز، یادمانی از دوره‌ی هخامنشی، در بدترین شرایط نگهداری می‌شود و از سوی کشاورزان و زمین‌داران روستاهای پیرامون بارها شخم زده و از گستره آن کاسته شده است. اینک، این محوطه‌ی هخامنشی در جدال با مرگ و زندگی است و اندکی از آن به جای مانده است.
– 7 خرداد- پیشکش نشان یونسکو به عبدالمجید ارفعی
نشان «خورشید» کمیسیون ملی یونسکو، به همراه نشان ایکوم، به عبدالمجید ارفعی، استاد زبان‌های باستانی و خط میخی ایلامی پیشکش شد. برنامه‌ی تماشای خورشید (بزرگداشت عبدالمجید ارفعی) به کوشش کمیسیون ملی یونسکو ایران و با همراهی موزه‌ی ملی ایران و ایکوم (کمیته ملی موزه‌ها در ایران) برگزار شد.
– 9 خرداد- دربارهی ویرانی خانه‌ی تاریخی کمال‌الملک
فرنشین اداره‌ی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیشابور در واکنش به خبر تخریب خانه قدیمی کمال‌الملک در فضای مجازی رسانه‌های محلی نیشابور، گفت: تخریبی که گفته شده مربوط به حفاری‌هایی است که در گذشته و با هدف به دست آوردن عتیقه انجام شده است.
– 15 خرداد- دستبرد به تپه‌ی تاریخی داراب
تپه‌ی تاریخی «مهره‌ای» در یکی از روستاهای شهر داراب در استان فارس، مورد دستبرد گسترده سوداگران آثار تاریخی و فرهنگی قرار گرفت. سودجویان با کندوکاوهای غیرمجاز به لایه‌های باستان‌شناسانه این محوطه تاریخی و فرهنگی، آسیب‌های برگشت‌ناپذیری وارد و آن را زیر و رو کرده‌اند.
– 17 کشف نشانه‌هایی از حسابداری شش هزارساله در خراسان جنوبی
نشانه‌هایی از آثار فرهنگی آغاز شهرنشینی و مدیریت اداری و حسابداری در هزاره چهارم پیش از میلاد در محوطه «کله‌کوب آیسک» خراسان جنوبی شناسایی شد. این دوره‌ی فرهنگی در دنیای باستان‌شناسی به نام «اوروک یا شوش» آغاز ایلامی، شناخته می‌شود
– 21 خرداد- کشف تازه در مرودشت فارس
نشانه‌هایی نوین از هزاره پنجم تا هزاره دوم پیش از میلاد در جریان کاوش باستان‌شناسی تُل قلعه مرودشت فارس کشف شد.
– 28 خرداد- جولان حشرات موذی در موزه‌ی فرش تهران
با بازگشایی موزه‌ی فرش پس از تعطیلی بلند کرونا، سوسک‌های بسیاری از یکی از بخش‌های آن دور ریخته شد! در این مدت موزه به دلیل تاریکی و هوای نامطبوعی که به دلیل خرابی سیستم تهویه داشته جای حشرات موذی شده بود. از سوی دیگر، پشت فرش‌های آویخته شده چون نمور و تاریک بوده، سوسک‌ها جمع شده بودند! در سال گذشته نیز در روزهای کاری، موش دیده شده بود!
تابستان و رویدادهای میراث فرهنگی
– 3 تیر- خیال‌پردازی برای گنج‌یابی در تخت جمشید
«کشف گنج مخفی در زیر زمین تخت‌جمشید و پنهان‌کاری میراث فرهنگی» عنوان فیلم کوتاهی بود که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. اما پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید، گفته‌های آن فیلم را غیرواقعی و توهم بدخواهان میراث فرهنگی دانست و در پاسخ و برای روشنگری دربارهی آنچه در زیرزمین تخت‌جمشید وجود دارد، ویدیویی را منتشر کرد. پایگاه میراث جهانی تخت‌جمشید توضیح داده که چنین سخنانی برای برانگیختن و ترغیب مردم به گنج‌یابی و تخریب آثار تاریخی ایران از سوی متوهمان و بدخواهان میراث فرهنگی منتشر می‌شود.
– 5 تیر- حراج آثار ملی
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در اعتراض به عرضه و فروش آثار تاریخی در «حراج ملی»، گفت: هیچ مجوزی برای این حراجی از سوی این وزارتخانه صادر نشده است.
این حراجی که در هفتمین دوره برگزاری آن، چهل اثر هنری با عنوان کلاسیک ایرانی از دوره‌های تاریخی صفوی و قاجار نمایش داد، ۴۲ میلیارد و ۴۲۴ میلیون تومان فروش کرد.
– 8 تیر- سکونتگاه ساسانی غرق می‌شود!
سد چمشیر گچساران در استان کهگیلویه و بویراحمد، قرار است تا پایان امسال آبگیری شود. با آبگیری این سد یک محوطه‌ی تاریخی برای همیشه غرق خواهد شد، جایی که دیرینگی‌اش به دوره‌ی ساسانیان می‌رسد و به تازگی کشف‌های باستانی داشته است. این خبر باستان‌شناسان را به تکاپو انداخته است. گروهی شکل‌گرفته از چهار کارشناس باستان‌شناسی در این محوطه تاریخی که قرار است غرق شود، به بررسی‌های باستان‌شناسی پرداخته‌اند.
– 11 تیر- زخم زلزله در بادگیرهای کهن لافت
بادگیرهای بندر لافت در روستای قشم، از زلزله شش ریشتری هرمزگان آسیب دیده‌اند. تاج بیشتر آن‌ها ریخته و ترک‌های عمیقی برداشته‌اند؛ بادگیرهایی که بارها دربارهی بازنده‌سازی اضطراری آن‌ها هشدار داده شده بود.
– 12 تیر- شست‌وشوی غیر علمی تندیس فردوسی
به‌تازگی شست‌شوی غیرکارشناسی تندیس فردوسی، در میدان فردوسی تهران، سبب دورنگ شدن آن شده است. این در حالی است که این تندیس ۶۳ سال پیش به دست ابوالحسن صدیقی، استاد تندیس‌ساز ایران، ساخته شده است.
– 14 تیر- کشف یک گورستان اشکانی در اهواز
یک گورستان تاریخی وابسته به دوره‌ی اشکانی در زمان کارهای حفاری در اهواز کشف شد. کارکنان شرکت ملی حفاری ایران در کارهای اجرایی این شرکت، در یکی از مناطق اهواز و در زمان کار با بیل مکانیکی برای ساخت جاده‌ی دسترسی به چاه نفت، به یک گورستان تاریخی برخوردند.
– 21 تیر- کشف سنگ‌نگاره‌ای باستانی در بلندی‌های جنوب مشهد
چندین مجموعه سنگ نگاره‌های باستانی در بلندی‌های جنوب شهر مشهد کشف شد. در بررسی‌های باستان‌شناسی که به‌تازگی برای شناسایی، مستندسازی و ثبت ملی آثار تاریخی گستره‌ی بلندی‌های جنوب مشهد انجام شد، چهار مجموعه جدید از سنگ‌نگاره‌های باستانی کشف و مستندسازی شد. در این مجموعه سنگ‌نگاره‌های باستانی، نقش‌های بسیاری از قوچ، بز کوهی، تصویر انسان با کمان در دست و در حال شکار به گونه‌ی کنده شده بر روی سطوح سنگ، دیده می‌شود.
– 26 تیر- ساخت تله‌کابین کرمانشاه اشتباه بود
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه ساخت پروژه‌ی تله‌کابین کرمانشاه را غیرکارشناسی و بدون پروانه (:مجوز)
از میراث فرهنگی دانست و گفت: اگر می خواهیم تاق بستان ثبت جهانی شود، با اجرای طرح کنونی تله‌کابین، این مساله دچار دشواری‌های بسیاری خواهد شد
– 27 تیر- ویرانی بخشی از پل تاریخی نیاکو
به سبب فشار آب بسیار زیاد رودخانه‌ای که از زیر پل تاریخی نیاکو گذر می کند، دیواره‌ی حفاظتی ویران و به ۱۰ درصد این پل تاریخی آسیب زده شد. پل خشتی نیاکو ساخته شده دردوره قاجار است و در بخش مرکزی شهرستان آستانه اشرفیه است. این اثر در به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
– 1 امرداد- باززنده‌سازی مسجد جامع اصفهان را متوقف کنید
گروهی از استادان دانشگاه و کارشناسان معماری و مرمت، با امضای نامه‌ای خواستار توقف مرمت گنبد مسجد جامع عباسی اصفهان تا انجام پژوهش‌های بیشتر، پس از شنیدن دیدگاه آگاه‌ترین استادان ملی و بین‌المللی دراین‌باره شدند. از بیست‌وسوم تیرماه که تصویر گنبد مسجد جامع عباسی، پیش و پس از بازنده‌سازی‌های تازه، کنار هم گذاشته و در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد، خرده‌گیری‌های و نقدهای گوناگونی در رسانه‌ها دربارهی این مرمت منتشرشده است.
– 7 امرداد- دزدی از موزه‌ی همدان
موزه بوعلی همدان پاییز سال گذشته سرقت شد. خبر دزدی هفت ماه پس از آن رسانه‌ای شد. با این که بنا بود پرونده‌ی آن بدون چشم‌پوشی رسیدگی شود، اما در جریان بررسی، دزد موزه با قید وثیقه آزاد شد. او به تهران آمده بود تا شماری اثر تاریخی را بفروشد که این‌بار به دست پلیس تهران دستگیر می‌شود.
– 8 امرداد- زیان سیل به بافت تاریخی یزد
استان یزد به عنوان تنها شهر خشتی جهانی، درگیر باران‌های سیل آسا شد؛ به اندازه‌ای که بخشی از بافت تاریخی ویران شد. مدیریت شهری و مسوولان میراث فرهنگی یزد از مردم خواستند، خانه‌های خود را در بافت تاریخی تخلیه کنند.
– 9 امرداد- باران ارگ ساسانی را شست
ارگ تاریخی «انار» در استان کرمان در پی بارش‌های شدید آسیب دید. بارندگی‌ها سبب شد که در برخی از باروهای این ارگ حفره‌هایی ایجاد شود که می‌تواند پایداری سازه را دچار خطر کند.
– 10 امرداد- کشف یک گرمابه‌ی تاریخی پس از بارش‌های سیلابی
بارندگی‌های تند و سیلابی، گرمابه‌ی قاجاری گمشده در کرمان را پدیدار کرد. این گرمابه که نزدیک به ۱۶۰ سال پیش به دستور فرمانروای کرمان در دوره قاجار و در ژرفای زمین ساخته شده، ده‌ها سال پیش بر اثر سیل دفن شده بود و جای آن پیدا نبود. اما بارندگی‌ها در شهر انار باعث آب‌گرفتگی در نزدیکی یک سازه‌ی تاریخی شد و سبب فروکش کردن زمین و آشکار شدن سقف این گرمابه‌ی بزرگ و در نتیجه کشف آن شد.
– 15 امرداد- خاتون 6 هزارساله گنجینه‌اش را در آغوش گرفت
مدیر پایگاه میراث‌جهانی شوش از جابه‌جایی گورنهاده‌های خاتون ۶۰۰۰ ساله چگاسفلی به موزه شوش، پس از سه‌ونیم سال خبر داد. باستان‌شناسان در سال ۱۳۹۴ در «چگاسفلی»، گستره‌ای در جنوب خاوری خوزستان، گورستانی باستانی را با بیش از پنج‌هزار گور کشف کردند. از میان آن‌ها ۱۰ گور آجری بود.
– 24 امرداد- بیرون کشیدن بخشی از شهر تاریخی اوجان
پژوهشگران باستان‌شناسی دانشگاه تهران پس از ۱۰ سال کاوش، محدوده شهر تاریخی اوجان؛ پایتخت تابستانی ایلخانان را در استان آذربایجان شرقی کشف کردند و بخشی از ارگ حکومتی آن را از دل خاک بیرون کشیدند.
– 25 امرداد- شناسایی کهن‌ترین سکونتگاه انسان در ایران
سومین فصل از کاوش مشترک باستان‌شناسان ایران و فرانسه در غار قلعه کرد آوج در استان قزوین آغاز شد. این غار کهن‌ترین سکونتگاه انسان در ایران دانسته شده و جایی است که دندان یک کودک انسان نئاندرتال به دیرینگی ۱۵۵هزار سال در آن کشف شد.
– 29 امرداد- دیرینگی شوش از 8000 سال گذر کرد
باستان‌شناسان دریافتند که گستره‌ی باستانی شوش از آنچه تاکنون گمان می‌رفت، کهن‌تر است. دیرینگی آثار یافته شده در شوش از پایان هزاره هفتم پیش از میلاد (۶۲۰۰ پیش از میلاد) است.
– 31 امرداد- کشف بازمانده‌ی کفتار غارنشین در کهن‌ترین گستره‌ی باستانی ایران
با پایان فصل سوم کاوش‌های باستان‌شناسی غار قلعه‌کرد آوج، سرپرست کاوش از کشف بازمانده‌ی کفتار غارنشین در این گستره باستانی خبر داد. در این فصل، نتایج سن این غار که در فصل دوم به آزمایشگاه سن‌سنجی در موزه‌ی انسان‌شناسی پاریس فرستاده شده بود، نشان دهنده‌ی سه لایه استقراری با دیرینگی ۱۶۰، ۲۱۰ و بالای ۴۰۰ هزار سال برای غار قلعه‌کرد بود که این محوطه را به کهن‌ترین پهنه‌ی باستانی ایران تبدیل کرد.
– 2 شهریور- ویران‌شدن بخشی از کاروانسرای قاجاری
بخش‌هایی از کاروانسرای قاجاری «کوزه‌گران» در جریان ساخت سیتی‌سنتر کرمان، فرو ریخت. لرزش‌های ساخت‌وساز این سازه‌ی تجاری روزهای نخست سال گذشته نیز سبب ویرانی یک ستون دیگر از این بنای تاریخی شده بود. این کاروانسرای تاریخی تا پیش از ساخت سیتی‌سنتر چنین خرابی‌هایی نداشت.
– 4 شهریور- پرونده سیمره برای ثبت در یونسکو آماده شد
معاون میراث فرهنگی استان ایلام از آماده‌سازی و تکمیل پرونده منظر تاریخی ـ فرهنگی شهر باستانی «سیمره» برای ثبت در میراث جهانی یونسکو خبر داد. این پرونده باید در فاز نخست کشوری پذیرفته شود.
– 6 شهریور- بی‌سرانجامی آثار تاریخی‌ای که در اختیار میراث فرهنگی نیستند
به‌گفته‌ی کامیار عبدی، باستان‌شناس، گستره‌ها و سازه‌هایی که سویه‌ی تاریخی دارند، نه از سوی میراث فرهنگی تملک می‌شوند و نه اجازه‌ی ساخت‌وساز به مالکان داده می‌شود. این کار، تبدیل به دشواری شده است. عبدی با اشاره به گستره‌های تاریخی که ملک شخصی‌اند و با پافشاری بر اینکه تملک و خرید چنین آثاری باید جزو راهکارها و برنامه‌های وزارت میراث فرهنگی باشد، افزوده بود: نبود هم‌رایی و دادوستد (:معامله) میراث فرهنگی در در اختیار گرفتن محوطه‌هایی که سویه‌ی تاریخی دارند، ولی ملک شخصی‌اند، به نابودی آثار باستانی می‌انجامد. وی باور دارد: تنها راه پیشگیری از این دشواری این است که مقرراتی نیز برای جلوگیری از ویرانی و نابودی آن‌ها برقرار شود.
– 7 شهریور- گرمابه‌ی تاریخی احمدآباد در آستانه‌ی نابودی
گرمابه‌ی تاریخی احمدآباد، در کوی (:محله‌ی) قدیمی جوی‌آباد (گیو آباد) اصفهان است. ساخت باغ‌ویلا در بخش باختری گرمابه، ساخت جاده‌ی خاکی و شخم‌زنی زمین کشاورزی در جبهه جنوبی این سازه‌ی تاریخی، بدون توجه به حریم و عرصه بقایای این اثر، از شمار شوندهای ویرانی آن است. این گرمابه در دوره‌ی قاجار ساخته شده است، اما هنوز ثبت ملی نشده است!
– 14 شهریور- سازه‌ی ساسانی در اراک آشکار شد
حصار و ورودی یک بنای ساسانی در جریان کاوش در تپه «زروبند ۲» در اراک آشکار شد. دیوارهای حصار، دربردارنده‌ی دو دیوار ستبر در راستای هم است. دیوارهای این سازه از خشت‌هایی با ملات گِل به رنگ سفید ساخته شده‌اند.
– 15 شهریور- زخم‌های انفجار بر تَن بی‌بی‌شهربانو
انفجارهای ادامه‌دار کارخانه‌ی سیمان تهران در کوه‌های بی‌بی شهربانو در شهر ری، ترک‌هایی ژرفی روی گنبد و دیوارهای این آرامگاه ایجاد کرده‌اند. کارهای معدن و انفجارهای کارخانه‌ی سیمان از چهار دهه گذشته تا امروز در پیرامون این سازه‌ی چند هزار ساله، به زیست‌بوم و میراث فرهنگی آن آسیب‌های زیادی زده است.
– 17 شهریور- وضعیت اسف‌بار کاخ ساسانی
گزارش‌های میدانی نشان از آن دارند که کاخ ساسانی سروستان در استان فارس در وضعیت آشفته و نابسامانی به سر می‌برد. این کاخ بخشی از «محور ساسانی» است که در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است. آب همه‌ی گستره، کم‌وبیش، قطع شده است و در محوطه‌ی کاخ، لوله‌های مرمتی، رها شده‌اند و چهره‌ی زشت و ناخوشایندی را در این میراث جهانی ایجاد کرده‌اند.
– 19 شهریور- وضعیت نابسامان کاروانسرای هجیب قزوین
کاروانسرای هجیب یکی از زیباترین کاروان‌سراهای تاریخی ایران است. این سازه در کنار روستایی به همین نام در شهرستان بویین زهرا، در استان قزوین جای دارد. کاروانسرای هجیب به دستیاری عمه‌ی شاه‌عباس یکم صفوی، به نام زینب بیگم، ساخته شده است. این کاروان‌سرا در اثر زمین‌لرزه سال ۱۳۴۱ آسیب فراوانی دید. اکنون اندکی از بازنده‌سازی آن انجام شده، اما باتوجه به ویرانیهای انجام شده هم اکنون وضعیت آن رو به خرابی است. کاروانسرای هجیب در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
– 20 شهریور- کشف دالان زیرزمینی باستانی در اسفراین
کارشناس پایگاه باستان شناسی بلقیس اسفراین از کشف دالان‌های زیرزمینی باستانی در گستره‌ی «جهان‌بان» خبر دادند. در پی راهسازی در پیرامون روستای بام، بازمانده‌ای از تونل‌های به‌هم‌پیوسته کشف شد. درازای این دالان 18 کیلومتر است.
– 25 شهریور- نقاشی کمال‌الملک در کاخ گلستان پاره شد
خبرها از پارگی یکی از تابلوهای کمال‌الملک که در کاخ گلستان نگهداری می‌شود، حکایت دارد. این تابلوی کمال‌الملک «گربه و قفس قناری» نام دارد.
– 29 شهریور- بازار تاریخی اراک تَرک برداشت
مساله‌ی ویرانی بازار تاریخی اراک، به سال‌ها پیش بازمی‌گردد. در سال‌های گذشته مدیران و مسوولان بسیاری دربارهی حفظ و باززنده‌سازی آن سخن به‌میان آورده‌اند، اما هر روز ویرانیهای آن نسبت به روز پیش بیشتر می‌شود و باززنده‌سازی‌های ناکارشناسانه نیز دردی را از این مجموعه زخم خورده دوا نکرده است.
پاییز و رویدادهای میراث فرهنگی
– 9 مهر- فاضلاب درون شهر زیرزمینی نوش‌آباد شد
هم‌زمان با کاوش باستان‌شناختی و لایروبی فضاهای دستکند مجموعه زیرزمینی نوش‌آباد، در شهرستان آران و بیدگل اصفهان، از آسیب‌های وارد شده و رخنه‌ی فاضلاب خانه‌های مسکونی به این فضای باستانی خبر داده شد.
– 15 مهر- کافه ایران ویران شد
کافه ایران، یکی از سازه‌های کهن و ارزش‌مندی که در بخش شمالی خیابان انقلاب در دهه‌ی ۱۳۰۰ با مهرازی ارج‌دار تهران ساخته شده بود، ویران شد. این کافه در چهاردهم مهر ماه که روز «تهران» نام گرفته، به بهانه‌ی «ناایمن بودن بنا»، خراب شد.
– 23 مهر- ویران کردن سازه‌های تاریخی دزفول به دست مالکان خصوصی
برخی از بناهای تاریخی شهرستان دزفول به شوند دیرینگی بسیار و فرسودگی، به دست مالکان خصوص ویران و نابود شده‌اند. بافت آجری این شهرستان سرمایه‌ای ملی است و دارای بیش از ۳۰۰ اثر تاریخی که برخی از آن‌ها در فهرست آثار ملی نیز به ثبت رسیده‌اند.
– 25 مهر- ویران کردن خانه قافله‌باشی قزوین
طرح خیابان «انصاری شرقی» در قزوین درحالی‌که بیش از سه سال است متوقف شده، اما همچنان نگرانی برای انجام آن وجود دارد. به‌تازگی در نزدیکی این طرح، خانه‌ای تاریخی به نام «قافله‌باشی» را ویران کردند.
– 4 آبان- کشف آرامگاه تاریخی نهاوند
کشف «آرامگاه تومولوسی» در تپه نقاره‌چی تاریخ نهاوند را دگرگون می‌کند. «تپه نقاره‌چی» با بلندای هشت‌متر در جنوب خاوری نهاوند و در پیرامون باغ‌های این شهر جای دارد. شهرستان نهاوند از شهرهای مهم در فرمانروایی سلوکیان بوده است.
– 4 آبان- رانش دیواره‌ی باختری سازه‌ی آبی- تاریخی شوشتر
مسوول انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوشتر می‌گوید: رانش دیواره باختری مجموعه ثبت جهانی سازه‌های آبی ـ تاریخی شوشتر این بخش از مجموعه ثبت جهانی را در خطر ریزش قرار داده و چه‌بسا با عدم رسیدگی ویران شود.
– 9 آبان- بازار کرمان در آتش‌سوزی آسیب جدی ندید
در پی آتش‌سوزی بازار وکیل شیراز، بازار تاریخی وکیل آسیبی ندید و تنها بخش‌هایی از آن سیاه شد و دوده گرفت.
– 15 آبان- ویرانی باغ ایلخانی شیراز با مجوز میراث
دیوار تاریخی باغ ایلخانی در شیراز ویران شد تا لودرها آسوده‌تر وارد باغ قاجاری شوند! ماموریت این ماشین‌آلات خالی‌کردن خاک‌های برداشت‌شده از گودالی بود که برای ساخت آشپزخانه و رستوران، در گوشه این باغ تاریخی کنده شده است. در رویداد ویرانی بخشی از دیوار باغ ایلخانی و دگرگونی کاربری باغ، دیدگاه کارشناسان میراث فرهنگی بر این است که اگرچه این رویداد با مجوز اداره کل میراث فرهنگی استان فارس رخ داده، اما می‌توان گفت که هم‌راستا با قانون نبوده است.
– 17 آبان- کشف جدید باستان‌شناسان در حوضه‌ی دریاچه‌ی ارومیه
بررسی باستان‌شناختی حوزه دریاچه ارومیه به کشف و شناسایی ۱۲ محوطه استقراری وابسته به عصر مفرغ، دوران تاریخی (پارت و ساسانی) و دوران اسلامی انجامید.
– 22 آبان – کشف دیوار تاریخی در ساری
باستان‌شناسان در نخستن فصل کاوش، نزدیک به شش کیلومتر از یک دیوار تاریخی در شهرستان ساری در استان مازندران را کشف کردند. پهنای این دیوار در برخی از بخش‌ها تا ۳۵ متر می‌رسد.
– 24 آبان- وضعیت خطرناک خانه‌ی تاریخی مستوفی شوشتر
شبکه‌ی آسیب‌دیده آب و فاضلاب، نشتی آب و فرسایش در شوادان بخشی از خانه تاریخی مستوفی را با خطری جدی روبه‌رو کرد. در این مجموعه گرمابه، مسجد، پل و خانه تاریخی مستوفی وجود دارد. این خانه به شیوه‌ی مهرازی دوره قاجاریه است.
– 5 آذر- کشف تازه‌ی باستان‌شناسان ایران و فرانسه
باستان‌شناسان ایران و فرانسه در کاوشی مشترک، در گستره‌های تاریخی اشکانی و ساسانی ویرانشهر، در شمال شهر فاروج استان خراسان شمالی، سازه‌ی یادمانی با کاربری دینی یا فرمانروایی کشف کردند.
– 10 آذر- فسیل‌های هفت‌میلیون‌ساله در لرستان
پژوهش‌های باستان‌شناسی نشان از آن دارد که فسیل‌های کشف شده در استان لرستان، هفت میلیون سال دیرینگی دارند و به دوره‌ی پارینه سنگی بازمی‌گردند. جای نگهداری فسیل‌های هفت میلیون ساله دره دیمه نورآباد لرستان، در دژ قلعه فلک‌الافلاک خرم‌آباد است.
– 14 آذر- پُل ثبت ملی شده‌ای که رو به ویرانی است
مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اندیمشک گفت: به سبب آسیب‌های طبیعی و انسانی و نیز دگرگونی‌های جوی، پل ثبت ملی بالارود اندیمشک در آستانه‌ی ویرانی است و دیگر نمی‌توان آن را مرمت کرد. پل بالارود در ۲۷ کیلومتری شمال شهرستان اندیمشک و در روستای بالارود، در بخش الوار گرمسیری جای دارد. این پل یکی از با ارزش‌ترین آثار تاریخی و دیدنی‌های اندیمشک به‌جا مانده از روزگار ساسانیان بود.
– 23 آذر- باغ تاریخی پهلوان‌پور یزد و بیم خرابی آن
معاون میراث فرهنگی استان یزد وضعیت حریم باغ جهانی «پهلوان‌پور» مهریز را در تهدید ساخت‌وساز گزارش کرد و از بایستگی فوری تعیین حریم چهار دژ تاریخی در این استان سخن گفت.
– 28 آذر- کشف گچ‌بری 1700 ساله در خاور ایران
سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی گستره‌ی «بازه هور» از کشف بازمانده‌ی یک آتشکده با نقاشی‌های دیواری و گچبریهای برجسته‌ی دوره ساسانی خبر داد. محوطه بازه هور در کنار روستای رباط سفید در ۷۰ کیلومتری شهر مشهد در استان خراسان رضوی است.
زمستان و رویدادهای میراث فرهنگی
– 4 دی- ساختمان دیرینه کفش ملی ویران شد
نخستین ساختمان کفش ملی که نزدیک به ٩ دهه، گوشه‌ای از میدان قیام تهران سرپا مانده و در سودای باززنده‌سازی بود، سرانجام به بهانه‌ی «خطر ریزش و تهدید امنیت جانی عابران پیاده و شهروندان»، ویران شد.
– 9 دی- دژ فلک‌الافلاک به زودی ثبت جهانی می‌شود
وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: قلعه فلک‌الافلاک به‌تنهایی نشان و نمادی از تاریخ، فرهنگ و تمدن چند هزار ساله‌ی ایران ماست و شرایط برای ثبت جهانی آن آماده خواهد شد.
– 14 دی- ایوان کرخه و بیم ویرانی آن
زهرا میراشه، عضو هیات علمی گروه باستان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی دزفول می‌گوید: ایوان کرخه، محوطه ویژه‌ی دوره ساسانی که با کاوش در آن می‌توانیم به آثار دوره ساسانی دست یابیم، اما همچنان به حال خود رها شده و کاوش باستان‌شناسی در آن انجام نمی‌گیرد. هم‌اکنون دشواری اصلی این پهنه‌ی باستانی، حفاری‌های غیرمجاز است.
– 14 دی- کشف سنگ‌نگاره‌ی 1500 ساله در پاسارگاد
سنگ‌نگاره‌ای سنگی و باستانی در تنگه بلاغی شهرستان پاسارگاد در استان فارس کشف شد. دو کوهنورد به این سنگ‌نوشته برخورد می‌کنند و به مسوولان پایگاه میراث جهانی پاسارگاد خبر می‌دهند. این دو کوهنورد که خواستند از آنان نامی برده نشود، آثار تاریخی را بخشی از گذشته این مرز و بوم دانستند که وابسته (:متعلق) به همه ایرانیان است و باید در نگهداری از آن‌ها تلاش شود.
– 28 دی- کشف صدها پهنه‌ی تاریخی جهرم در پی ده سال کاوش‌های باستان‌شناسی
پژوهش‌های باستان‌شناسی جهرم، در استان فارس، پس از ۱۰ سال به پایان رسید و در مجموع ۵۴۸ محوطه و اثر از دوران پارینه‌سنگی تا سده‌های نخستین اسلامی شناسایی و کشف شد. کهن‌ترین گستره‌ی شناسایی شده از بخش مرکزی به دوره پارینه‌سنگی میانی بازمی‌گردد. افزون بر این، گستره‌هایی نیز از دوران پارینه‌سنگی جدید و فراپارینه-سنگی شناسایی شد.
– 1 بهمن – ریزش بخشی از سقف بازار قیصریه
سقف ورودی بازار چیت‌سازها در بازار قیصریه اصفهان پس از بارندگی ریزش کرد.
به‌گفته‌ی امیری، مدیر روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان، پشت همین بخشی که ریزش رخ‌داده تیمچه‌ای وجود دارد که ترک‌خورده و شوربختانه صاحب این تیمچه به‌گونه‌ی خودخواسته (:تعمدی) در حال ویران‌کردن آن است و باعث شده پشت تیمچه چیت‌سازها خالی شود و چون پشت آن خالی‌شده، هم دیوار و هم سقف دچار آسیب شده است و بازار چیت‌سازها تکیه‌گاه پشت خود را از دست‌داده، ترک‌خورده، سقف آن آسیب دیده و ایزوگام‌ها نیز نیاز به بازسازی دارد.
– 2 بهمن – عارف قزوینی خانه‌خراب شد
سعیدزارع‌پور، کنشگر میراث‌فرهنگی در سالمرگ عارف قزوینی با انتشار چند عکس از روند ویرانی و بی‌توجهی میراث فرهنگی به خانه‌ی ثبت‌ملی‌شده‌ی منتسب به عارف قزوینی در گذر حمدالله مستوفی قزوین خبر داد.
– 3 بهمن – نتیجه کاوش در یک محوطه دیگرِ «چمشیر»
کاوش‌های باستان‌شناسان در محوطه‌ی ۷۴ پهنه‌ی چمشیر تایید کرد که این مجموعه از آنِ گروه‌های کوچ‌نشین و کوچ‌رو بوده در سده‌های میانی اسلامی بوده و پس از آن متروک شده است.
گفتنی‌ست باستان‌شناسان در حوضه‌ی آبگیر سد چم‌ِشیر نزدیک به ۱۴۰ گستره را شناسایی کرده‌اند که در بررسی‌های نخستین گمانه‌ی وجود آثاری با دیرینگی بیش از ۱۶ تا ۱۰ هزار سال از دوره‌های فراپارینه سنگی و همچنین دوره‌های نوسنگی، ایلام میانه و اسلامی را پیش کشیدند ودر کاوش‌های پسین، به جایگیری (:استقرار) فصلی زمستانی، تفرج‌گاه یا دسکره (ده بزرگ) ساسانی دست یافتند.
-3 بهمن – سودای گنج‌یابی در دل آتشکده‌ی ساسانی
یک پژوهشگر و کنشگر میراث فرهنگی، به تازگی با ثبت تصاویری ازآتشکده‌ی ساسانی سیمکان استان فارس، نه‌تنها به وضعیت نابسامان این سازه‌ی ساسانی اشاره کرده که از حفاری‌ها و کندوکاوهای ناکام گنج‌یاب‌ها خبر داده است.
در سال‌های گذشته نیز درباره گستره‌ی حفاری‌های غیرمجاز در این مکان هشدارهایی داده شده بود. بعدها برخی کنشگران میراث فرهنگی گفته بودند در برخی از آن گودال‌های جویندگان گنج گیاه روییده است.
به‌گفته‌ی این کنشگر میراث فرهنگی چپاولگران یادمان‌های تاریخی و میراث فرهنگی در کفِ این چهارتاقی گودال بزرگی کنده‌اند که بر اثر این کندوکاوها، آسیب‌های برگشت‌ناپذیری به این سازه ساسانی وارد کرده‌اند.
-3 بهمن- «پلابچیلون» روبه نابودی
محمد آذرکیش، دوستدار میراث فرهنگی با اشاره به فرسودگی و نیاز به بازسازی پله‌های تاریخی «پلابچیلون» (پله بچیلون) در دزفول گفت: انباشت غفلت‌های دراز مدت این سازه‌ی تاریخی باارزش را رو به ویرانی کشانده به‌گونه‌ای که ممکن است به زودی بریزد و نابود شود.
محمد آذرکیش افزود: برپایهی دیده‌ها و بررسی‌های انجام شده سازه‌ی تاریخی «پلابچیلون» در آستانه‌ی خطر ریزش است و اگر بی‌درنگ و تاپایان امسال کارهای بایسته‌ی مرمتی اجرایی نشود باید چشم‌براه نابودی آن باشیم.
– 4 بهمن – پایان کاوش دروازه پارسه
هیات مشترک ایرانی ایتالیایی پس از ۱۰ سال و در واپسین فصل از کاوش‌های باستان‌شناسی، توانستند اثبات کنند که کوروش بنیادگذار حکومت هخامنشی، فرمان ساخت دروازه پردیس پارسه را داده و این دروازه باشکوه در دوره‌ی فرمانروایی فرزندش کمبوجیه به بهره‌برداری رسیده است.
«دروازه پردیس» در گستره‌ی «تل‌آجری» در سه کیلومتری شمال باختری تخت‌گاه تخت‌جمشید کشف شده بود. محدوده حریم سایت تخت‌جمشید، ۸۰ هزار هکتار از زمین‌های پیرامون را در برمی‌گیرد، که در چند دهه‌ی گذشته، کشاورزی و راهسازی مانع انجام پژوهش‌های باستان‌شناختی در این عرصه شده‌اند. مجموع اسناد نگارشی، مواد و ساخت‌مایه‌ی (:مصالح) سازه، نقش‌مایه‌های (:موتیف) به‌کار رفته در تزیین نمای سازه، تاریخ‌گذاری کربن ۱۴ و جنبه‌های سپندینگی و تشرف به این دروازه نشان می‌دهد که این سازه پس از سال ۵۳۹ پیش از میلاد و به افتخار گشایش بابل به دستور کوروش بزرگ ساخته شده است.
-4 بهمن – کشف آثار ایلامی در سدی که تاریخ را زیر آب می‌برد!
باستان‌شناسان در یکی از گستره‌های پهنه‌ی آبگیر سد «چمشیر» به آثار فرهنگی و مهرازی (:معماری) از دوره‌ی ایلام، مانند خشت‌های آجری‌رنگ و مُهری نقش‌دار دست یافته‌اند.
محوطه‌ی۱۱۳، همان گستره‌ای است که به‌گفته‌ی باستان‌شناسان اگرچه شاخص بوده، اما شوربختانه با آبگیری سد، زیر آب می‌رود. با این وجود، پژوهشگاه میراث فرهنگی اعلام کرده کاوش باستان‌شناسان در این گستره همچنان ادامه خواهد داشت.
به‌گفته‌ی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، باستان‌شناسان در این گستره‌ی تاریخی به شناخت مناسبی درباره دوره‌های استقراری در این محوطه، کاربری فضاها، گاهنگاری نسبی و برجای‌مانده‌های جانوری رسیده‌اند.
-4- بهمن- تاج‌های سلطنتی در گنجینه‌ی بانک مرکزی
عزت‌الله ضرغامی پس از حاشیه‌هایی که دربارهی گنجینه جواهرات بانک مرکزی پیش آمد، از این گنجینه بازدید کرد و وجود دو تاج سلطنتی را در این مجموعه تایید کرد.
پیش‌تر سخنگوی دولت، در ۲۶ دی‌ماه در پیامی توییتری از خروج گنجینه ایرانی به‌دست خاندان پهلوی گفته بود که در این پیام به خروج این دو تاج سلطنتی هم اشاره شده بود.
گنجینه بانک مرکزی از زمان همه‌گیری کرونا تا کنون تعطیل شده و امکان بازدید از این گنجینه وجود نداشت.
-6 بهمن – ایران موزه‌ای از فرونشست‌ها
در کارگاه آموزشی «فرونشست و چالش‌های آن در حوزه‌ی میراث‌فرهنگی کشور» گفته شد: بیش از ۴۰ درصد فرونشست‌ها در جهان، کمتر از ۲ سانتی‌متر است و تنها در ۱۰ درصد جهان فرونشست بالای ۱۰ سانتی متر داریم و این در حالی است که در بیشتر دشت‌های ایران، مانند کرمان، سمنان و اصفهان، فرونشست ۱۲ سانتی‌متر و در تهران ۱۵ سانتی‌متر است، به‌گونه‌ای که ایران به موزه‌ای از فرونشست‌ها تبدیل شده است.
– 7 بهمن – دزدیده‌شدن و ویرانی آجرنوشته‌های باستانی در چغازنبیل
یک گنشگر میراث فرهنگی چندی پیش در بازدید از زیگورات چغارنبیل شاهد ویرانی بخش‌هایی از آجرها و سنگ‌نوشته‌های (:کتیبه‌های) باستانی به جای مانده از دوران ایلامی (سده‌ی13 پیش از میلاد) در این سازه شد. و به دنبال آن موضوع را پیگیری و هربار با توجیه و جواب‌هایی روبه‌رو می‌شدم. به‌گفته‌ی این کنشگر بخش‌هایی از آجرها و سنگ‌نوشته‌های باستانی به یادگار مانده از دوران کهن دزدیده و ویران شده است.
– 8 بهمن – دست‌درازی به یک گوردخمه‌ی تاریخی
کنشگران میراث فرهنگی از دست‌درازی و آسیب‌های فراوان جویندگان گنج به یک گوردخمه‌ی ساسانی در شهر میمند در فیروزآبادِ فارس خبر دادند. جویندگان گنج زیر گوردخمه را خالی کرده‌اند و گودال‌هایی را کنده‌اند. همچنین روی سنگی که گوردخمه روی آن تراشیده شده، با مته برقی سوراخ‌هایی را پدید آورده و آسیب بزرگی را به این سازه تاریخی وارد کرده‌اند.
– 9 بهمن – مرمت نادرست دژ دوهزارساله‌ی تهران
جامعه باستان‌شناسانی ایران به شیوه‌ی باززنده‌سازی (: مرمت) دژ دو هزار ساله‌ی «رَشکان» در شهرری تهران، با سیمان، اعتراض کرد و نسبت به آنچه بر میراث فرهنگی و تمدنی کشور می‌گذرد، هشدار داد.
– 9 بهمن – دیرینگی فلزکاری در تهران به 7 هزارسال رسید
پژوهشگران با بررسی نشانه‌های تاریخی در دشت تهران، دریافتند فلزکاری در این گستره نزدیک به هفت هزار سال دیرینگی دارد.
– 13 بهمن – یافته‌ای کهن در کاخ گلستان
باستان‌شناسان در کاخ گلستان تهران، به سازه‌ای آهک‌بری و دیرینه‌تر از این مجموعه‌ی تاریخی، دست یافتند. سازه‌ی نویافته به گمان بسیار گرمابه بوده است.
– 16 بهمن – مستندسازی 250 سکه‌ی ساسانی
گروه زبان‌های باستانی و متون کهن پژوهشکده‌ی زبان‌شناسی، کتیبه‌ها و متون، ۲۵۰ سکه‌ی ساسانی، از مجموعه سکه‌های موزه کرمان را مستندسازی کرد. سکه‌ها بازمانده از روزگار اردشیر یکم، شاپور یکم، بهرام یکم، بهرام دوم، نرسی، هرمز دوم، شاپور دوم، شاپور سوم، بهرام چهارم، یزدگرد دوم، پیروز، قباد، خسرو یکم، هرمز چهارم و خسرو دوم است.
– 22 بهمن – خطر در کمین آثار باستانی و هنری موزه‌هاست
پژوهشکده‌ی حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌ـ فرهنگی با این هشدار که آثار باستانی و تاریخی در مخزن‌ها و ویترین‌های موزه‌ها، در خطر آسیب‌ها و خوردگی‌های جدی هستند، از اجرای طرحی با آرمان بهبود کیفیت ساخت ویترین‌ها و کابینت‌های موزه‌ای خبر داد.
– 26 بهمن – ریزش بخشی از سقف بازار تاریخی دردشت
در پی بارندگی‌های 24 ساعته در شهر اصفهان، سقف بخشی از بازار تاریخی دردشت فرو ریخت.
– 1 اسفند – هشتی کمارج در سراشیبی نابودی
به دنبال بارش بارندگی‌ها در شهرستان کازرون، فرسایش در برخی آثار و سازه‌های ارزشمند و برجسته‌ی تاریخی این شهرستان (مانند سازه‌ی تاریخی هشتی) فزونی گرفته است. سازه‌ای که اگر بی‌درنگ استواربخشی و باززنده‌سازی نشود جبران ویرانیهای آن بسیار دشوار و هزینه‌بر خواهد بود.
– 9 اسفند – سازه‌ای تاریخی پناهگاه معتادان!
دبیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی باغملک خوزستان می‌گوید: سازه‌ی تاریخی ارگ ارغوانی بدون هیچ‌گونه نگهداری، باززنده‌سازی و توجه، به حال خود رها شده و هم‌اکنون جایی برای آمدورفت معتادان شده است.
– 10 اسفند – سازه‌ی تاریخی دزفول در آستانه‌ی فروریختن
خانه‌ی تاریخی «آرامش» در بافت تاریخی دزفول، در حال فروریختن است. کنشگران فرهنگی گوشزد کرده‌اند که ویرانی گام‌به‌گام خانه‌های ثبت ملی شده در دزفول همچنان ادامه دارد و گویا چاره‌اندیشی و شاید هم بودجه‌ای نیست تا پایانی برای این ویرانی‌ها باشد.
– 12 اسفند – آتشکده‌ی ساسانی، پارکینگ خودرو شد!
آتشکده‌ی ساسانی کازرون که در سال ۱۳۱۸ خورشیدی در فهرست میراث ملی ایران ثبت شده، به پارکینگی برای خودروهای سنگین کشاورزی و سواری تبدیل شده است!
-15 – اسفند – قلعه‌تُل باغملک مرمت و بهسازی شد
اداره میراث فرهنگی باغملک از مرمت و بهسازی بنای تاریخی «قلعه‌تُل» در این شهرستان خبر داد.
– 16 اسفند – دست‌درازی حفاران غیرمجاز به گستره‌ی باستانی «منجنیق»
به‌گفته‌ی نسرین کریمی، دوستدار میراث فرهنگی، پیش از آن‌که اعتبار مورد نیاز برای پژوهش و کاووش در گستره‌ی باستانی منجنیق فراهم آید حفاری‌های بدون پروانه (:غیرمجاز) در بخش‌هایی از این گستره‌ی تاریخی با برای دستیابی و خروج اشیای تاریخی و فرهنگی انجام گرفته است.
– 17 اسفند – باغستان سنتی قزوین بار دیگر قربانی شد
-19 اسفند – شهر زیرزمینی نوش آباد بازگشایی می‌شود
به‌گفته‌ی رییس کارگروه فرهنگی و گردشگری شهر نوش آباد، پس از موافقت دادستان آران و بیدگل برای بازگشایی شهر زیرزمینی نوش‌آباد، این مجموعه تاریخی از روز دوشنبه ۲۲ اسفند 1401میزبان گردشگران خواهد شد.
– 20 اسفند – کاوش تپه ۵ هزار ساله برای آموزشِ دانشجویان
«تپه پیر»، یکی از ۹۰۰ گستره‌ی عصر مفرغ در سیستان و بلوچستان، که کهن‌ترین دوران استقراری این منطقه است، برای آموزش دانشجویان دانشگاه زابل در حال کاوش است.
تپه پیر سیستان یکی از محوطه‌های دشت جنوب سیستان است که در حوزه‌ی قلعه رستم سیستان و حوضه‌ی آبریز رود بیابان جای دارد.
– 20 اسفند – روستاهایی که با راه‌اندازی سد «خرسان ۳» زیر آب می‌روند
سد خرسان ۳ یکی از ۲۵ سد در پرونده‌ی سرشاخه‌های کارون در زاگرس است که بدون گرفتن پروانه‌های قانونیِ ارزیابی اثرات محیط زیستی و اقتصادی اجتماعی، عملیات اجرایی آن بر روی رودخانه‌ی خرسان در مرز استان کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری آغاز شده است. با ساخت این سد بیش از ۲۴۰۰ هکتار از جنگل‌ها و بوته‌زارهای منطقه زاگرس در این دو استان زیرآب می‌رود و هزاران انباشتگاه (:ذخیره) کمیاب جنگلی از گونه‌های بلوط ایرانی، بنه و بادام وحشی را در خط مرزی منطقه حفاظت‌شده دنا نابود می‌کند.
– 22 اسفند – سنگ مزار میرفندرسکی مرمت شد
مسوول عمران و خدمات شهری مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد از پایان مرمت آرامگاه حکیم میرفندرسکی خبر داد.
– 22 اسفند – جاذبه‌های گردشگری تهران از نگاه کاریکاتوریست‌ها
نمایشگاه کاریکاتور «طنز تهران» با موضوع جاذبه‌های گردشگری تهران و در آستانه‌ی نوروز در متروگالری ایستگاه متروی شهید بهشتی، برپا شد.
نمایشگاه کاریکاتور «طنز تهران» از ۲۰ اسفند ۱۴۰۱ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۲ در متروگالری ایستگاه متروی شهید بهشتی برپاست و دوستداران می‌توانند همه روزه از ساعت ۶ بامداد تا ۱۰ شب از این نمایشگاه، بازدید کنند.
-26 اسفند- ویران‌کردن دو اثر تاریخی برای ساخت پارکینگ
قادر شیروانی، باستان‌شناس از ویرانی کامل دو عمارت شاخص تاریخی در شهرستان نرماشیر کرمان به خاطر ساخت پارکینگ خبر داد.
ویرانی این آثار از سوی دهیاری روستای حسین‌آباد و برای ایجاد پارکینگ در ورودی روستا انجام شده است.
-26 اسفند- افزایش ساعت بازدید از کاخ گلستان
با افزایش ساعت بازدید از کاخ گلستان، درهای این میراث جهانی در تعطیلات نوروز تا شامگاه باز خواهد ماند. مجموعه میراث جهانی کاخ گلستان ساعت بازدید از این مجموعه را از ساعت 9 تا 21 از روز ۲۹ اسفندماه ۱۴۰۱ تا آغاز ماه رمضان اعلام کرد.
-29 اسفند- «هشتی کَمارَج» در سراشیبی نابودی
سازه‌ی تاریخی هشتی کمارج در 30 کیلومتری جنوب باختری کازرون، ساختمانی دو اشکوبه با حیاط مرکزی است که سال‌ها متروکه و به حال خود رها شده و بخشی از آن در زیر خاک مدفون شده است. این سازه در پی دگرگونی‌های آب و هوایی و باران‌های گاه و بیگاه روند فرسایشی گرفته و رو به ویرانی است.
-29 اسفند – بیست اثر تازه در آستانه‌ی نوروز در موزه‌ی دژ شاپورخواست خرم‌آباد به نمایش در می‌آید
به‌گفته‌ی عطا حسن‌پور،% مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی لرستان، ۲۰ اثر جدید برای نخستین‌بار در استان نمایش داده می‌شوند که بیشتر دربردارنده‌ی جنگ افزار، ابزار و ادوات سوارکاری، اشیای آیینی و آثار مربوط به آیین‌های نذری، گچبریهای غار ساسانی قلاگوری و چندین اثر دیگر هستند.
وی ادامه داد: این تغییر محتوای موزه باستان‌شناسی قلعه فلک‌الافلاک به مناسبت فرا رسیدن نوروز و استقبال بیشتر بازدیدکنندگان انجام شده است.
