غیاث‌الدین ابوالفتح عمر بن ابراهیم خیام یا خیامی نیشابوری پیش از نیمه‌ی سده پنجم (نزدیک‌به 440 مهی) در نیشابور زاده شد و در سال 517 یا 519 در همان شهر درگذشت. خیام دانشمند و فیلسوفی نامدار بود و در ریاضیات، جبر، هندسه، ستاره‌شناسی و فلسفه سرآمد هم‌دوره‌های خود به شمار می‌آمد. خیام در فلسفه مشایی پیرو پور سینا بود. او در همه‌ی زندگی‌اش سرگرم درس و بحث بود.
برخی از ادیبان و پژوهشگران زبان و ادب فارسی بر این باورند که هیچ سراینده‌ای مانند خیام (۱۱۳۱ ـ ۱۰۴۸ میلادی) در گیتی با این میزان اندک سروده‌هایش نتوانسته این‌گونه در سراسر گیتی اثرگذار باشد: از کشورهای انگلیسی‌زبان تا کشورهای فرانسوی‌زبان، آلمانی‌زبان، روس‌زبان، اسپانیایی‌زبان، ترک‌زبان و دیگر کشورهای جهان با بیشترین برگردان. شناخت خیام هشت سده پس از مرگش در باختر، تا به امروز به‌گونه‌ی روزافزونی بیشتر شده است، آن‌گونه که می‌توان او را یکی از بزرگ‌ترین سرایندگان دوره‌های تاریخ ادبیات جهان نام برد. تا جایی‌که «رابرت گریوز»، سراینده و داستان‌نویس برجسته بریتانیایی می‌گوید: «سروده‌های فارسی توانمندترین سروده‌های دنیاست»؛ سروده‌هایی که سرآمدان آن در جهان، مولانا، خیام، حافظ و سعدی هستند. از نخستین برگردان‌ها در سده‌ی نوزدهم میلادی تا حضور پررنگ خیام در سینما، تیاتر، اُپرا، خنیاگری و حتا زندگی روزمره انسان باختری.
سنجش کارآیی اندیشه‌های خیام پیش از آنکه در گیتی خود را نمایان سازد، در تاریخ و ادبیات ایران به‌گونه‌ای فزاینده و اثرگذاری از همان نخست رو به فزونی نهاده است. جدا از خیامِ حکیم، فیلسوف، منجم، ریاضیدان، خیامِ سراینده است که از دوردست‌های تاریخ برآمده و گستره پُرشکوه و بی‌مانند سرود و فلسفه را درنوردیده است. تنها کافی بود همان سنجش اندک رباعیات، خیام را در گیتی و در همه‌ی دوران‌ها، به سراینده‌ای پُرآوازه و بزرگ مانند سازد. این نوا و بانگ که دل تاریخ را شکافته و تا همیشه پُرپژواک خواهد تپید، آوای فروخورده‌ی انسان درمانده در گذر تاریخ است. خیام نوای واخواهی انسان رانده‌شده در برهوت ناکامی‌ها و نابسامانی‌هاست.
«اندوه جهان بی می و ساقی هیچ است/ بی‌زمزمه ساز عراقی هیچ است/ هرچند در احوال جهان می‌نگرم/ حاصل همه حسرت است و باقی هیچ است».
وان «زتو نام ایران پر آوازه شد» از دوشنبه، 18 فروردین‌ماه 1402 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
آنچه در بالا آمده است بخشی از گزارشی‌ست باعنوان «نوا و بانگ خیام تا همیشه پُرپژواک خواهد تپید»، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گزارش را در رویه‌ی چهارم (ادب و هنر) امرداد شماره‌ی 468 بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 468 با عنوان «زتو نام ایران پر آوازه شد» از دوشنبه، 18 فروردین‌ماه 1402 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پی‌دی‌اف شماره‌ی 468 هفته‌نامه امرداد
فروش اینترنتی نسخه‌ی چاپی شماره‌ی 468 امرداد
اشتراک ایمیلی هفته‌نامه‌ی امرداد
