روان و منش ایرانی در درازنای تاریخ پرشکوه و سترگ آن پیوندی ناگسستنی با شادی و آزادگی دارد. این ویژگی در جشن‌هایی که از آن روزگاران به یادگار مانده است به‌روشنی، هویداست. نمونه‌ی نازش‌خیز آن جشن مهرگان است که همپای نوروز پیروز، از هزاره‌های کهن، برجای مانده است. هیچ‌کس نمی‌داند که آغاز این جشن به چه زمانی باز می‌گردد. همین اندازه می‌دانیم که ایزد مهر از ایزدان بزرگ اندیشه‌ی مزدیسنا پیش از اَشو زرتشت و پس از وی بوده است. ایزدی که در جهان‌شاهی هخامنشی و در سنگ‌نبشته‌های پادشاهان آن، همپای اهورامزدا و آناهیتا، از وی به بزرگی یاد شده است.
در سنگ‌نبشته‌ی داریوش بزرگ در بیستون از پیروزی‌اش بر بردیای دروغین در ماه «بغیادیش» یاد کرده است. ماهی که در ستایش بغ بزرگ، میترا یا مهر، نام‌گذاری شده بود و سپس در گاه‌شماری زرتشتی این ایزد مهر بود که بر ماه هفتم از سال، نامش جاویدان شد که خویشکاری وی پاسداری از نیمه‌ی دوم سال بود. شاید به بهانه‌ی این پیروزی بزرگ بود که ماه مهر در تاریخ اساتیری ایرانی پیوندی با پیروزی فریدون فرخ بر ضحاک ماردوش پیدا کرده بود. هرچند شیوه‌ی زندگی کشاورزی ایرانیان با برجسته‌شدن این جشن در تاریخ این مرز و بوم پیوندی تنگاتنگ دارد. پس تا زمانی که بتوان ارزش و جایگاه کشاورزی را در سرزمین بلند ایران ردیابی کرد می‌توان دیرینگی این جشن را نیز به گمان آورد.
ابوریحان بیرونی در التفهیم می‌نویسد: «مهرگان، شانزدهم روز است از مهرماه و نامش مهر، اندرین روز، آفریدون ظفر یافت بر بیوراسب جادو، آنک معروف است به ضحاک و به کوه دماوند بازداشت و روزها که سپس مهرگان است همه جشن‌اند بر کردار آنچ از پس نوروز بود».
جشن مهرگان نمادی از نخستین همبستگی ملی برای به‌دست‌آوردن کیستی راستین ایرانی و برافراشتن نخستین پرچم در تاریخ ایران بوده که نمادی از آزادگی مردمان این سرزمین به‌شمار می‌رفته است. روزی که ایرانیان از بند ضحاک خودکامه که مغز جوانان این مرز و بوم را می‌آلود و می‌خورد رهایی یافته و آزادگی دوباره‌ی خود را به‌دست می‌آورند.
آنچه دربالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «مهرگان، جشنی در ستایش آزادگی» به قلم دکتر علیرضا کرباسی، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی پنجم (اندیشه) امرداد 475 بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 475 از دوشنبه، 10 مهرماه، 1402 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
