گورستان تاریخی مرسین‌چال و بخشی از جنگل‌های هیرکانی در صورت آبگیری سد فینسک در شهرستان سنگ‌سر (مهدی‌شهر) سمنان که با آرمان برآوردن (:تامین) آب استان سمنان ساخته شده است در خطر نابودی جای دارند. ساخت این سد با وجود هشدارها درباره‌ی آسیب‌های جبران ناپذیر به این گستره‌ی باستانی و همچنین زیست جنگل‌های هیرکانی مازندران، از سال ۱۳۸۹ آغاز شده و درحال پیگیری است.
مرسین‌چال بازمانده‌ی دوره های هخامنشی و اشکانی
به گزارش ایسنا، واپسین کاوش باستان‌شناسان در گورستان «مرسین‌چال» در سمنان به دست‌یابی آثاری انجامید که دیرینگی این گورستان را به دوره‌ی هخامنشی و اشکانی رساند.
گورستان «مرسین‌چال» در حوضه‌ی آبگیر سد فینسک در شهرستان مهدی‌شهر استان سمنان جای دارد، که کاوش‌های باستان‌شناسی در آن بیشتر سویه‌ی (:جنبه‌ی) نجات‌بخشی دارد. این گورستان نخستین‌بار در فاصله سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۳۹۰ بررسی شد و نخستین کاوش در سال ۱۳۹۳ به سرپرستی «مهرداد ملک‌زاده» انجام شد. گورستان مرسین‌چال تاکنون در چهار فصل، کاوش باستان‌شناسی شده است. فصل دوم آن را نیز ملک‌زاده در سال ۱۳۹۹ انجام داد و سومین فصل کاوش در سال ۱۴۰۰ و در دو فاز به سرپرستی «محمدرضا نعمتی» و «عطا حسن‌پور» انجام شد. نعمتی چهارمین فصل کاوش را هم در سال ۱۴۰۱ انجام داد، که اکنون نتیجه آن کاوش و یافته‌های آن برای نخستین‌بار در موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است.
در کاوش‌های پیشین مرسین‌چال، گور یک بانو در کنار آثار ارزش‌مندی مانند النگو، دستنبد، پابند، سفالینه‌های گوناگون و یک انگشتر مفرغی با نقش شیر بالدار یافته شد، که باستان‌شناسان آن را در گونه‌ی خود «بی‌مانند» می‌دانند. همچنین یک ریتون (تکوک) از جنس سفال با نقش بزکوهی با شاخ‌های کنگره‌دار از دوره اشکانی و از ۲۲۰۰ سال پیش به دست آمد.
در فصل سوم، ۶۸ گور از نوع گورهای چاله‌ای شناسایی شد، که گورسپاری در این گورها به صورت تاقباز با جهت خاوری-باختری بود. از مهم‌ترین یافته‌های کمیاب در این کاوش، یک سنگ گور نقش‌دار بود. روی این سنگ گور، نقش یک اسب و سوارکار ایستاده در برابر درختی ترسیم شده و به شیوه‌ی «کوبشی» یا «کنده» با ژرفای کم، روی سنگ صاف از جنس سنگ آهک نقش شده است. باستان‌شناسان گفته‌اند تاکنون نمونه‌ی این سنگ گور منقوش از دوره‌ی اشکانی در ایران گزارش نشده بود. اما یافته‌های باستان‌شناسان در فصل چهارم که به‌تازگی و برای نخستین بار گزیده‌ای از آنها در موزه‌ی ملی ایران رونمایی شده، چه بوده است؟ باستان‌شناسان، کاوش‌ها را در ادامه فصل‌های پیشین و با آرمان شناسایی و پژوهش شیوه‌های تدفین و انسان‌شناسی و نجات مواد فرهنگی و تاریخی انجام دادند.
در این فصل دو ترانشه ایجاد و ۳۶ گور کاوش شد، که ۶ گور، گورنهاده نداشتند و دیگر گورها بیشتر دارای یک یا چند اثر از جنس سفال، نقره، مفرغ، شیشه، سنگ و قیر بودند.
آثار سفالی بیشتر دارای انواع کاسه‌های پایه‌دار، کف تخت، کف محدب، پیاله‌ها، ظرف‌های دسته راستی با آبریز کوچک، کوزه‌های کوچک و سردوک‌ها هستند. خمیره و پوشش بیشتر آنها نارنجی و شمار کمی هم قرمز آجری و یا از نوع آشپزخانه‌ای هستند. برخی از کاسه‌ها و یا پیاله‌ها در داﺧل یا بیرون و هر دو قسمت داغ‌دار هستند. آثار فلزی از جنس آهن، مفرغ و نقره و شامل انواع خدنگ، خنجر، کارد، پیکرک، مهره، دستبند، النگو، پابند، گوشواره، حلقه، انگشتر، مهر، گل سینه و زنگوله هستند. اشیاء شیشه‌ای هم انواع مهره‌ها را دربرمی‌گیرند.
گورهای کاوش‌شده میان١٩٠ تا ٢١٥ سانتیمتر درازا (:ﻃول) دارند. پهنا (:عرض) گورها میان ٤٠ تا٦٠ سانتیمتر و دارای عمقی میان٣٠ تا ٦٥ سانتیمتر هستند. کف گورها عمق‌های گوناگونی دارد.
باتوجه به گورهای کاوش‌شده به گمان می‌رسد بیشتر سنگ‌های موجود در باﻻ و پایین اسکلت‌ها در زمان گورسپاری، در زیر خاک بوده و روی گورها به صورت پشته خاک بوده است، که محدوده گور را مشخص کرده است. هیچ‌یک از گورها با هم برخورد (:تلاقی) نداشته و هیچ‌یک از گورسپاریهای جدید گورسپاریهای کهن‌‌تر را ویران نکرده است. محدوده برخی از گورها با هم تداﺧل داشته است، ولی اسکلت‌های هیچ.یک از گورها ویران نشده است. اسکلت‌های موجود در گورها بیشتر به دلیل نوع خاک منطقه و همچنین فعالیت‌های کشاورزی در وضعیت مناسبی نبودند و پوسیده و یا خرد شده‌اند. شیوه‌ی گورسپاری به‌گونه‌ی تاقباز بوده که تنها در شیوه‌ی جای‌گرفتن سر، دست‌ها و پاها با هم جدایی دارند. سر اسکلت‌ها بیشتر به سوی باﻻ بوده، اما برخی از آنها پس از تجزیه‌ی گوشت بدن بر اثر فشار، صورت به راست، یعنی جنوب خاوری و یا به چپ در سوی شمال خاوری جای گرفته است.
نتیجه‌ی کاوش‌های باستان‌شناسان در گورستان مرسین نشان می‌دهد که بیشتر گورهای بزرگساﻻن از دید ابعاد کم‌وبیش به یک اندازه و شکل و تااندازه‌ای در یک جهت جغرافیایی هستند و به‌گمان می‌رسد که اﻓراد ویژه‌ای، آنها را آماده می‌کردند. ﻓرد خاکسپاری‌‌شده چنانچه بزرگتر از گور کنده شده بود، از بخش پاها جمع می‌شد. برخی از خاکسپاری‌ها هم کوچکتر از گور بودند. گور کودکان در اندازه‌ی کوچکتر کنده شده است.
تدفین در گورها، به شیوه‌ی تاقباز انجام می‌گرفت، اما از دید شیوه‌ی جای‌گیری، دست روی لگن یا ران، یا سینه و پاها که همسوی هم بوده و یا اینکه پای راست روی پای چپ و یا وارون آن جای گرفته، تفاوت‌هایی داشته است.
با نگرش به پژوهش‌های نخستین باستان‌شناسان روی بازمانده‌ی استخوان‌های برجامانده، جامعه مورد پژوهش در گورستان مرسین‌چال، شامل ٢٣ زن است، که از دید سنی شامل ١٤ جوان و ۶ میان‌سال بوده، که سن٣ اسکلت هم نامشخص بود. ١١ گوری که از آنِ مردان بودند از نظر سنی شامل ٧ جوان، ٣ میان‌سال بوده و سن یک اسکلت نامشخص بوده است.
از دید تاریخ‌گذاری گورها، با توجه به یافته‌های به‌دست‌آمده از گورها و همچنین نمونه‌های تاریخ‌گذاری شده در فصل‌های پیشین کاوش می‌توان گفت که این گورستان وابسته به (:متعلق به) دوره‌ی هخامنشی و اشکانی است.
کاوش‌ها در این گورستان به گفته‌ی باستان‌شناسان درحالی بایسته (:ضروری) است که ادامه داشته باشد، مسوولان استان سمنان از جدیت در اجرای پروژه سد فینسک، بدون هیچ‌گونه تغییری سخن گفته‌اند. گورستان مرسین‌چال در حوضه‌ی آبریز این سد جای گرفته و کاوش‌ها در آن نیز بیشتر به انگیزه‌ی نجات‌بخشی مواد فرهنگی این گستره (:منطقه) انجام می‌شود. ساخت این سد با همه‌ی هشدارهایی که درباره‌ی ویرانی (:تخریب) و آسیب آن به زیست جنگل‌های هیرکانی مازندران، داده شده است، اما از سال ۱۳۸۹ آغاز شده و با هدف برآوردن (:تامین) آب استان سمنان درحال پیگیری است.
