آیین‌ها و رسومی که ریشه در تاریخ و فرهنگ ما دارند، بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت ما به‌شمار می‌روند. بااین‌حال، برای اینکه این میراث فرهنگی همچنان زنده و پویا باقی بماند، باید آن‌ها را با دیدگاه‌های جدید و متناسب با نیازهای امروزی درآمیزیم. به‌روزرسانی آیین‌ها به معنای دست‌کاری یا دگرگونی کامل آن‌ها نیست، بلکه می‌تواند فضایی برای گفت‌وگو و تبادل دیدگاه درباره‌ی معانی و ارزش‌های پشت آیین‌ها باشد. برای مثال، آیین جاسبزباد که ریشه در همبستگی و همدلی با بازماندگان تازه‌درگذشته دارد. این آیین نیاکانی دستخوش نوآوری قرار گرفته به گونه‌ای که آیین جاسبزباد همگانی یک روش و سنت شده است. نوآوری در آیین سبب‌شده تا بسیاری بیندیشند که این شیوه‌ی نیاکانی است. پاسداشت آیین‌های گذشته نیازمند نگاهی نو است. در ادامه یادداشت رستم شاهپور مهر (شهریار هیربد)، نویسنده و پژوهشگر فرهنگ و آیین زرتشتی، را درباره تازه‌سازی آیین‌ها می‌خوانید:
به خشنودی اهورا مزدا
بزرگی می‌گوید هر ملتی که فرهنگ خود را فراموش کند محکوم به نابودی است.
روز نخست از ماه فروردین در ایران باستان روز سالمندان بوده که به فراموشی سپرده شده است. در این روز در شهرهای زرتشتی‌نشین به دیدار موبد بزرگ در آتشکده می‌رفتند و در روستاها تا 6 دهه پیش ما به دیدار آموزگارمان آقا بهرام که از چم به مدرسه مبارکه می‌آمد می‌رفتیم و همه دسته گل به او پیشکش می‌کردیم ، بسیاری نیز بر اناری که بر پوسته‌اش سکه فرورفته بود به همراه تخم‌مرغ رنگی پیشکش می‌کردیم.
پس از درگذشت موبد بزرگ در شهر، موبدزادگان برای ادامه تحصیل به فرنگ (کشور بیگانه) رفتند و مدارس به سپاه دانش واگذار شد، اما آمد و شد منزل پدر بزرگ و مادر بزرگ ادامه داشت و پس از دیدار و دست‌بوسی پدر بزرگ عیدی می‌گرفتیم و فالوده از دست مادربزرگ خوردن لذت‌بخش بود. تخم‌مرغ‌های رنگی که بر روی آن شعاری نوشته شده بود به همراه سکه‌های عیدی گرفته شده موجب سرگرمی ما بچه‌ها بود که به هم نشان می‌دادیم و کلی شاد می‌شدیم، اما نمی‌دانم چه شد که آرام آرام این روز بزرگ جایش را رفتن به خانه‌‌ی کسانی که تازه‌درگذشته داشته و سوگوار هستند گرفت. به طوری که امروز هم همکیشان از روی چشم و هم‌چشمی شاید هم ناچاری به انجمن‌ها پول میدهند و جای عکس در گذشتگان خریداری می‌کنند. رسمی که به اینگونه بود و راه‌های دیگری که از مسلمانان وام گرفته شده در روستاها ادامه دارد.
البته رییس انجمن موبدان و موبدزادگان جناب دکتر موبد مهربان پولادی، این مورد اشتباه را که بدعت نام گرفته در آتشکده یزد یادآور شدند. با یاری همکیشان شرط اصلی است تا دوباره روز سالمندان به جای خود برگردد و این روز که جاسبزباد نام گرفته به یک روز قبل یعنی 29 اسفند جایگزین شود که موبد بزرگ هم گفته‌اند پنجه و روز بدرقه کردن فروهر درگذشتگان است.
چنانچه بهدینان عزیز که خود می‌دانند هرگز ورون و تن (روان درگذشتگان) راضی نیستند روز سالمندان که پدر بزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها چشم‌به راهند تا به دیدارشان بروند به (جا سبز باد) گفته شود. امید که همکیشان از چشم و هم‌چشمی دوری جویند و انجمن‌ها به‌خصوص رییس انجمن‌ها نخواسته باشند قدرت‌نمایی کنند که بی‌خیال باشید، حرمت و احترام سالمندان به جای خویش باز می‌گردد.رستم شاهپور مهر
شما همکیشان گرامی هم می‌توانید دیدگاه خودتان را به اشتراک بگذارید.
3 پاسخ
وقت خوش.متاسفانه چشم هم چشمی رفتار ناپسندگونه ای جهت جاسبز بادشده است.باید این رفتار را به گونه ای ترسیم نمود تا همکیشان عزیز از دست داده به خوشحالی برسند تا زندگی را با خوشحالی در نبود فرد از دست رفته شان سپری نمایند مثل دعوت شدن به اماکن دعا خوانی تا با آرامش و به نبود از دست رفته ی خود عادت نمایند. و این دید و بازدید جداگانه کمک میکند به بزرگان خانواده هم جداگانه در منازلشان احترام گذاریم و به دیدنشان برویم. متاسفانه همه چیز به مرور زمان تغییر یافته است. ۵ روز پنجه نیز مناسب ترین زمان جهت درگذشتگان تازه روان است و با انداختن سفره ی پنجی یادشان را گرامی خواهیم داشت. روز دوم هم مطابق معمول برای دیدار است .حتی روز اول دیدارجهت تازه عروس و دامادها و فرزندان جدید خواهد بود. بعضی رفتارها همه چیز را دگرگون نموده است. تمام این کارها و رفتارها فقط و فقط به یاد داشتن همدیگر در شرایط خوب و بد یکدیگر میباشد. وگرنه افکار خوب انرژی خوب در سال نو خواهد داشت. سال نو با ایده های خوب برای زندگی های خوب را آرزومندم.
داستانی واقعی را در این باره بگویم شخصی نیمه اسفند درگذشت و در خانه اش جاسبزباد گذاشتند نوروز بسیاری به دیدار بازماندگان آمدند جوری که میزبان در عین خستگی روحی و جسمی برایش این جمعیت باورپذیر نبود چراکه بیش از نیمی از میهمانان را اصلا ندیده بود و نمیشناخت چون از دوستان و وابستگان یکی از منسوبین خانواده بودند. سیروزه که رسید همان منسوب خانواده که فراخوان جاسبزباد داده بود میزبان را در رودربایستی گذاشت که این جمعیت احترام گذاشتند و جاسبزباد امدند واجب است که احترام بگذاری و همه را سیروزه دعوت کنی برای تک تک آنان از کوچک و بزرگ کارت دعوت گرفت. قدیم هم رسم بود (البته هنوز هم رسم هست) هر کسی سالنش پرجمعیت، آبرویش بیشتر دو سالن پر شود که دیگر هیچ غوغایی برای چشم و هم چشمی بود. وابسته گرامی کلی منت سر میزبان گذاشت که سالن را پر کرده و برای خانواده احترام به ارمغان آورده.
با این تجربه موافق جاسبزباد همگانی هستم. روزش را بزرگان به توافق برسند.
اول اینکه جاسبزباد همگانی میزبان را در شرایط جبران محبت نمیگذارد میهمانان برای همه آمدند و رفتند بدون هیچ منتی
دوم اگر دوست و آشنایی بخواهد برای اولین بار به منزل آن روانشاد برود شاید در معذوریت قرار بگیرد ولی در جاسبزباد همگانی معذوریتی نیست در یک دیدار همگانی به بازمانده جاسبزباد و سرسلامتی میگویند.من خودم بارها میخواستم برای عرض ادب و احترام به منزل شخصی بروم ولی هربار گفتم تا زنده بود نرفتی حال برای باراول در سوگ از دست دادن میروی! ولی حتما قبول دارید همدلی التیام بخش هست
سوم با این مسافت های شهرنشینی همه در یک مسیر و در یک مکان جمع میشوند دیدار همگانی انجام میدهند و زودتر به بقیه برنامه های روز اول می رسند.
به همان اندازه که با جاسبزباد همگانی موافقم ترجیح میدهم در یک مکان همگانی تر هم این مراسم برگزار بشه این انحصاری بودن مکان را نمی پسندم
در این میان ناگفته نماند که تازه عروس و دامادها هم روز اول عیددیدنی دارند.
تا جایی که من از قدیم، حدود ۶۰ سال پیش یادم است، روز اول فروردین کسی به دیدن خانواده‌ای که عزیزی را از دست داده بود نمی‌رفت. «جاسبزباد» رسمی است که در این چند سال اخیر باب شده و بیشتر مردم هم میگویند: «دلنشین هم نیست»، زیرا زمانش مناسب نیست.
من یادم است وقتی هفت‌هشت ساله بودم، در روز اول فروردین به دیدن بزرگان خانواده می‌رفتیم؛ عمه دولت، پسر عمو کریمداد، عمو سهراب…. و پدر من هم چون بعد از اینان بزرگ خانواده بود به دیدنش می‌آمدند.
پنج روز پنجه و به‌ویژه روز آخر آن، روز درگذشتگان بود [و هست] که همه می‌رفتند سر خاک.
روز اول فروردین، روز شادی است نه روز درگذشتگان. فکر کنید کسی روز اول نوروز دست زن و بچه‌اش را بگیرد و برود جایی که عکس درگذشتگان را ردیف کرده‌اند! آن بچه با تعجب نمی‌پرسد روز اول نوروز، یعنی اول باید بیاییم این‌جا!؟
ما به اندازه کافی برای درگذشتگان روز گرامی‌داشت داریم؛ پرسه تیرماه، پرسه اسفند، پنجه قدیم و جدید و فرودوگ. و بعضی‌ها حتی گهنبارها را هم به‌نوعی روز درگذشته کرده‌اند. این بر خلاف آیین‌های شادی در نوروز است که روز اول فروردین را هم به درگذشته اختصاص دهیم.
اگر انجمن موبدان رسما مخالفت کند و هیچ سازمانی هم «جاسبزباد» را برگزار نکند این آیین من‌درآوردی خودبه‌خود فراموش می‌شود.