کتاب «اهلیسازی گیاهان» به کوشش و گردآوری شراره قاسمی (گیاهباستانشناس)، چاپ و روانهی بازار کتاب شد.
اهلیسازی محصولات زراعی و باغی و کشف کشاورزی یکی از مهمترین دستاوردهای بشریت است. گیاهان را بزرگترین میراث بشر میتوان دانست. انسان با گزینش عمدی و غیر عمدی اجداد محصولات زراعی منجر به چنین تغییرات پیچیدهای در گیاهان شده است. بر اساس اسناد تاریخی و علمی یکی از مناطقی که برای اهلیسازی گیاهان تاکنون شناخته شده است در میان روخانههای دجله و فرات (میانرودان) در کشورهای امروزی ایران، عراق، ترکیه و سوریه رخ داده است. در ادوار تاریخی، مردم با کاشت بذر گیاهان مرغوب و نگهداری از آنها، اقدام به برداشت مواد غذایی مورد نیاز خود از بذرهای کاشتهشده میکردند. از میان محصولاتی که سالیان دور اهلیسازی شدهاند و تاکنون ادامه داشته است، میتوان به هلو، سیب، انار و پسته اشاره کرد.
نگارنده بر این باور است که برپایهی پژوهشهای جامع دربارهی آغاز کشاورزی در مناطق گوناگون ایران و جهان، پیدایش کشاورزی را صرفا بومی و وابسته به محیط زیست میداند. به گونهای که نبود شواهد باستانگیاهشناسی در دیگر منطقههای دارای بستر کشاورزی برای نمونه در گیاهان باستانی، جو و گندم، که از کهنترین گیاهان اهلی شده به دست بشر در مناطق گوناگون آسیای جنوب غربی مانند ناحیههای گوناگون در زاگرس که پیشینهی پربار در زمینهی کشاورزی دارد، دلیل بر جابهجایی و یا تجارت آن به وسیله بشر نیست، بلکه علت اصلی آن را نبود کاوشهای گستردهی باستانشناسی و وجود شواهد کافی برای زیست محیطی قلمداد کردن پیدایش کشاورزی است. همچنین، ژنتیک اهلیسازی گیاهان وابسته به شرایط محیطی منطقه بوده است.
اهمیت اهلیسازی گیاهان و پیدایش و مسیر پراکندگی گونههای گیاهی در جهان کهن از آن روست که خود به تنهایی میتواند در علوم «اصلاح نباتان» و بیوتکنولوژی به عنوان پایههای پیوندی و یا به عنوان منابع ژنتیکی استفاده شود.
این کتاب در هفت فصل نوشته و گردآوری شده است. در این کتاب به توضیح و تعریف جامعی از اهلیسازی گیاهان پرداخته شده است و همچنین اهلی شدن انواع میوهها و گیاهان دارویی پرداخته شده است. بررسی ریشههای فرضیه بومی بودن پیدایش کشاورزی و روشهای استخراج «دی اِن ای»های باستانی، اصلاح نباتات و بیوتکنولوژی گیاهی در فصلهای دیگر بحث شده است.
کتاب «اهلیسازی گیاهان» بهار 1403 خورشیدی، در 104 رویه از سوی انتشارات ارشدان چاپ و در دسترس دانشجویان، پژوهشگران و دوستداران گیاهشناسی است.