ورهرام روز خجسته/ نبرد هرمز؛ عثمانی‌ها در برابر پرتغالی‌ها

امروز روز ورهرام از ماه تیر 3762 زرتشتی، روز پایانی دیدار همگانی پارس‌بانو، یکشنبه 17 تیرماه 1403 خورشیدی، هفتم جولای 2024 میلادی

فرازهایی از پیام اشو زرتشت:

بشود که فرمانروایان نیک اندیش.
با کرداری که برپایه دانایی وبینش درست است.
بر ما شهریاری داشته باشند نه فرمانروایان بداندیش.
پاکی و راستی از گاه زایش تا هنگام درگذشت،
بهترین آرمان سپندینه، آرمئی‌تی برای مردم است.
زیرا دانش و بالندگی را در جهان شکوفا خواهد کرد.

یسنا؛ هات ۴۸ بند ۵

برگرفته از نسک: گات‌ها، نغمه‌های ایران باستان
برگردان: موبد کورش نیکنام

پیام و سپارش زرتشت در این سرود:

۱– شهریاری که رفتارش برپایه دانایی باشد به جای فرمانروایان بد اندیش دست یابد.

۲– آرمانِ سپند از آغاز تا انجام زندگی، رسیدن به پاکی و راستی است.

۳– با پیوستن به راستی و پاکی، دانش و بالندگی آغاز خواهد شد.

بیستمین روز از هر ماه در گاه شماری ایرانی «وَرَهرام» نامیده می‌شود، در اوستا ورترغن. آمده و در پهلوی ورهران و درپارسی بهرام آمده، ورهرام به چم پیروزی و کامیابی قابل ستایش است. فروزه‌ی پیروزی است. و ورهرام ایزد به چم (:معنی) پیروزی قابل ستایش است و به سبب جایگاه پر اهمیتش « شاه ورهرام ایزد » نامیده می شود.

در باور ایرانیان پیروزی همواره با ارزش و قابل ستایش بوده است به همین دلیل در اوستا سرود‌های زیبایی در ستایش پیروزی آمده است.

ایرانیان باستان پیش از آغاز هر کار گروهی، در نیایش گاه ویژه‌ای گردهم می‌آمدند و سرود‌های ستایش پیروزی را با هم می‌خواندند و با روانی نیرومند و اراده‌ای استوار، برای پیروزی، پای به میدان مبارزه‌ی زندگی می‌گذاشتند.

این مکان‌ها به تدریج به نیایش‌گاه ورهرام ایزد شناخته شد. اکنون زرتشتیان دست کم ماهی یک بار ، در روز ورهرام، در نیایش‌گاه شاه ورهرام ایزد گردهم می آیند و اهورا مزدا را نیایش می کنند و از او می‌خواهند که پیروزی را در زندگی، بهره‌ی آنان گرداند و نیز همه‌ی کسانی را که به پیروی از پیام اشو زرتشت در«تازه گردانیدن ِ زندگانی‌»، «پیش بردن جهان هستی» و «گسترش آیین راستی» می‌کوشند، پیروز و سر افراز گرداند.

در بهرام‌یشت آمده‌است که بهرام آفریده اهورا نیرومند و فرهمند است و نیروی بینایی شگفت‌انگیزی دارد. او یورش همه دشمنان را، چه جادوان و پریان، و چه کَوی‌ها و کَرَپان‌های «ستمگر» را در هم می‌شکند، جهان را تازگی و آشتی می‌بخشد و به خوبی آرمان‌ها را بر آورده می‌کند. بهرام هم‌چنین توانایی فرزندآوری و بازوان نیرومند و تندرستی و دلیری می‌بخشد.

در ادب مزدیسناو آریایی كهن، بهرام ایزد در پیكره های بسیار زیبا، نیرومند، تیزرو، برنا ، شاداب، شاهین تیز پرواز، مرد رایومند و ….
دادگری و درستی و خوشی و یكرنگی مى‌دارد و اهریمن‌زدایی مى‌كند، به نیكان و ستایندگان نیرو مى‌دهد و بر دشمنان خشم مرگ مى‌آورد، و در كار آشتی هم كوشاست، آشتی كه از راه درست اشو زرتشت سپنتمان آن را ستود و همواره در آرزوی بر پایی‌اش بود و از برای پیروزی خود و پیش بردن آواژگان بهرام ایزد را ستایش كرد.
آذر بهرام همان سومین آتشكده‌ی بررگ ایران هست آذر برزین مهر در ریوند خوراسان، در آتش بهرام نیایش، بند شش آن، كوه نام برده شده است.

زرتشتیان امروز، به مانند نیاکان خود در روز ورهرام ایزد در زیارتگاه شاه ورهرام ایزد گرد هم می‌آیند و با خواندن اوستا برای خود، خانواده و همه مردم هفت کشور زمین آرزوی پیروزی و سربلندی می کنند. ورهرام، ایزد پیروزی و سرافرازی است. از آیین‌های این روز پختن آش، سیروگ و پخش شیرینی و نخود مشکل‌گشا است.

نیایش‌گاه‌های شاه ورهرام ایزد در خرمشاه یزد، زین آباد یزد، شریف آباد اردکان، امیریه‌ی تهران، تهرانپارس، کرج، کرمان و اهواز وجود دارد.

نماد این روز نیز گل «سنبل» در دین زرتشتی است.

تاریخچه یورش عثمانی به جزیره هرمز و نقش پرتغالی‌ها

عثمانی‌ها که از زمان جنگ چالدران (1514) به دلیل داشتن اسلحه آتشین برتری نظامی داشتند، در سال 1552 تصمیم به یورش به جزایر ایرانی خلیج فارس گرفتند. بهانه این یورش دریایی، اخراج پرتغالی‌های مسیحی از جزیره هرمز بود. حمله دریایی عثمانی به جزیره هرمز در جولای 1552 (17 تیرماه) با کمک پاشای مصر آغاز شد، اما با شکست مواجه گردید و پیشروی عثمانی در جزیره‌العرب به حجاز و یمن محدود ماند. عثمانی در سال 1546 میلادی یمن را تصرف کرده بود و بر دریای سرخ و تنگه کلیدی آن «باب المندب» چیره شده بود و برای توسعه این متصرفات، قدرت دریایی پرتغال را در برابر خود می‌دید. عثمانی‌ها در این تازش موفق به گرفتن جزیره هرمز نشدند و نیروهای پرتغالی توانستند مقاومت کنند. این شکست باعث شد که عثمانی‌ها نتوانند نفوذ خود را در خلیج فارس گسترش دهند و تنها به کنترل مناطق محدودی در حجاز و یمن بسنده کنند.

پرتغالی‌ها در اوایل سده شانزدهم میلادی به دنبال گسترش نفوذ خود در اقیانوس هند و خلیج فارس بودند. دریاسالار پرتغالی، آلفونسو آلبوکرک، در سال 1506 جزیره «سكوتره» در جنوب شبه جزیره عربستان و در سال 1507 جزیره هرمز را تصرف کرد. پرتغالی‌ها همچنین در منطقه گوا در هند و در سال 1511 در «مالاكا» مستقر شدند و در هرجا که مستقر می‌شدند، میسیون‌های مسیحی نیز به تبلیغ و ترویج دین مسیحیت می‌پرداختند. جزیره هرمز و سایر مناطق ایرانی که تحت تصرف پرتغالی‌ها بودند، در سال 1621 میلادی (دوران پادشاهی شاه عباس) آزاد و به قلمرو ایران بازگشت داده شدند. این عملیات با همکاری کمپانی هند شرقی بریتانیا انجام شد و منجر به بازپس‌گیری کامل جزایر ایرانی از دست پرتغالی‌ها گردید.

پس از سه جنگ درازمدت که از سال 1533 تا 1553 میلادی بین ایران صفوی و عثمانی رخ داد، در هشتم جولای 1555 (17 تیر 934 خورشیدی) پیمان صلحی بین شاه طهماسب صفوی و سلطان سلیمان عثمانی به امضا رسید. این پیمان که به نام صلح آماسیه شناخته می‌شود، به جنگ‌های طولانی بین دو کشور پایان داد.

در دو جنگ از این سه، ایران شکست خورد. این شکست‌ها بیشتر به دلیل رقابت و دشمنی سران ایلات قزلباش با یکدیگر و توطئه‌های داخلی بود. در نخستین جنگ، شاه طهماسب نتوانست بیش از چند هزار نیرو وارد میدان کند و در نتیجه تبریز، پایتخت وقت، و بخشی از غرب و شمال غربی ایران به تصرف عثمانی درآمد. سلطان سلیمان برای این جنگ نزدیک به دویست هزار نظامی و سیصد توپ فراهم آورده بود. طبق این پیمان، ارمنستان بین دو دولت تقسیم شد و ایران بغداد و مناطق غربی میان‌رودان (بین‌النهرین) را به عثمانی واگذار کرد. این پیمان به عثمانی اجازه داد تا به مناطق جنوب شرقی جزیره‌العرب دسترسی پیدا کند. این سازشنامه علویان (شیعیان) آناتولی شرقی و کردها را دلسرد کرد. شاه طهماسب برای دور ساختن پایتخت از دسترس عثمانی، آن را از تبریز به قزوین منتقل کرد.

شاه طهماسب یکم که در فوریه 1514 زاده شد و در می 1576 درگذشت، در نیم سده فرمانروایی خود با مشکلات زیادی از جمله خودخواهی سران ایلات قزلباش و شاهزادگان صفوی مواجه بود. برادرش القاص میرزا نیز بر ضد او با عثمانی متحد شده بود. این رقابت‌ها و کشمکش‌های داخلی تا زمان شاه عباس یکم ادامه یافت و یکی از ضعف‌های بزرگ دولت صفویان در آن زمان بود.

یادروز 17 تیرماه:

17 تیرماه سال ۱۳۸۳ مناسبتی به یاد ماندنی است، در این روز “بم و مناظر فرهنگی” در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت جهانی شد.

انعقاد پیمان “سعدآباد”، پيمان دوستی و عدم تجاوز بين ايران، تر کيه، افغانستان و عراق در  کاخ سعدآباد تهران. (۱۳۱۶ خورشیدی)

پیش از جنگ جهانی دوم، ایران تحت قدرت متمر کز رضاشاه پهلوی اداره می‌شد. با روی  کار آمدن آتاتور ک در تر کيه، با تحري ک انگلستان و برای اين  که شوروی در حلقه محاصره قرار داشته باشد، در این روز در سال ۱۳۱۶ خورشیدی برابر با هشتم ژوئيه ۱۹۳۷ م، پيمان دوستی و عدم تجاوز بين ايران، تر کيه، افغانستان و عراق در  کاخ سعدآباد تهران به امضا رسيد. به موجب اين پيمان، اين دولت‏ها متعهد شدند  که سياست خارجی هماهنگی داشته باشند و در مقابله با خطر  کمونيسم  که هر ي ک از دولت‏‌های آنان را تهديد  کند، همديگر را مورد حمايت قرار دهند. همچنين دولت‏‌های عضو ضمن اين که نبايد در امور داخلی هم دخالت  کنند، بايد در  کليه اختلافات بين المللی  که با منافع آنان مربوط است، مشورت نمايند و عليه هم، عمليات تجاوز کارانه نداشته باشند.

 

ایران و کویت اعلامیه مشترک دادند و کویت سیاست ایران را در “خلیج فارس” تأیید کرد. (۱۳۴۹ خورشیدی)

 

درگذشت “احمد نجفی زنجانی” استاد خوشنويس معاصر. (۱۳۶۱ خورشیدی)

 

درگذشت “محمد علی ناصح” اديب و شاعر معاصر. (۱۳۶۵ خورشیدی)

 

لادن و لاله، دو خواهر دوقلو  که از ناحيه سر به هم چسبيده به دنيا آمده بودند در ي ک بيمارستان سنگاپور در سومين روزی  که تحت عمل جراحی قرار داشتند ي کی پس از ديگری جان سپردند. (۱۳۸۲ خورشیدی)

 

نخستين سکه “دينار اسلامی” در حجاز ضرب شد. “عربی”، زبان و خط رسمی همه بلاد اسلامی اعلام شد. (696 م)

 

نخستين داروخانه عمومی به مفهوم امروز (مغازه) در شهر “بغداد”  کار خود را آغاز  کرد. (707 م)

 

“دانيل فارنهايت”، فيزي کدان آلمانی نخستين گرماسنج جيوه‌ای را ساخت  که به “فارنهايت” معروف شده است. (1714 م)

 

امضاء معاهده تاريخی “تيلسيت” ميان امپراتوران روسيه و فرانسه. (1807 م)

 

زادروز  “جان را کفِلر” سرمايه ‏دار معروف آمري کايی. (1839 م)

 

درگذشت “پل بُرو کا” دانشمند فرانسوی و بانی علم جمجمه‏ شناسی. (1880 م)

 

درگذشت “جيووانی پاپينی” فيلسوف و نويسنده ايتاليايی. (1956 م)

 

آغاز سال ۱۴۴۶ هجری قمری.

 

فتح مصر به دست “عمرو بن عاص” در غره محرم. (۲۰ مهی)

 

آغاز خلافت “عثمان بن عفان” خلیفه سوم مسلمین به روایت ابن خلدون. (۲۴ مهی)

 

زادروز “سيدمحمد طباطبايی” از رهبران اصلی نهضت مشروطه. (۱۲۵۸ مهی)