فرزین غفوری شاهنامه‌پژوه و ساسانی‌شناس درگذشت

فرزین غفوری، پژوهشگر شاهنامه و تاریخ ساسانیان و نیز هموند هیات علمی فرهنگستان زبان‌وادب فارسی، بر اثر بیماری قلبی درگذشت. او نویسنده‌ی کتاب ممتاز «سنجش منابع تاریخی شاهنامه» بود.
فرزین غفوری، یکشنبه، ششم آبان‌ماه، زمانی چشم از جهان فروبست که تنها 50 سال از زندگی پُربارَش سپری شده بود. خبر درگذشت او یک‌روز پس از خاکسپاری‌اش (سه‌شنبه 8 آبان‌ماه 1403 خورشیدی)، بازتاب خبری یافت!
غفوری پژوهشگری نام‌آشنا در عرصه‌ی مطالعات شاهنامه‌شناسی و نویسنده‌ای سخت‌کوش و توانا بود. کارنامه‌ی دانشورانه‌ای که از او به‌جای مانده است درخشان و ماندگار است. غفوری در سال 1353 خورشیدی در تهران زاده شد و پس از گذراندن تحصیلات دانشگاهی پایان‌نامه‌ی تحصیلی خود را با عنوان «بررسی تطبیقی شاهنامه‌ی فردوسی (دوره‌ی خسرو انوشیروان) و منابع تاریخی» نوشت. او در سالیان دیگر پایان‌نامه‌اش را گسترش داد و منتشر کرد. افزون بر این‌، در سال 1394 خورشیدی دکترای تاریخ باستان خود را از دانشگاه تهران دریافت کرد.
زنده‌یاد غفوری از سال 1389 تا 1397 پژوهشگر گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان‌وادب فارسی و از آن سال به این سو هموند هیات علمی فرهنگستان بود. در آن سال‌ها اثر برجسته و نمونه‌وار «طبقه‌بندی الفبای فارسی براساس ساختار نوشتاری» را انتشار داد و به بازنگری دستور خط فارسی پرداخت.
پژوهش‌های غفوری در شاهنامه‌شناسی چنان نمونه‌وار و مهم بود که برای او آینده‌ای درخشان‌تر گمان بُرده می‌شد. غفوری به‌ویژه درباره‌ی بخش ساسانیان شاهنامه از شمار صاحب‌نظران و آگاهان دانسته می‌شد. افسوس که درگذشت نابهنگام او دوستداران شاهنامه را از پژوهش‌های افزون‌ترش بی‌بهره ساخت.

گفت‌وگوی سالیان پیش «امرداد» با فرزین غفوری
در امردادماه 1390 خورشیدی دوهفته‌نامه‌ی «امرداد» گفت‌وگویی با فرزین غفوری که در آن زمان پژوهشگری جوان بود، انجام داد. این گفت‌وگو در شماره‌ی 258 امرداد و با عنوان «به ایرانشهر آیین پلیدی واژگون باد» و به‌یاد رویداد تاریخی جان‌سپاری آریوبرزن –شهربان نامدار هخامنشی که در جنگ با اسکندر مقدونی جان باخت- انجام گرفت. غفوری در آن گفت‌وگو به سنجش سرچشمه‌های (:منابع) تاریخی درباره‌ی سرانجام آریوبرزن پرداخته بود- گفت‌وگویی دانشورانه که هنوز هم خواندنی است. سخن پایانی غفوری در آن گفت‌وگو، به‌یادسپردنی است: «آریوبرزن و آریوبرزن‌ها به ما درس پایداری داده‌اند، و پایداری رمز ماندگاری این ملت است. دشمن حتا اگر بر ما پیروز شده هرگز نتوانسته بر فرهنگ ایرانی و جامعه‌ی ایرانی چیره شود» (رویه‌ی 5 امرداد- شماره‌ی 258).

کتابی پُرآوازه از غفوری در زمینه‌ی شاهنامه‌شناسی
از زنده‌یاد فرزین غفوری در زمینه‌ی شاهنامه‌شناسی کتاب ارج‌دار و مهم «سنجش منابع تاریخی شاهنامه در پادشاهی خسرو انوشیروان» منتشر شده است (نشر میراث مکتوب- 1397). غفوری در این کتاب در دو بخش (و هر بخش دربردارنده‌ی چندین فصل)، نخست به «مطالعه‌ی تطبیقی منابع» پرداخته است. این بخش 9 فصل درازدامن و علمی دارد. بخش دوم با عنوان «مطالعه‌ی انتقادی منابع» در 11 فصل فراهم آمده است. غفوری در پیشگفتار این کتاب پایه‌ای و مهم و کوشش‌اش در ارائه‌ی اثری روشمند، نوشته است: «دشواری کار در این زمانه‌ی وانفسا و زندگی فرسایشی، نیاز به شرح و توضیح ندارد. با این حال تا آنجا که زمان و ظرفیت زندگی اجازه می‌داد در کار پژوهش تأمل نمودم و از شتابزدگی پرهیختم تا شاید کاری شایسته‌ی شأن شکوهمند شاهنامه ارائه دهم» (رویه‌ی 19 پیشگفتار کتاب). به‌راستی هم کار او شایسته و درخور پژوهش‌های علمی شاهنامه‌ای است. از این‌رو انتشار کتاب یادشده ستایش پژوهشگران عیارسنج را برانگیخت. کتاب «سنجش منابع تاریخی شاهنامه» پژوهش برتر و برنده‌ی جایزه‌ی دکتر مجتبایی شناخته و در آذرماه 1397 اثر برگزیده‌ی پانزدهمین جشنواره‌ی پژوهش فرهنگی سال شد.

جُستارهای شاهنامه‌شناسی فرزین غفوری
افزون بر کتاب یادشده، چندین جستار مهم از زنده‌یاد غفوری در زمینه‌ی شاهنامه‌شناسی انتشار یافته است. عنوان برخی از آن نوشته‌ها چنین است:
– بررسی تفاوت‌ها و شباهت‌ها در رویدادهای مهم پادشاهی گشتاسپ با تطبیق متون مختلف- با همکاری دو پژوهشگر دیگر (مجله پژوهش‌های نوین ادبی- 1403- شماره 3)؛
– یمن در گزارش شاهنامه از عملیات انتقامی شاپور دوم (پژوهش‎نامه‌ی ادب حماسی- پاییز و زمستان 1401- شماره 34)؛
– معمای یمن در بخش ساسانی شاهنامه (کهن‌نامه‌ی ادب پارسی- پاییز و زمستان 1399- شماره 31)؛
– شاهنامه و بازتاب کشمکش ابرقدرت‌های باستان بر سر جاده‌ی ابریشم (همایش بین‌المللی شاهنامه در گذرگاه جاده‌ی ابریشم- 1398)؛
– گزارش جَنگ 572 میلادی در شاهنامه و ویژگی‌های منبع فردوسی (جستارهای ادبی- سال 1397- 200)؛
– ارزش شاهنامه در گزارش سقوط هپتالیان (نامه‌ی فرهنگستان- زمستان 1396- شماره 62)؛
– زیب خسرو: دو گزارش هماهنگ در شاهنامه‌ی فردوسی (کتاب ارج خِرد- به‌کوشش فرهاد اصلانی- تهران، 1396)؛
– بیدخش‌های ساسانی در شاهنامه و منابع تاریخی (نامه‌ی فرهنگستان- تابستان 1394- شماره 56)؛
– ارزش شاهنامه در گزارش سرگذشت انوشزاد (مجموعه مقالات همایش هزاره‌ی شاهنامه- به‌کوشش محمدجعفر یاحقی- تهران 1394)؛
– ارزش شاهنامه در گزارش رویدادهای پس از نبرد انطاکیه (نامه‌ی انجمن- 1387- شماره 1- سال 8).

درگذشت دکتر فرزین غفوری (1353- 1403 خورشیدی) اندوهناک و برای پژوهش‌های شاهنامه‌شناسی زیانی جبران‌ناپذیر است.
یادش گرامی و روانَش به مینو خوش باد!