جشن آذرگان یکی از جشنهای کهن ایران باستان است که سوم آذرماه خورشیدی برابر با روز آذر از ماه آذر در گاهشمار زرتشتی، یعنی نهمین روز آن، برگزار میشود. برگزاری این جشن برای گرامیداشت آتش همچون یکی از عناصر سپند و چهارگانه (آب، باد، خاک و آتش) در آیین زرتشتی است که آخشیج نامیده میشوند. در ایران باستان، آتش نماد روشنایی، انرژی و گرما بود و همچون پرستشسو و میانجی برای نزدیکی با اهورامزدا گرامی داشته میشد.
در جشن آذرگان، مردم به آتشکدهها میرفتند و برای سپاسگزاری از ایزد آذر، آتش روشن میکردند و به نیایش و ستایش پروردگار میپرداختند. همچنین، این روز زمانی برای همبستگی هازمان (:جامعه) و خانوادهها بود و مردم برای فراوانی دادههای اهورایی در کنار هم به نیایش میپرداختند.
آتشکدهها، مکانهای سپندی هستند که در آیین زرتشتی برای نگهداری و پرستاری از آتش کاربرد دارند. نگاهبانی از آتش و زندهنگاهداشتن آن دارای ارزش بسیاری بوده است، چراکه در نبود مواد آتشزنه برای روشنایی و گرما نیازمند آن بودهاند. از همینرو بسیاری از آتشکدهها در جایجای ایران و جهان وجود دارند که بیشتر آنها دارای پیشینهی تاریخی بوده و برخی دیگر هنوز روشن و در دسترس زرتشتیان هستند. به خجستگی جشن آذرگان برخی از نامدارترینها را گردآوردهایم.
آتشکدههای ایران، خواستگاه آیین زرتشت
شمار درست آتشکدههای زرتشتی را کسی بهدرستی نمیداند و بیگمان بیشتر از نامهایی است که در پی آورده شده است، بسیاری از آنها در گذر زمان ویران شدهاند یا کاربری نخستین خود را از دست دادهاند. شماری نیز نابود شده و جز نام چیزی از آنها نمانده است. امروزه آتشکدههای روشن زرتشتیان در سراسر جهان بیشتر در هند و ایران دیده میشوند، اما بازماندههای باستانی آتشکدهها در جایجای ایران، عراق، آذربایجان و تاجیکستان همچنان بهعنوان یادگارهای ارزشمند فرهنگ و دین زرتشتی به شمار میآیند.
آتشکده یزد – ایران
این آتشکده با آتش ورهرام یا بهرام که یکی از سپندترین و ارزشمندترین آتشهاست روشن است. آتش را از آتشکدهی کاریان پارس و پس از دشواریهای بسیار که برای نگاهداشتن آن در سدههای پیدرپی کشیده شد به آنجا بردند. مهرازی (:معماری) آن برگرفته از آتشکدههای پارسی بوده و بنا در سال 1313 خورشیدی ساخته شده است. سرستونهای سنگی جلوی تالار ساختمان اصلی و سنگهای گلدار پای دیوارها کار هنرمندان اصفهانی است. این هنرمندان سنگها را در اصفهان تراشیده و سپس تا یزد بردهاند. نگارهی کاشیهای فروهر بر بالای سردر ورودی، کار هنرمندان کاشیکار یزدی است. آتشی که درون این آتشکده میسوزد بیش از ۱۵۰۰ سال است که روشن مانده است. این آتشکده پذیرای گردشگران نیز هست و یکی از نمادهای اصلی فرهنگ زرتشتی در یزد به شمار میآید.
آتشکدهها در آسیای میانه و گسترهی فرهنگ ایرانشهری
بر کسی پوشیده نیست که مرزهای فرهنگی ایران بسیار گستردهتر از جغرافیای سیاسی ایران امروز است، ازاینرو آتشکدهها نیز در این مرز گسترده کاربرد داشته و برخی از آنها هنوز هم روشن هستند. آسیای میانه را شاید بتوان قلب آتشکدههای جهان دانست.
آتشکده باغ بزرگ – تاجیکستان
این آتشکده که به دوران ساسانیان بازمیگردد، یکی از کهنترین یادمانهای باستانی در تاجیکستان است و آتش سپند در آن نگهداری میشد. «باغبزرگ» نشاندهنده زندگی زرتشتیان در این گستره در روزگار پیش از اسلام است. سازهی این آتشکده نشاندهندهی مهرازی ترادادی ایرانی و ساسانی است و نمایی از شکوه دوران باستان را نشان میدهد.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاریست با عنوان «آتشکدههای جهان، نماد گسترش فروغ اهورایی»، به قلم بامداد باستانی، که در تازهترین شمارهی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گزارش را در رویههای پنجم و هشتم (اندیشه و هشتی) امردادشمارهی 493 بخوانید.
«امرداد» شمارهی 493 از شنبه، 26 آبانماه 1403 خورشیدی، در روزنامهفروشیها و نمایندگیهای امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان میتوانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزونبر نمایندگیها و روزنامهفروشیها از راههای زیر نیز بهره ببرند.
فروش اینترنتی فایل پیدیاف شمارهی 493 هفتهنامه امرداد
فروش اینترنتی نسخهی چاپی شمارهی 493 هفتهنامهی امرداد
اشتراک ایمیلی هفتهنامهی امرداد
