در سال 1359 خورشیدی مجموعه آتشکده تورنتو از خیراندیشی ارباب رستم گیو و همسرش مروارید گیو (امانت) به نامگانه مهربان گیو که در جوانی درگذشته بنا نهاده شد. این مجموعه یکی از بسیار نمونه خیراندیشی‌های این خانواده در ایران و در دیگر کشورهایی است که زرتشتیان در آن ساکن هستند.
مجموعه آتشکده تورنتو شامل یک اتاق آتش و سالن گردهمایی است. این مجموعه شامل یک نیم طبقه با چند اتاق است و در یکی از آنها از مدت‌ها پیش کتابخانه و مجموعه‌ای از کتاب‌ها موجود بود. این نیایشگاه خوشبختانه محوطه‌ای سبز را در اطراف خود دارد که در آن درختان کاج تا سرو روئیده‌اند. به‌طور بسیار اتفاقی یک کانال طبیعی جریان آب با درختان سبز (ravine) نیز در کنار این مجموعه قرار دارد که البته در مالکیت انجمن نیست و عمومی است.
در ساختار انجمن زرتشتیان اونتاریو کمیته‌هایی فعال هستند که مسوول و اعضای آن همگی از اعضای انجمن هستند و نماینده‌ای از هیات مدیره در این کمیته‌ها رابط هستند. کمیته‌ها فعالیت‌ها را با هماهنگی با هیات مدیره انجام می‌دهند. معمولا تمامی فعالیت‌های انجمن توسط این کمیته‌ها انجام می‌شود. ساختار انجمن و کمیته‌های آن تقریبا به ساختار شوراها در کانون دانشجویان زرتشتی در ایران شبیه است.
اخیرا کمیته کتابخانه انجمن تلاش کرد که این کتابخانه را نوسازی کند. به مناسبت این بازگشایی گردهمایی که در تاریخ شنبه 22 دی 1403 خورشیدی برگزار شد و نویسنده‌ی این یادداشت سخنان بسیار کوتاهی را ارایه داد که در زیر بازنویسی شده است (عکس 1، 2، 3، 4).
یکی از نام‌های رایج برای نیایشگاه‌های زرتشتی «آتشکده» است که دلیل این طبیعتا حضور آتش در مرکز توجه و محل‌های خاص در این نیایشگاه‌ها است. اما آیا آتش تنها بخش نیایشگاه‌های زرتشتی است؟ برای پاسخ به این، شاید اگر ساختار آتشکده‌ها به‌طور سنتی بررسی شود مشخص می‌شود که آتش یکی و البته شاید مهم‌ترین بخش این نیایشگاه‌ها است، اما تنها بخش تشکیل‌دهنده‌ی آن نیست. یکی از دلایل حضور آتش در مرکز توجه در نیایشگاه‌ها ناشی از اهمیت آتش در مراسم‌ها و متن‌های دینی است. در اوستا، آتش در متنی خاص که به «آتش نیایش» معروف است در سیزده بند و نیز در بخش‌های دیگر اوستا ستایش شده است. عبارت «تو، ای آتش، پسر اهوره مزده …» در «آتش نیایش» و بخش‌های دیگر اوستا را می توان به عنوان استعاره‌ای از این اهمیت در نظر گرفت. متن «آتش نیایش» که بخشی از 72 فصل یسنا است در مراسم مهم «یسنا» خوانده و مراسم مربوط به آن انجام می‌شود. همینطور مراسم «آتش بزرگ کردن» نیز مراسم دیگری است که در پیوند و ستایش آتش برگزار می‌شود. علاوه براین اهمیت دینی، شاید نوع نیاز آتش به نگهداری دائمی از طریق گذاشتن چوب بر آن هم دلیل جایگاه آن در نیایشگاه ها می‌تواند باشد. احتمالا مجموعه‌ی این دلایل باعث شده است که آتش در مرکز نیایشگاه‌ها و به عنوان «پرستش سو» قرار گیرد. در اغلب نیایشگاه‌های پارسیان در هند نیز آتش همین مرکزیت و توجه را دارد. در گروه امشاسپندان، آتش با اردیبهشت امشاسپند در پیوند است. گذاشتن آتش بر سفره‌های دینی نشانه احترام به آن و امشاسپند نگهبان آن است (عکس 5 و 6).
اما در اغلب نیایشگاه‌های سنتی و قدیمی عنصر دیگری که حضور دارد آب است. به طور سنتی در ایران وجود چاه، چاهخانه و یا آب روان در این مکان‌ها رایج بوده است. روشی که در ساختارهای متاخرترِ آتشکده‌ها به صورت حوضی در محوطه آتشکده قابل ردیابی است. دلیل این حضور را هم می‌توان در اهمیت آب از نظر آیین‌ها و متن‌های دینی یافت، اهمیتی که می‌توان آن را در حد آتش درنظر گرفت. آب نیز در متنی خاص که بخشی از 72 بخش متن یسنا و به «آب زوهر» معروف است از یسن 63 تا 69 و درست پس از «آتش نیایش» مورد ستایش قرار گرفته. علاوه‌بر این، مراسم «آب زوهر» که نوعی فدیه به آب است نیز به طور مستقل انجام می‌شود. در گروه امشاسپندان، آب در پیوند با خرداد امشاسپند است. در اغلب نیایشگاه‌های هند نیز چاه آب وجود دارد. گذاشتن ظرف آب بر سفره‌های دینی نشانه احترام به آن و امشاسپند نگهبان آن است. (عکس 7 و 8).
آگهی بازگشایی و بازسازی کتابخانه
آغاز برنامه با اوستاخوانی
گفتگوی ارائه شده
نمایی از کتابخانه و بازدیدکنندگان
اتاق آتش در آتشکده تورنتو
اتاق آتش در آتشکده تهران
چاه و چاهخانه در درمهر راچینه یزد
حوض آب در آتشکده یزد
فرتور رسیده است.
6744
یک پاسخ
بهمن عزیز،
سپاسگزارم از زحمت شما در بیان تاریخچه مجموعه آتشکده تورنتو و یادآوری نقش خیراندیشانه خانواده گیو در حمایت و حفظ جامعه زرتشتیان در خارج از کشور. پاینده باشید.