یکی از آیین‌های نوروزی ایرانیان که بیشتر در گستره‌های باختر و شمال باختری ایران دیده می‌شود، «شال‌اندازی» است. شال‌اندازی گاه در شب نوروز و یا در آیین‌های پیشانوروزی مانند شب چهارشنبه‌سوری از سوی جوانان برگزار می‌شود.
داستان شال‌اندازی در برخی جاهای ایران این‌گونه است که جوانان (به‌ویژه دامادها) در روز آغازین نوروز بر بام خانه‌های می‌روند و شال یا دستمال بزرگی را از راه پنجره به درون خانه آویزان می‌کنند. صاحبخانه که دریافته چه کسی این شال را فرستاده است، آن را از تنقلات پُر می‌کند؛ از آجیل و پسته و کشمش یا گاه میوه‌های فصل. در جاهایی از شمال باختری ایران نیز رسم چنین است که تخم مرغ رنگ‌کرده درون دستمال می‌گذراند و با تکان دادن دستمال، آن کسی که بر بام خانه است دستمال را می‌کشد. آن‌ها این کار را شگون‌دار می‌دانند.
گاه دامادها برای شیرین‌کاری هم شده، پیش از آنکه صاحبخانه (که در این‌جا عروس خانه است) دستمال را از تنقلات یا میوه پُر کند آن را چندبار می‌کِشند و بدین‌گونه بازی‌ای شادی‌آور انجام می‌دهند. می‌گویند اگر دستمال از سبزه پُر شود نشانه‌ای از سبزبختی عروس و داماد خواهد بود.
باز گفته شده که در روستاهای کردستان، داماد شالی را که درون آن شانه‌ای است، درون خانه آویزان می‌کند و عروس با شانه کردن موهای خود به این کار او پاسخ می‌دهد.
در کردستان که یکی از آیین نوروزی آن افروختن آتش بر بام خانه‌ها در روز نخست سال نو است، آیین شال‌اندازی به شیوه‌ای مفصل‌تر انجام می‌شود و در این کار کودکان با خواندن سرود و ترانه، شال‌انداز را همراهی می‌کنند. زمانی هم که صاحبخانه شال یا دستمال را از خوردنی‌ها یا سکه پُر می‌کند با گفتن این که: «خدا روزی پُربرکت‌ات بدهد» از شال‌انداز می‌خواهند که دستمال را بکشد و به مراد خود برسد.
اما آیین شال‌اندازی جلوه‌های دیگری هم دارد. برای نمونه، در برخی از روستاهای ایران دور کاسه‌ای دستمال می‌بندند و آن را از پنجره به درون اتاق می‌فرستند. در این زمان شال‌انداز اندکی نمک هم درون کاسه می‌ریزد و صاحبخانه با چشیدن نمک کاسه را پُر می‌کند. شاید این کار برای به اصطلاح «نمک‌گیر» کردن صاحبخانه انجام می‌شود.
اما در تکاب آذربایجان یک آیین پیوسته به شال‌اندازی هست؛ بدین‌گونه که شال‌انداز باید ناشناس بماند و اگر صاحبخانه او را بشناسد باید پیشکشی ارزنده‌ای درون شال یا دستمال قرار بدهد. در استان گیلان نیز این کار به کمک چند تَن انجام می‌شود و آن‌ها پیشکشی‌ها را میان خود تقسیم می‌کنند. این را هم نوشته‌اند که در روستای کناره‌ی مرودشت فارس، شال‌انداز به‌جای پشت بام، به شیوه‌ای پنهانی پشت در اتاق می‌رود و از لای در دستمال یا شال را درون اتاق می‌اندازد و چشم‌به‌راه می‌ماند تا صاحبخانه شال را پُر از خوراکی یا پیشکشی نوروزی کند.
در بروجرد و الیگودرز و فیروزکوه هم آیین نوروزی شال‌اندازی برپا می‌شود. هرچند در فیروزکوه این آیین را بیشتر در شب چله (یلدا) برگزار می‌کنند.یاری‌نامه‌ها:
– کتاب «آداب و رسوم نوروز»- رضا شعبانی، 1387،
– جستار «شال‌اندازی»- گلسا خیراندیش- تارنمای مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی.
