فیلم تاریخی؛ «صنعت نفت ایران THE PERSIAN OIL INDUSTRY »ساخته شده در سال ۱۳۰۳خورشیدی از سوی کمپانی نفت انگلیس و پرشیا (ایران)APOC، دوشنبه پنجم خردادماه ۱۴۰۴ و به مناسبت یکصد‌وهفدهیمن سالگرد اکتشاف نفت در ایران، با ترجمه متون تصویری و صداگذاری به‌دست دکتر اردشیر صالح‌پور، مدرس پژوهش هنر و کارشناس سینما و دکتر فرشید خدادادیان پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی در فرهنگسرای ارسباران تهران به نمایش همگانی درآمد.
این، نخستین نمایش همگانی این فیلم مستند با ترجمه و صداگذاری روی نسخه صامت اصلی بود و پس از اکران فیلم نیز کارشناسان درباره‌ی این فیلم و اهمیت آن در مستندنگاری و تاریخ میراث صنعتی نفت در ایران و خاورمیانه سخنرانی کردند.
فرشید خدادادیان، پژوهشگر تاریخ نفت و میراث صنعتی و مترجم پرده‌های متنی و یکی از برگزارکنندگان برنامه، در زمینه اهمیت فیلم اکران شده و مناسبت پنجم خرداد و مسجد سلیمان، نخستین شهر نفتی ایران و خاورمیانه گفت: به دانشجویان رشته تاریخ در ترم یک دانشگاه آموزش می‌دهند که تاریخِ گذشته برای درک حال و ساختن آینده خوانده می‌شود. تاریخ مسجد سلیمان عزیز ما، با همه‌ی افتخارات گذشته‌اش، اگر به درک زمان حال مسجد سلیمان و همچنین به ساختن آینده این شهر نفتی (به‌عنوان نمونه کوچک کشور نفتی ایران)، بهتر از آنچه امروز هست کمکی نکند، پشیزی نمی‌ارزد!
وی با طرح این پرسش که مسجد سلیمان با چنین گذشته تاریخی پرشکوه، چرا امروز حال و روزش خوب نیست؟چرا صحبت پنجم خرداد که می‌شود بسیاری از همشهریان ما نفت را نفرین خود می‌دانند؟ و فراتر از آن؛ چرا ایرانیان، نفت را نفرین خود می‌دانند؟ ادامه داد: بازخوانی تاریخ پرشکوه و گذشته‌ی افتخارآمیز مسجد سلیمان عزیز و عموما صنعت نفت در ایران اگر به این پرسش‌ها پاسخ ندهد، فایده ای ندارد! دیدن چنین فیلم‌های مستند و تاریخی باید به دو گروه برای درک زمان حال و ساختن آینده کمک کند. به مردم و شهروندان و همچنین به مسوولان و کسانی که باید برای مسجد سلیمان و برای ایران کاری انجام دهند.
خدادادیان افزود: در این فیلم که یک سده پیش ساخته شده، آنچه بیش از همه به چشم می‌خورد، سخت‌کوشی و تلاش است. تلاش کاوشگران اروپایی و مهم‌تر از آن؛ تلاش و سخت‌کوشی ایرانیان و بختیاری‌هایی که نخستین میزبانان صنعت نفت در ایران هستند. بختیاری‌ها به شوند جغرافیای زیستی و نوع زندگی و فرهنگ دیرینه‌شان، از تساهل و تسامح درخور توجهی برخوردار بوده و هستند. مطمئن نیستم که اگر منابع نفتی در بخش دیگری از این سرزمین، با سخت‌گیری های فرهنگی و سنتی و به‌ویژه مذهبی اگر اتفاق می افتاد، نتیجه‌ای همچون نتیجه به‌دست‌آمده در پنجم خرداد سال۱۲۸۷خورشیدی را به همراه می آورد. همین تساهل و تسامح است که مسجد سلیمان را به یک ایران کوچک و حتی جهانی کوچک با موزاییکی از اقوام و ادیان و فرهنگ‌ها و ملیت‌ها تبدیل کرد.
یکی دیگر از ویژگی‌های برجسته‌ی میزبانان بختیاری در موضوع اکتشاف نفت، استعدادشان در آموختن فنون جدید و صنعت است. موضوع وهنگامی جالب‌تر می‌شود که بدانیم؛ نسل نخست این کارگران از دامداری و کشاورزی به کارگران صنعتی تبدیل شدند و در مدت کوتاهی به کارگرانی ماهر و در نسل‌های بعدی به کارشناسانی متخصص تبدیل شدند و بدین ترتیب است که امروزه هنگامی‌که در مدیریت دانش به سراغ افراد برای ثبت و ضبط تاریخ شفاهی می‌رویم در بخش‌های گوناگون صنعت نفت از اکتشاف تا حفاری و از بهره برداری تا تولید و صادرات نفت، نیروهای ماهر و زبده‌ای داریم که با تکیه بر تاریخ شفاهی‌شان می توانیم به مدیریت دانش صنعت نفت در ایران بپردازیم.
به باور این پژوهشگر یکی دیگر از کاربردهای دیدن و دسترسی به چنین فیلم‌های مستندی، اصلاح برخی آگاهی‌های تاریخی نادرستِ پیشین در تاریخ نفت است که شوربختانه ما را با انبوهی از عکس‌ها و تصاویر با زیرنویس‌ها و معرفی‌های غلط روبه‌رو می‌کند و دیدن چنین فیلم‌هایی به اصلاح این اشتباهات کمک می‌کند.
وی گفت: برخی از روابط‌عمومی‌ها و بخش‌های موزه‌ای و اسنادی شرکت‌های صنعتی به جای دقت و توجه در زیرنویس و معرفی عکس‌های تاریخی، در کتاب‌ها، بولتن‌ها و حتی تابلوهای تخته‌شاسی‌شده‌ی نصب‌شده در نمایشگاه‌ها و ساختمان‌ها، آگاهی‌های نادرست در معرفی این عکس‌ها و تصاویر ارایه می‌دهند و چون مرجع رسمی هستند، به رفرنس تبدیل می شوند. موضوعی که شوربختانه به بازنشر آگاهی‌های نادرست در زمینه‌ی پژوهش می‌انجامد.
فرشید خدادادیان در دنباله گفت: نمایش و دیدن چنین فیلم‌های مستندی، به رفع اشکال در این بخش نیز کمک می‌کند تا برای نمونه عکس؛ «رینولدز» به جای «ویلیام ناکس دارسی» و مناظر «پالایشگاه آبادان» به جای «مسجد سلیمان» به مخاطب ارائه نشود. خوشبختانه هستند کسانی که به‌گونه‌ی تخصصی و با دقت در این زمینه فعال بوده و هستند و از جمله در بولتن «زندگی نو»، (نشریه بازنشستگان صنعت نفت) در دوره‌ای که تحت مدیریت استاد عزیزم؛ مهرداد امیرغیاثوند منتشر می‌شد، این توجه و دقت با ارائه مصاحبه‌های تاریخ شفاهی و مستندنگاری‌های خوب ارایه می‌شد و امیدوارم این مسیر ادامه داشته باشد.
این پژوهشگر تاریخ نفت در پایان افزود: همچنین امروزه صفحه‌ی «مسجدسلیمان گردی» در فضای مجازی با مدیریت دوست خوبم امیر سرقلی، با ریزبینی و توجه ویژه به اصالت داشتن و مستند بودن آگاهی‌های ارایه‌شده بخش مهمی از مستندنگاری تاریخ نفت را بردوش دارد که جای سپاسداری و توجه دارد.
پنجم خردادماه، سالروز اکتشاف نفت از نخستین چاه نفت خاورمیانه در مسجدسلیمان که به‌تازگی در تقویم رسمی کشور نیز ثبت شده مجال و فرصتی است برای درک اکنون و ساختن آینده‌ی مسجد سلیمان و ایران عزیز و امیدوارم همه ما قدر این فرصت تاریخی را بدانیم.
