جهان پُرتلاطم و آلودگی‌های روزافزونش، اکنون همگان را به این باور رسانده است که برای نجات کره‌ی زمین از آلودگی‌های زیست‌محیطی، باید چاره‌ای اندیشید. اگر روند آلودگی‌های جهانی به همین‌سان باشد، خطری بزرگ تنها کره‌ی مسکونی کهکشان ما را تهدید می‌کند؛ خطری که چه‌بسا پایان زندگی در زمین باشد! «روز جهانی محیط زیست» (5 ژوئن- 15 خردادماه) هرسال یادآور بایستگی افزون‌تر نگهبانی از زیست‌بوم جهان ماست.
امروز- پنج‌شنبه 15 خردادماه- در سال‌نمای جهانی «روز جهانی محیط زیست» نام گرفته است. سرآغاز این نامگذاری به سال 1972 میلادی بازمی‌گردد؛ زمانی که کشورهای هموند سازمان ملل متحد در تصمیمی همگانی برآن شدند که روزی را به نام پاس‌داشت محیط زیست، نامگذاری کنند. نمایندگان کشورهای جهان که در آن سال در شهر استکهلم (پایتخت سوئد) گرد آمده بودند، آرمان‌شان از تعریف چنین روزی را «افزایش آگاهی‌های مردم جهان از پیامدهای ویرانی محیط زیست و خطرهایی که کره‌ی زمین را دربرگرفته است» عنوان کردند. از آن زمان تا به اکنون، همه‌ی کشورهای هموند سازمان ملل (و نیز کشور ما) در روز جهانی محیط زیست، با برگزاری آیین‌هایی می‌کوشند آرمان آن نشست را زنده نگه دارند و راه‌هایی بهتر و افزون‌تر برای کاستن از آلودگی‌های زیست‌بومی بیابند. آسیب‌های که انسان‌ها –خواسته یا ناخواسته- به زمین می‌زنند و جلوگیری از آن، یکی دیگر از برنامه‌های این روز جهانی است.
بحران زیست‌بومی جهان
جهان از دید زیست‌بومی اکنون به جایی رسیده است که از آن با عنوان «بحران» نام می‌برند. پس بایستگی (:ضرورت) برپایی برنامه‌ها و کمپین‌ها و همایش‌هایی برای آگاهی از چالش‌های پیش روی کره‌ی زمین، روشن است. باید به‌درستی اندیشید که چه راهکارهایی برای وضعیت نابسامان منابع خاکی، آبی و طبیعی جهان وجود دارد که به حل این مساله یاری برساند و هر کشور چه خویشکاریی را بر دوش دارد تا گامی اثرگذار برای رسیدن به زمینی پاک و زیست‌بومی دور از آلودگی‌ها، بردارد. خوشبختانه این روزِ جهانی، در ایران آغاز «هفته‌ی محیط زیست» هم هست و فرصت گران‌بهایی در اختیار همه‌ی کسانی می‌گذارد که نگران سرنوشت انسان و تنها کره‌ی زیستمند آن هستند.
پیداست که از میان رفتن شمار بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری، افزایش شگفت‌آور زباله‌های پلاستیکی و پسماندها، کمبود منابع آبی بر اثر خشکسالی‌هایی که گریبانگیر بخش‌های گسترده‌ای از کشورهای جهان شده است، کاهش کیفیت خاک، آلودگی دَم‌افزون کیفیت خاک که باروری آن را بسیار کاهش داده است و ده‌ها نمونه‌ی دیگر، ما را بیشتر آگاه می‌سازد که جهان با چه بحران فزاینده‌ی زیست‌بومی‌ای روبه‌رو است.
در کشور ما نیز چالش‌های زیست‌بومی فراوان است. از یک‌سو خشکسالی و کم‌آبی خطرزا شده و دشواری‌هایی گِره‌داری پدید آورده است، از سوی دیگر، حیات وحش ایران در بسیاری از زیستگاه‌های جانوری رو به نابودی یا آسیب‌های نگران‌کننده است.
راهکارهایی ساده اما زندگی‌ساز
اکنون پرسش آن است که در برابر چنان خطرهایی که زمین ما را تهدید می‌کند، چه باید کرد؟ شاید راهکارهای ساده‌ای چاره‌ساز باشد؛ مانند: کمترین اندازه‌ی استفاده از کیسه‌های پلاستیکی، مدیریت مصرف آب، استفاده‌ی بهینه از انرژی و جلوگیری از هدر رفتن آن، کاشتن گل‌وگیاهان و افزایش فضای سبز (و نه چمن‌کاری که خود آب‌بَری بسیاری می‌خواهد) و از همه مهم‌تر آموزش همگان (به‌ویژه کودکان)، چاره آن بحرانی باشد که جهان ما در برابر خود دارد.
در برابر آن بحران‌ها، چاره‌ای نیست که راهبران جهان بکوشند که با سیاست‌هایی سنجیده، کره‌ی زمین را به ترازمندی (:تعادل) برسانند؛ سرمایه‌های مالی بایسته را برای نجات کره‌ی زمین به‌کار بگیرند؛ مسوولیت هر کشور را در برابر نگاهبانی از زیست‌بوم به رسمیت بشناسند؛ به کار آموزش با جدیت بیشتری بپردازند و این کار را نه تنها در روز جهانی محیط زیست، بلکه در همه‌ی سال انجام دهند.
روز جهانی محیط زیست، روزی برای نگاهبانی از زمین است. این روز را پاس بداریم!
