بناهای تاریخی تهران که نشانهی هویت این شهر هستند و هر کدام بخشی از تاریخ پر پیچوخم معاصر را بازگو میکنند، در بیتوجهی و بیتفاوتی مسوولان یکبهیک در حال از میان رفتناند و هربار قرعهی ویرانی به نام یکی از آنها رقم میخورد.
رنگ سفیدِ با دیوارها آن اندازه با هم درآمیختهاند که اگر از وجودِ حمامِ “قوامالدوله” در آنجا آگاه نباشی، گمان میکنی راه را اشتباه آمدهای. محلیها میگویند ورودی حمامِ ثبت ملیشدهی قوامالدوله را دو سالی میشود که گِل گرفتهاند.
به گزارش ایسنا، خیابان امیرکبیر، میان چهارراه سرچشمه و سهراه امینحضور، خیابان باریک و پرپیچ و خمِ «میرزا محمود وزیر» با تاریخِ پرمایهاش (:غنیاش)، لکهی تاریخی دیگری از دوران قاجار را مدتهاست از دست داده است. حمام «قوامالدوله» که تا همین ۱۰ سال پیش هم مردم محلی از آن استفاده میکردند، ورودیاش امروز به دیواری سفید و همرنگ با بقیه خیابان تبدیل شده است؛ حمامی تاریخی که ۱۶ اسفندماه ۱۳۸۴ خورشیدی، در فهرست آثار ملی به ثبت رسید.
بهگفتهی مردم بومی این منطقه تا ۱۰ سال پیش هم از این حمام تاریخی استفاده میکردهاند، اما با متروکه شدن تدریجی حمام، از نزدیک به دو سال پیش، ورودی حمام به دیوارِ خیابان تبدیل شده و سیمانِ سفید جای کاشیهای آبیرنگ حمام را پر کرده است.
ورودی حمام قوام الدوله در سالهای گذشته
تا همین چند سال پیش هم رسانهها از بیتوجهی و بیمهری به این سازهی تاریخی و متروکه شدن آن بسیار مینوشتند، اما سرانجام در سکوت خبری، حمام قوامالدولهها هم از نقشه تاریخی تهران پاک شد.
«میرزا محمدخان قوامالدوله» از افراد بانفوذِ در دورهی قاجار بود که سپسها در عصر مشروطه دو نوهاش به نامهای «میرزا حسن خان وثوقالدوله» و «میرزا احمد خان قوامالسلطنه» چند بار به مقام وزارت و ریاستالوزرایی رسیدند. خانه قوامالدوله پس از آن از سوی وارثان این خانواده به وزارت فرهنگ وقت پیشکش شد و امروز دفتر کمیته ملی ایکوموس (شورای بینالمللی بناهای تاریخی) است.
اما همهی نام قوام فقط برای این خانه نیست که دستکم سالم باقی مانده و استفادهای از آن میشود، این خانه از شمار بناهای اشرافی صاحب حمام بود که حمامش درست پشت خانه قرار گرفته بود و سردَر آن روبه کوچهی شهید «حسن اسماعیل بیگ دامغانی» باز میشد.
هرچند حمام قوامالدوله، حمام اختصاصی قوامالدولهها بود و حتا یک در هم از خانهی قوام به حمام باز میشد، اما در روزهایی از هفته درِ آن برای حمام کردن مردم نیز باز میشد. پس از کوچ خانوادهی قوامالدوله از خانهی اجدادی خود و تقسیم آن میان وارثان، حمام از پیکرهی اصلیِ خانهی قوامالدوله جدا شد و به عنوان یکی از حمامهای عمومی محلهی «اودلاجان» به زندگی خود ادامه داد.
منابع میگویند در چند سال گذشته، برای بخش خاوری (:شرقی) بافت تاریخی اودلاجان تنها سه حمام تاریخی را نگه داشته بودند؛ «حمام نواب»، «حمام میرزا علیاصغر» و «حمام قوامالدوله»، اما به نظر میرسد کمکم باید نام سومین حمام را از این فهرست پاک کرد.
ورودی حمام تاریخی قوامالدوله در بافت تاریخی اودلاجان که تخریب و با دیوار کوچه یکی شده است
این رویداد در حالی رخ داده که نهتنها این سازهی تاریخی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و به دفتر ایکوموس ایران (کمیته محوطه ها و بناهای تاریخی ایران) متصل است، بلکه در منطقه ۱۲ تهران جای دارد و چند متر آنسوتر از آن نیز دفتر مدیریت بافت و بناهای تاریخی معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تهران فعال است …!
