شگفتی معماری ایرانی در گنبد آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی

شهر ماهان در ۳۵ کیلومتری جنوب شرقی  کرمان و در دامنه‌ی کوه‌های جوپار و پلوار جای دارد. ماهان با برخوردار بودن از جاذبه‌های تاریخی بسیار و آب و هوایی دیگرگون از شهرهای پیرامون، از خواستگاه‌های(:مقصد) زیبای گردش‌گری در استان کرمان به شمار می‌آید. در میان مجموعه‌ای از بناهای تاریخی ماهان مانند باغ شازده که نمونه‌ای زیبا از باغ‌های ایرانی است، آرامگاه شاه نعمت‌‌الله ولی، یکی از جاذبه‌های تاریخی این شهر است که گردش‌گران ایرانی را به سوی خود می‌کشد.

معماری بی‌مانند آرامگاه شاه نعمت‌‌الله ولی که از دوران صفویه برجای مانده است با صحن‌های زیبا و ایوان‌های پرشمار زیبایی ویژه‌ای به این مکان داده است. بنای آرامگاه،  دارای گنبد، مناره، سه صحن، سالن‌های بزرگ و اتاق‌های بسیاری است. برخی از درها و پنجره‌های این بنا با عاج فیل آذین شده است. با آن‌که گنبدهای ساخته شده در معماری ایرانی زوج است ولی گنبد آرامگاه شاه نعمت الله ولی فرد و از  11 بخش ساخته شده است.از شیوه‌ی معماری بی‌مانند بنا به ویژه گنبد بنا به عنوان معمایی می‌توان یاد کرد که سال‌هاست بسیاری در پی کشف آن هستند.

دکتر وینسنت کارلز ریاضیدان هلندی با پژوهش در معماری گنبد شاه نعمت‌الله بر این باور است که ساخت این گنبد از دید سنجش‌های ریاضی یکی ازشگفتی‌های معماری به‌شمار می‌آید، چراکه رسیدن به عدد فرد در ساخت گنبدی که از یک دایره تشکیل شده است بی‌مانند است.

این بنا که در آغاز گنبدی تنها بود که در سال ۸۴۰ مهی و به دستور احمدشاه دکنی ساخته شد و کم‌کم  گسترش یافت و اکنون با  32 هزار مترمربع مساحت، از صحن‌های اتابکی، وکیل الملکی، حسینیه، میرداماد و بیگلربیگی تشکیل شده است.

آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی در درازای شش سده  بنا شده و معماری ایران را در گذر این شش سده به نمایش گذاشته است. بیش‌ترین گسترش این مجموعه در روزگار قاجاریه روی داده است. کاشیکاری، کاربندی، مقرنس، گچبری و نقاشی از آذین‌بندی‌های این مجموعه است. در ساخت درهای آستانه با نقش‌های هندسی خاتم‌کاری شده، که به گمانی در هندوستان ساخته شده‌ است، از تکه‌های عاج فیل بهره گرفته شده است. سامانه‌ی آب‌رسانی این باغ هم بی‌مانند است. فواره‌های ده‌ها حوض این باغ بدون بهره‌گیری از انرژی کار می‌کنند و راز آن هم در شیب‌بندی باغ و بهره‌مندی از انرژی آب است. پس از زمین لرزه ۱۳۶۰ خورشیدی کرمان، بخشی از قسمت بالایی گنبد آستانه فرو ریخت و شکاف‌هایی در آن پدیدار شد که از سوی سازمان میراث فرهنگی استان کرمان بازسازی شد.

شاه نعمت‌الله ولی

سید نورالدین نعمت‌الله بن محمد بن کمال‌الدین یحیی کوه بنانی کرمانی، نام‌ور به سید نورالدین شاه نعمت‌الله ولی ماهانی کرمانی، زاده‌ی 731 مهی، چکامه‌سرا و عارفِ نام‌دار ایرانی بود و بنیان‌گذار سلسله‌ی نعمت‌اللهی است. شاه نعمت‌الله از عرفای سده‌ی هفتم و هشتم  خورشیدی است که راهی تازه در تصوف ایجاد کرد و پیروان دیگر طریقت‌ها را نیز تحت تاثیر خود قرار داد. او از جمله سرایندگان تصوف ایران و قطب درویش‌های نعمت‌اللهی است و در طریق تصوف و سیر و سلوک دارای جای‌گاهی بلند است.

وی در پنج سالگی و از سوی پدرش با تصوف و عرفان آشنا شد. شهر حلب در آن زمان مرکز مکتب وحدت وجودی ابن عربی بود. شاه نعمت‌الله از این فرصت بهره برده و در حلب در پیشگاه محیی‌الدین ابن عربی قرار گرفت و از مکتب و عرفان او بهره‌مند شد. سپس برای برای پیشرفت در دانش و فراگیری بیش‌تر علوم دینی به شیرازکوچید. واپسین مقصد سید نورالدین در سفرهایش کوهبنان کرمان (شمالی‌ترین نقطه‌ی استان کرمان) بود. شاه نعمت‌الله ولی پس از یک سده زندگی در سال ۸۳۲ یا به گفته‌ای ۸۳۴ مهی در ماهان کرمان درگذشت و در میان باغی در این شهر به خاک سپرده شد.

فرتور از آناهیتا عبدشریف آبادی است.

0114