سرزمین باستانی اران در آن سوی رودخانه‌ی ارس، بخشی از قلمرو پهناور شاهنشاهی ساسانی بود که پس از یورش تازیان، به دست ایشان افتاد و تا نیمه‌ی دوم سده‌ی سوم مهی، کمابیش از سوی فرمانروایان تازی اداره می‌شد، اما تازیان در سرزمین‌های شمالی رودخانه‌ی ارس، در کنار رویارویی با خزران، ناگزیر بودند تا پیوند خود را با خاندان‌ها و مردمان بومی منطقه ساماندهی کنند. شدادیان از خاندان‌های کُردتبار و بومی سرزمین اران بودند که تبار خود را به «قرتق الکردی» می‌رساندند و برای سالیان دراز در مرزهای شرقی ارمنستان قدرت داشتند. ایشان در سال‌های پایانی نیمه‌ی نخست سده‌ی چهارم مهی، با زبونی فرمانروایی مسافریان دیلمی، به آرامی توانستند تا فرمانروایی خود را در کرانه‌های شمالی رودخانه‌ی ارس برپا کنند. محمد بن شداد (حک:340-344هـ.ق)، بنیادگذار این دودمان، با دیلمیان به رهبری مرزبان سالاری جنگید و ارمنیان نیز به یاری او برخاستند. با اینکه محمد در رویارویی با مرزبان، یارای ایستادگی نداشت و سرانجام روی به گریز نهاد، اما پس از وی، شماری از فرزندانش در سرزمین‌های اران به تختگاهی گنجه و آنی به فرمانروایی رسیدند و نزدیک به دو سده و نیم، بر بخش‌هایی از اران، آذربایجان و ارمنستان فرمان راندند.
احمد کسروی در نوشتار «شهریاران گمنام»، دودمان شدادی را به دو گروه شدادیان گنجه و شدادیان آنی دسته‌بندی کرده است. سعید سلیمانی در پی پذیرش دیدگاه کسروی، از شاخه‌ی سومی نیز یاد می‌کند که تا پایان سده‌ی ششم مهی، در بخش‌هایی از ارمنستان و اران، فرمانروایی سست و کم‌مایه‌ای داشتند. نامدارترین فرمانروایان دودمان شدادی، ابوالهیجاء فضلون شدادی (حک:375-422هـ.ق) و پسرش ابوالاسوار شاور (حک:412-457هـ.ق) بودند. فضلون شدادی که با کنارنهادن برادرزاده‌اش به فرمانروایی رسیده بود، با گرجیان و خزران جنگید و ایشان را واداشت تا به سرزمینشان بازگردند. گویند فضلون حکمرانی بود که در سراسر روزگار فرمانروایی دیرپای خود، به آبادانی شهرها و روستاها و گسترش آرامش توجه ویژه‌ای نشان می‌داد، چنانکه پل زیبای خدا آفرین را بر روی رودخانه‌ی ارس ساخت و با این کار به گسترش بازرگانی و شکوفایی ترازداری (اقتصاد) در سرزمین‌های آذربایجان و اران کمک کرد.
آنچه در بالا آمده است بخشی از گزارشی‌ست با عنوان «شدادیان؛ طلایه‌داران فرهنگ ایرانی در اران» به خامه‌ی جمال پیره‌مرد که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این گزارش را در رویه‌ی ششم (تاریخ و باستان‌شناسی) شماره‌ی 436 هفته‌نامه‌ی امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 436 از دوشنبه 20 بهمن‌ماه 1399 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان خواهد بود.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
