«علم کارآفرینی» به قلم مهران سپهری، استاد زرتشتی دانشگاه شریف

مهران سپهری، هموندهیات‌علمی دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف، به تازگی نوشته‌ای را در روزنامه‌ی دانشگاه شریف به چاپ رسانده است.

«علم کارآفرینی» نام این نوشتار است که در شماره‌ی ۷۳۷ روزنامه‌ی دانشگاه شریف به قلم این استاد زرتشتی به چاپ رسیده است. متن این نوشته در دنباله آمده است:

عنوان صفحه اول روزنامه‌ی شریف، مورخ شنبه ۱۳ آبان «علم یا استارت آپ» به اشتباه به خواننده این برداشت را می­دهد که «استارت آپ در مقابل علم» و «کارآفرینی در مقابل پژوهش» است و دانشجوی شریف باید یکی از این دو را انتخاب کند. بررسی عملی کارآفرینان موفق و دانشگاه­های برتر، عکس این ادعا را ثابت می‌کند. خواهشمند است پاسخ من را طبق قانون مطبوعات در همان صفحه و فانت در اولین شماره‌ی روزنامه منتشر کنید.

«کارآفرین زاده نمی­شود بلکه تربیت می­شود» همان‌طور که مدیر و مهندس تربیت می­شوند. شاید در نظر عامه کارآفرین کسی است که از گاراژ خانه و بدون هیچ‌گونه سابقه‌ی علمی و تحصیلی به شرکتی بزرگ و ثروتی کلان دست می­یابد. البته شرکت­های معروفی مانند اپل، دل و میکروسافت توسط دانشجویان اخراجی کالج از محلی حقیر و بدون سرمایه شروع شدند. ولی پیشکسوتان این شرکت­های نوپا بلافاصله از تجربه و مشاوره افراد تحصیل‌کرده برخودار گردیدند. برخی هم کارآفرینی را دلالی می­دانند که با استفاده از شرایط آشفته یا رانت­خواری به ثروتی ناگهانی می­رسند. از نظر علمی، این‌چنین فعالیت ناپایدار و غیرعادلانه، کارآفرینی محسوب نمی­شود.

در سال‌های ۸۰ میلادی که در دانشگاه استانفورد تحصیل کردم، شاهد تاسیس و شکوفایی بسیاری شرکت­های دانشگاهی بودم، که امروزه غول فناوری و صنعت هستند، و دوره‌ی مجاور دانشگاه از دره شن Silicon Valley به دره‌ی تکنولوژی تغییر یافت. اولین محصولات سیکو توسط زوج جوان دانشجوی خارجی استنفورد در آزمایشگاه دانشگاه به وجود آمد که هسته اصلی شرکت عظیم سیکو شد. در مجاور دانشگاه استانفورد موسسه پژوهشی (Stanford Researd (SRI تاسیس شد که گهواره پژوهش­های کاربردی و نسل­های بعدی تکنولوژی شد. همین پدیده در جوار دانشگاه­های برتر دنیا از جمله MIT در ماساچوست آمریکا رخ داد.

در دنیای امروزه تکنولوژی پیچیده با رقابت فشرده، چند دانشجوی جوان شاید بتوانند استارت آپ تاسیس کنند، ولی در درازمدت به رشد و پایداری دست نخواهند یافت. شاید ۷۵ درصد شرکت­های نوپا در دنیا و ۹۰ درصد استارت آپ­ها در دنیا شکست می­خورند. متاسفانه از استارت آپ­های شکست خورده خبری نیست. ولی اندک استارت آپ­های موفق یا نیمه‌موفق الگوی کاذب جوانان امیدوار می­شوند، بدون درک این‌که کارآفرینی علم است و تشکیل استارت آپ دانش و مهارت لازم دارد. زمانی که پزشک و مکانیک و وکیل باید تخصص و گواهینامه داشته باشند، متاسفانه بسیاری بدون دانش در مدیریت، اقتصاد یا کارآفرینی وارد می‌شوند. امروزه مدیریت و کارآفرینی علم جدی هستند که خود به رشته­های تخصصی تقسیم شده­اند و نیاز به پژوهش و خلاقیت دانشگاهی دارند.

از این جهت از امسال دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف، پس از چند سال تدریس و پژوهش در تخصص و علم کارآفرینی، اقدام به شروع دوره‌ی فرعی کارآفرینی نمود. دانشجویان دوره فرعی در کنار تحصیل کارشناسی در زمینه اصلی علوم یا مهندسی، حداقل ۸ درس تخصصی کارآفرینی و مدیریت را در دو سال آخر خود فرا می­گیرند و ملزم به گذراندن دوره‌ی کارآموزی در شرایط واقعی کسب و کار هستند. دانشگاه صنعتی شریف شاید تنها دانشگاه در ایران است که ضمن داشتن دوره­های تکمیلی و ترویجی کارآفرینی و پارک فناوری، موضوعات تخصصی و پژوهشی در کارآفرینی را به طور عمیق و علمی در سطح ارشد و دکترا عرضه کرده و می‌کند.

بر خلاف نظر مهندس جواد درویش، و در شرایط موجود اقتصاد مقاومتی کشور، شریان حیاتی مملکت اشتغال و پول است. دوران آموزش تخصصی رایگان و وابستگی کامل به بودجه دولتی به آخر رسیده است. چرخه تولید علم در دانشگاه اگر به کارآفرینی و اشتغال­زایی متصل نشود، ناپایدار و بیهوده خواهد بود. البته انجام پژوهش بنیادی نیز ضروری است، ولی در دراز مدت این پژوهش نیز به سرمایه و کاربرد نیاز دارد. شرکت مک‌دونالد که رستوران­های زنجیری فاست­فود را دارد، دارای مرکز آموزشی به­نام دانشگاه همبرگر است. به جرات می­توان گفت که رتبه زیر ۱۰۰ کنکور دانشگاه، اگر MBA را نداشت در تاسیس و رشد مامان­پز موفق نمی‌­شد.

۵۲ سال پیش دانشگاه صنعتی شریف با تمایز نخبه­پروری در علوم و مهندسی تاسیس شد و بدون شک در ایران و جهان تاثیرگذار بود. هفده سال پیش دانشکده مدیریت و اقتصاد در این دانشگاه پیشرو شکل گرفت که بتواند پژوهشگران و مدیران متخصص را برای صنایع و سازمان­های ایران تربیت کند. در این مدت با تاسیس پژوهشکده­ها و قطب­های علمی و تاکید بر پژوهش همراه با آموزش کیفیت، دانشگاه صنعتی شریف به سوی دانشگاه نسل دوم سوق داده شد. اکنون زمان حرکت و تحول بعدی دانشگاه است که همچنان سرآمد و تاثیرگذار بماند. دانشگاه نسل سوم یک انتخاب نیست، یک الزام است. کارآفرینی نقطه مقابل علم نیست، بلکه ادامه آن است. دانشجویان نخبه و سختکوش شریف نیز می­توانند در علم و تجربه استارت­آپ موفق و درخشان باشند.