امروز پیروز و فرخ روز اشتاد ایزد، 26 اردیبهشت‌ماه سال 3759 زرتشتی، شنبه 25 اردیبهشت‌ماه 1400 خورشیدی، 15 می 2021 میلادی
روز بیست‌وپنجم اردیبهشت‌ماه در سالنمای ایران به‌نام «روز ملی بزرگداشت حکیم ابوالقاسم فردوسی» و «پاسداشت زبان فارسی» نامگذاری شده است.
برای بزرگداشت جایگاه فردوسی، بزرگترین سراینده پارسی‌گو، روز ۲۵ ارديبهشت‌ماه هرسال به نام نامی او نامگذاری شده است بی‌گمان در نبود شاهنامه، ادبیات فارسی به‌سختی می‌توانست رشد یابد و در نبودِ فردوسی، کسانی چون خیام و مولوی و حافظ نیز نمی‌توانستند اندیشه‌ی خویش را بپرورانند و چنین ببالند.
به یزدان که گر خرد داشتیم، کجا این سرانجام بد داشتیم. روزی به نام دانای توس نامگذاری شده است تا فرصتی برای شناساندن بیشتر این شخصیت ادبی و شاهنامه ارزشمند او این گنجینه‌ی زبان پارسی و یادمان ملی به‌شمار آید. سال ۱۳۷۷ خورشیدی پیشنهاد نامگذاری روز ملی حکیم ابوالقاسم فردوسی از سوی بنیاد خراسان‌شناسی پیش کشیده شد و پس از تصویب در شورای فرهنگی عمومی کشور و گذراندن مراحل قانونی به تصویب پایانی رسید. براین پایه، بیست‌وپنجم اردیبهشت‌ماه در میانه‌ی طراوت و شادابی بهار به‌عنوان «روز ملی حکیم ابوالقاسم فردوسی» بهرسمیت شناخته شد و در گاهشمار ایران هم آمد. روزی که هیچ مناسبتی با زندگی‌نامه‌ی ابوالقاسم فردوسی، شاعر حماسه‌سرای ایران ندارد. سرانجام در سال 1396 خورشیدی، روز پاسداشت زبان پارسی با روز بزرگداشت فردوسی پاکزاد شاعری که با شاهنامه پارسی را زنده نگه داشت درآمیخت و «روز پاسداشت زبان فارسی»، زبانی که با آن سخن می‌گوییم، در گاهشمار ایران به ثبت رسید.
در سال ۱۳۸۹ خورشیدی به فراخور هزاره‌ی پایان سرایش شاهنامه، ثبت هزاره‌ی «شاهنامه» از سوی بنياد فردوسی پيشنهاد شد و با پیگیری كميسيون ملی يونسكو در ايران، «هزارمين سال سرايش شاهنامه» بر پايه‌ی سالنمای خورشيدی به عنوان یک رویداد فرهنگی ایرانی، در فهرست نام‌آوران فرهنگی، علمی و هنری جهان در سال 2010 ميلادی به ثبت رسید. روز پایان داستان یزدگرد یا کُل شاهنامه در سالی که برابر با ۷۱ سالگی شاعر است. همسان سال ۴۰۰ مهی (:قمری)، برابر با سال ۳۷۸ یزدگردی و ۳۸۸ خورشیدی، و این موضوع در بیت‌های زیر از بیت‌های پایانی شاهنامه به‌روشنی بیان شده است، شعری که فردوسی در آن به پایان شاهنامه اشاره کرده است، شاهنامه فردوسی در روز ارد از ماه اسفند به پایان رسیده که برابر با ۲۵ اسفندماه گاهشماری زرتشتی است. پایان سرایش شاهنامه برابر با سالنمای خورشیدی، ۱۹ اسفندماه سال، 388 خورشیدی، ۴۰۰ هجری خواهد بود:
چو سال اندر آمد به هفتاد و یک
همی زیر شعر اندر آمد فلک
سی و پنج سال از سرای سپنج
بسی رنج بردم به امید گنج
سر آمد کنون قصه یزدگرد
به ماه سپندارمذ روز ارد
ز هجرت شده پنج، هشتاد بار
که گفتم من این نامه شهریار
اشتاد روز خجسته باد
اشتاد روز و تازه ز گل بوستان
ای دوست می ستان ز کف دوستان
اشتاد یا ایزدبانو اشتاد، در اساطیر ایران نام یک ایزدبانو است که ایزد پایدار روز بیست‌و‌ششم هر ماه در کاهشمار زرتشتی نامیده می‌شود. اشتاد به چم «راستی و درستی» است. این ایزد راهنمای مینویان و جهانیان است.
واژه‌ی اشتاد از بنیان و نهان ارشتاد یا ارشتات بوده که در گذر زمان به اشتاد تبدیل شده است. ارشتات به معنای راستی و درستی است و در یسنا ۱۶و همچنین در دو سی روزه‌ی کوچک و بزرگ، در ردیف سی فرشته در پیوند با روزهای ماه به شمار آمده است.
در آیین مزدیسنا بر این باور است که خداوند، زمین را در اشتاد روز آفرید. بنا به این روایت برخی اشتاد روز را، روزی خجسته دانسته‌اند.
اشتاد همچنین رهنمای مینویان و جهانیان شمرده شده و با دو ایزد دیگر، یعنی زامیاد (ایزد زمین) و رشن در پیوند ویژه و نزدیک دارد و ایزد اشتاد همکار و یاور امشاسپند «امرداد» بوده و در اوستا به چم «کار و دادخواهی» هم آمده است.
زرتشت بهرام پژدو می‌سراید: «روانت باد ویژه جان و دل شاد / نگهدارت سروش و رشن و اشتاد
چهار روز در نزد زرتشتیان ارج بسیار ویژه‌ای دارد: مهر، آذر، ورهرام و اشتاد و برای هر یک از آن ها زیارتگاهی ساخته شده است. یکی از نیایشگاه‌های زرتشتیان کرمان، «شاه اشتاد ایزد» نام دارد. این زیارتگاه که در محله گَبر آباد در شمال شرقی شهر کرمان جای دارد، به این ایزد ویژه شده است. زرتشتیان روز اشتاد ایزد هر ماه در پیرانگاه ستی‌پیر در نزدیکی روستای زرتشتی‌نشین مریم‌آباد یزد به نیایش همگانی می‌پردازند.
اندرزنامه آذرباد مهراسپندان (موبد موبدان در روزگار شاپور دوم)
اسب، گاو و ستور به گشتن، هل تا به درستی آیی (بازگردی).
اندرزنامه آذرباد مهر اسپندان در سروده‌ی استاد ملک‌الشعرای بهار:
در (اشتاد) روز، اسب و گاو ستور / به گشتن افکنی مایه گیرند و زور
در بندهش پیرامون این ایزدان آمده است:
آن سه فره بر چینوت برایستند. آنجا که رشن، روان را آمار کند و اشتاد و زامیاد، روان را بر ترازو بگذارند.
در شاهنامه آمده است:
«همه ساله ز اشتاد و از آسمان / تن و جانت با شادی و کامتان».
مسعود سعد سلمان گوید:
«اشتاد روز و تازه ز گل بوستان / ای دوست می ستان ز کف دوستان».
سروده‌ی مسعود سعد سلمان، بر پایه‌ی کتاب بندهش
اشتاد‌روز و تازه ز گل، بوستان
ای دوست می ستان ز کف دوستان
در بوستان نشین و می لعل نوش
زیرا که سبز گشت همه بوستان
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه می‌نویسد:
«در این روز خداوند زمین را بیافرید». سفر کردن و خون گرفتن در این روز نیکوست.
یک پاسخ
فردوسی زنده نگه دارنده زبان، آیین، منش و تاریخ ایرانیان