منظومه‌ی «ویس و رامین» سروده‌ی فخرالدین اسعد گرگانی بیش از نه هزار بیت دارد. این منظومه‌ی سترگ در نیمه‌ی سده‌ِی پنجم هجری نزدیک به چهار دهه بعد از سروده شدن شاهنامه فردوسی به نظم درآمده و نخستین منظومه‌ی عاشقانه‌ی فارسی است که از دست تاراج زمانه در امان مانده است. ویس و رامین بر پایه‌ی نوشتاری پهلوی تنظیم شده است و یکی از شاهکارهای ادب غنایی فارسی به‌شمار می‌آید و ویژگی‌های بی‌مانندی در بازنمودن عناصر فرهنگی ایران باستان دارد که در درازای تاریخ توجه چندانی به آن نشده است.
این منظومه داستان عاشقانه‌ای است که ریشه‌های آن به زمان اشکانی بازمی‌گردد. از ادبیات غنایی و به‌ویژه داستان‌های عاشقانه‌ی باستانی، کمابیش نوشته‌ای باقی نمانده و تنها بخش‌هایی از این داستان به گونه‌‌ی پیوندهایی به داستان‌های شاهنامه پیوست شده و تا امروز برجا مانده است؛ اما ویس و رامین از اندک نمونه‌های ادب غنایی باستانی است که همه‌ی آن تا امروز برجای مانده است.
گرچه ویس و رامین، داستانی عاشقانه است؛ اما از آنجا که بر پایه‌ی نوشته‌ای پهلوی سروده شده، مانند دیگر نوشته‌های پهلوی که در دست است دربردارنده‌ی نشان‌هایی به آیین‌ها و باورهای زرتشتی است و پس از نخستین نشانه‌های در پایان سده‌ی نوزدهم از سوی اشتاکلبرگ، تاریخ‌نگار آلمانی، در زمینهی ارزشمندی‌های این منظومه درباره‌ی شناساندن فرهنگ ایران باستان، در سده‌ی بیستم توجه بیشتری به سوی عناصر دینی منظومه جلب شده که ویدن گرن، ایران‌شناس سوئدی و زبان‌شناس زبان‌های ایرانی باستان نخستین‌بار به این موضوع اشاره کرده است.
اشاره به ویس و رامین در یکی از فارسیات ابونواس، شاعر ایرانی‌تبار عرب‌زبان، در سده‌ی دوم هجری، نشان از آوازه‌ی داستان پیش از زمان شاعر است. این داستان در زمینهی جغرافیای فرهنگی ایران چنان آوازه‌ای داشته که نزدیک 150 سال پس از فخرالدین اسعد گرگانی نیز به زبان گرجی ترجمه شده است و این نوشتار گرجی با نوشتار فارسی منظومه بیشتر همخوانی دارد.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «آیین‌ها و باورهای زردشتی و زروانی در منظومه‌ی ویس و رامین»، به قلم آناهید خزیر که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی چهارم (ادب و هنر) شماره‌ی 442 امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 442 از دوشنبه 21 تیرماه 1400 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفته است.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
