مرتضی ثاقب‌فر، ایران‌شناس و مترجم نام‌آشنایی بود که زندگی پربار خود را در راه شناساندن تاریخ و فرهنگ ایران سپری کرد. او آثار بسیاری از ایران‌شناسان بیگانه را به زبان فارسی برگرداند و بدین‌گونه زمینه‌ای فراهم کرد تا ایرانیان پیشینه‌ی سرزمین خود را بیش‌تر و با نگاهی دانشورانه‌تر بشناسند. نثر رسای ثاقب‌فر و پای‌بندی بسیار او به برگردان وفادارانه‌ی متن‌ها، بر ارج کار او و جایگاهش در گستره‌ی ایران‌شناسی می‌افزود.
مرتضی ثاقب‌فر پس از زندگی‌ای سرشار از دانش‌اندوزی و دانش‌گستری، در 11 دی‌ماه سال 1391 درگذشت.
اکنون پس از گذشت سالیانی از مرگ او، یادنامه‌ای شایسته برای یادکرد از نام نیک او منتشر شده است. این یادنامه با نام «آتشی که نمیرد» و به کوشش آرزو رسولی در دسترس دوستداران تاریخ و فرهنگ ایران قرار گرفته است.
سرآغاز یادنامه، نوشته‌ای خواندنی از گردآورنده‌ی کتاب – دکتر آرزو رسولی- است. او در این نوشته از آشنایی خود با ثاقب‌فر، باریک‌بینی و دقت بسیار او در برگردان متن‌ها به زبان فارسی و پشتیبانی‌اش از جوانانی که برای شناخت و شناساندن تاریخ و فرهنگ ایران کوشش می‌کردند، سخن می‌گوید و خواننده را با ویژگی‌های شخصیتی و منش نمونه‌وار مرتضی ثاقب‌فر آشنا می‌کند. به‌ویژه تاکید رسولی بر ایران‌دوستی ثاقب‌فر است.
در این یادنامه‌ی خواندنی، مقالاتی از شماری از دانشمندانی گردآوری شده است که هر کدام در زمینه‌ی پژوهشی خود صاحب‌نظر هستند. این مقالات به ترتیب الفبایی نام نویسندگان آورده شده است.
«تاج‌نهادن از مهرپرستی و مانویت تا شاهنامه» عنوان جستاری از حمیدرضا اردستانی رستمی است که در آغاز مقالات گردآوری شده آمده است. نویسنده آیین تاج‌گزاری را در گذشته‌های دور تا زمان سرایش شاهنامه بررسیده و نشان داده است که چگونه این آیین از فرهنگ ایران برخاسته است.
جُستار دکتر ابوالقاسم اسماعیل‌پور «بررسی تاریخ زبان فارسی» عنوان گرفته است. او به بررسی و شناخت کتابی پرداخته است که شادروان پرویز ناتل‌خانلری در سالیان پیش در این‌باره نوشته بود.
کاوه بیات، تاریخ‌شناس نامدار، در مقاله‌ی خود به معرفی نشریه‌ای کمتر شناخته شده به نام «ایران آزاد» پرداخته است که دهه‌ها پیش سیف‌آزاد آن را منتشر می‌کرد.
مقاله‌ی استاد شیرین بیانی با نام «فرمانروایی ایلام و ایزدبانوی بزرگ کیریریشه» از نوشته‌های آگاهی‌بخش یادنامه است. همچنین باید از مقاله‌ی «خوراک هخامنشیان از دیدگاه متون کلاسیک» اشاره کرد که کار مشترکی است از آرزو رسولی و سارا پوراحمدی.
یکی دیگر از مقالات تاریخی یادنامه، «تبار ساسانیان و مساله‌ی تحول تاریخ‌نگاری عصر ساسانی: طرح یک فرضیه» نام دارد. این جستار روشن‌گرانه از دکتر روزبه زرین‌کوب است.
«ریشه‌شناسی دهیوهای هخامنشی» از امیرعمادالدین صدری، «بازبینی منابع تاریخی درباره‌ی نبرد کورش بزرگ و ماساژت‌ها» از علی علی‌بابایی درمنی، «سرپرستی خانواده براساس قوانین زرتشتی در دوران ساسانی» از ناهید غنی و «آذربایجان در اواخر دوره‌ی ساسانی» از مهرداد قدرت‌دیزجی از جستارهای دیگری است که در این یادنامه می‌توان خواند.
چند جُستار از کتاب نیز ویژه‌ی ادبیات معاصر ایران است. مانند: «شعر احمد شاملو و چشم‌انداز آینده‌ی آن» از سعید رضوانی، «مقدمه‌ای بر شناخت زندگی و شعر رهی معیری» از کامیار عابدی و «صادق هدایت به‌عنوان شخصیتی داستانی» از حسن میرعابدینی. هر کدام از این نویسندگان از آگاهان برای شناخت و نقد ادبیات کنونی ایران به‌شمار می‌روند.
دکتر ابوالفضل خطیبی جستاری زبان‌شناسانه را پیش کشیده است با نام «وُرا، وِرا، وَرا» و کاربرد آن در شاهنامه و متن‌های کهن فارسی را بازنموده است. دکتر کتایون مزداپور نیز دو واژه‌ی «مار و پلنگین» را در جستاری دانشورانه کاویده است.
دیگر مقالات یادنامه فهرست‌وار این‌گونه است: «گویش خوانساری و جایگاه آن در میان گویش‌های مرکزی ایران» از مجید طامه، «رخش در رخت» از دکتر جلال‌الدین کزازی و چند مقاله‌ی دیگر. دو مقاله نیز به زبان انگلیسی در پایان کتاب آورده شده است.
کتاب «آتشی که نمیرد؛ یادنامه‌ی استاد مرتضی ثاقب‌فر»، به‌کوشش آرزو رسولی (طالقانی) از سوی انتشارات فروهر، با شمارگان 500 نسخه چاپ شده است.
این کتاب را می‌توانید از دفتر هفته‌نامه‌ی امرداد به نشانی، تهران، خردمند شمالی، کوچه‌ی اعرابی 3، شماره‌ی 4 اشکوب 3 خریداری کنید. دفتر امرداد به شماره‌‌های 88325331-88824806 برای هماهنگی پاسخگو است.
یک پاسخ
سپاسگذاری از آزاده رسولی گرامی و تمام اساتید محترمی که در گردآوری این یادنامه کوشندگی داشته اند. یاد و اندیشه استاد مرتضی ثاقب فر عزیز همواره مانا باد.