شیرهای سنگی را که در گویش بختیاری به آن «بَردِ شیر» می‌گویند در گذشته بر بالای سر مردگان خاندان بختیاری می‌گذاشته‌اند. هم اینک این شیرها به نمادی برای مردم بختیاری تبدیل شده و از جایگاه بسیار بالایی نزد آنان برخوردار است. امروزه بیشتر شیرهای سنگی در استان خوزستان و چهار محال و بختیاری جای دارد.
به گزارش اَمرداد، شیرهای سنگی را باید هویت و شناسنامه‌ی مردمان بختیاری به شمار آورد. این شیرها بیشتر به نشانه‌ی دلاوری و پهلوانی(:شجاعت) و ویژگی‌هایی چون هنرمندی در شکار شیر و تیراندازی در جنگ و مهارت در سوارکاری، بر آرامگاه بزرگان جای داده شده است. همچنین با شناسایی و شناخت این نمونه یادمان‌ها، ما با شرایط اجتماعی، آداب و آیین‌ها و حتا جایگاه افراد خاک سپرده شده در نزد جمعیت بختیاری آشنا خواهیم شد و بایسته(:ضروری) است که در نگه‌داشت و پاسداری از آن‌ها کوشا باشیم. اما با این‌همه شیر سنگی تاریخی روستای دِه چشمه شهرستان فارسان از استان چهار محال و بختیاری روزگار اندوه‌باری را سپری می‌کند و در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی جای گرفته است. این شیر سنگی در محاصره‌ی خودروها و در سرآغاز ورود به گردشگاه «پیرغار» جای گرفته است. بیشتر مسافران و برخی از گردشگران بر روی این یادمان ملی سوار شده و به آن آسیب می رسانند. سرِ این شیر سنگی در گذشته های نا روشن شکسته و از بدن جدا شده است. در بخش‌هایی از این یادمان ساییدگی، خَراش و سوراخ‌هایی پدیدار شده و آن را با تهدیدهای جدی رو به رو کرده است. در همین زمینه یکی از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرکرد به اَمرداد گفت: «این شیر سنگی وابسته(:مربوط) به روزگار قاجاریه است و جای آن در گذشته در گورستان روستای دِه چشمه در نزدیکی این جایگاه بوده است».
اسلامی در دنباله‌ی سخنانش افزود: «این شیر سنگی مالک خصوصی دارد و مالک در گذشته آن را از گورستان به این جا آورده که در واقع پارکینگ خودروهای گردشگاه پیرغار است! ».
این کارشناس میراث فرهنگی شهرکرد در پاسخ به این پرسش که مگر این شیر سنگی ثبت ملی نیست و جایگاه آن زیبنده نبوده و بهتر است جا‌به‌جا شود، گفت: «این یادمان با مجموعه‌ی گورستان روستا به ثبت ملی رسیده است. اما مالک آن می‌گوید که این گور پدر بزرگم است و خودم از آن نگهداری و پاسداری می‌کنم!؟ هر چند که گزارش‌هایی از وضعیت بد آن به ما رسیده است و ما نیز به مالک هشدار (:اِخطار) داده‌ایم».
در این میان چیزی که ذهن را درگیر کرده و مایه‌ی شگفتی بوده، این است که چگونه زمانی که یادمانی به ثبت ملی می‌رسد، مالک می‌تواند هر برخوردی که دوست داشت با آن یادمان انجام دهد. همچنین هنگامی که یک گورستان دارای ارزش تاریخی شناخته می‌شود با همه‌ی عناصر موجود در آن تعریف شده و به ثبت ملی می‌رسد و در واقع این شیر سنگی بخشی از هویت آن گورستان به شمار می‌آید و با برداشتن شیر سنگی هویت مجموعه خدشه‌دار شده و به زیر پرسش می‌رود. از سویی، هیچ کس حق جا‌به‌جایی نمادهای گورستان را ندارد. زیرا این گورستان به ثبت ملی رسیده و از آنِ همه‌ی مردم ایران است که تنها سازمان میراث فرهنگی خویشکاری(:وظیفه) پاسداری از آن را دارد. همچنین درست است که باید به باورهای مردم اَرج گذاشت و آنان را گرامی داشت، ولی مدیران شهری و میراث فرهنگی می‌توانند با آگاهی رسانی درست و برخورد نیکو، مالک را خرسند(:قانع) و مجاب کرده و این یادمان ملی را به گورستان روستا باز گردانند. چرا که مالک توانایی پاسداری و نگهداری از این یادمان را نداشته و آن را در بدترین شرایط به حال خود رها کرده است.
به گزارش اَمرداد، شیرها به انگیزه‌ی ویژگی‌های بی مانندشان در فرهنگ تیره های گوناگون جایگاه ویژه‌ای دارند. چَم‌های(:معانی) نمادین شیر در ادبیات مردمان گوناگون، بیشتر نماد پیروزی، قدرت، دلاوری، بزرگ منشی و پاکی(:نجابت) و نیروی ماورای انسانی بوده است. بختیاری‌ها با توجه به این مفهوم و نشان‌ها، شیر را به عنوان نماد خود پذیرفته اند. شیر در میان بختیاری‌ها نماد دلاوری است. نماد شیر، افزون بر این تندیس‌ها، در قالی و گلیم و گبه‌هایی که بختیاری‌ها می‌بافند نیز، آشکار است.
شکوه و بزرگی این تندیس‌ها، یادآور مردانی است که تاریخ پر فراز و نشیب، خاندانشان را در قالبی استوره‌ای با نام خود آراسته کرده و روی در دل خاک نهفته‌اند. بر روی این شیرهای سنگی نشان شمشیر، خنجر، تفنگ و اسپ تراشیده شده است.
«آستِن هِنری لایارد» جهانگرد و دیپلمات بریتانیایی در نَسک(:کتاب) ماجراهای اولیه، آورده است: «بختیاری ها تندیس و نقش شیر را بر روی گورهای خان ها و افراد سرشناس می اَفراشتند، تا خاطره ی دلاوری(:سلحشوری) و جنگجویی آن ها برای همیشه زنده بماند.»
آسیب های وارده به شیرسنگی قاجاری
شمشیر که نماد دلاوری مردان بختیاری است و بر روی شیرها می تراشند
برخی از مسافران و گردشگران بر روی یادمان تاریخی سوار میشوند و زیبنده نیست که این یادگار نیاکانی در اینجا رها شود
شیر سنگی تاریخی ده چشمه فارسان شهرکرد در محاصره خودروها
عکس از سیاوش آریا است.
6744
