هرگز نمیرد آنكه دلش زنده شد به عشق؛ یادی از موبد فیروز آذرگشسب

روز دی‌به‌آذر از تیرماه برابر با پنجم تیر در گاهنمای خورشیدی برابر است با سال‌روز درگذشت  دانشمند بزرگ زرتشتی، «موبد فیروز آذرگشسب». زنده‌یاد «موبد فیروز آذرگشسب» فرزند «دستور نامدار دستور شهریار» به‌سال 1298خورشیدی در یزد دیده به جهان گشود. تحصیلات آغازین را در یزد و تهران به پایان رساند، سپس در سال 1307 خورشیدی با هزینه‌‌ی کنکاش موبدان یزد همراه با زنده‌یاد موبد رستم شهزادی برای آموختن آموزش‌های پیشرفته در زمینه‌ی دین زرتشتی و چیرگی بر زبان‌های اوستایی، پهلوی، پازند و مساله‌های تطبیقی ادیان، به مرکز عالی پژوهش‌های دینی«کاما آتورنان» در هندوستان که دانشکده و پژوهشگاهی است ویژه‌ی تربیت موبدان دانشمند، فرستاده شد. فراگیری در این مرکز برجسته‌ی آموزشی دو بخش بود. بخش نخست 3ساله که آرمان (:هدف) آن تربیت موبدان اوستاخوان است و پس از آن یک بخش ویژه‌ی 4 تا 5 ساله‌ی تخصصی که در پایان فراگیری این دوره‌ی آموزشی 8 ساله، دانشجو مدرک ممتاز «موبد دانشمند» را خواهد گرفت.
نام زنده‌یاد «موبد فیروز آذرگشسب» که می‌آید، بی‌درنگ برگردان ارزشمند آن استاد فرزانه از سرودهای مینوی «گات‌ها» در یادها زنده می‌شود. برگردانی که بی‌گمان یکی از ارزنده‌ترین برگردان‌ها از سرودهای مینوی گات‌ها در جهان است. برگردانی موشکافانه که دربرگیرنده‌ی آوانشت اوستایی، آوانویسی پارسی، آوانویسی لاتین، برگردان واژه به واژه، برگردان آزاد، تفسیر هر بند و در پایان واژه‌شناسی آن بند است. در این میان، آنچه برگردان گات‌های «موبد فیروز آذرگشسب» را برجسته‌تر از بسیاری از برگردان‌های خاورشناسان باخترزمینی(:غربی) می‌کند، نگاه دینی و عرفان‌محور این برگردان است. برگردان بیشتر اوستاشناسان باخترزمین به‌شوند گرایش‌های مادی‌گرایانه‌ی كه بر غرب فرمان می‌راند، پایگاه مینوی و عرفانی اشوزرتشت را در جایگاه پیامبری بزرگ و آموزگاری بلندپایه درنیافته‌اند و باید گفت که بیشتر آنها دریافتی از فرزانش فرهمندی و عرفان زرتشتی ندارند. اینها در برگردان واژگان سپند مانتره، تنها به سویه‌ی (:جنبه‌ی) مادی و ظاهری واژگان بسنده کرده و کوشش ندارند تا سویه‌ی (:جنبه‌ی) مینوی و عرفانی آموزه‌های گات‌ها را دریابند. این درست همان چیزی است که در برگردان «موبد فیروز آذرگشسب» به آن نگاهی ویژه شده است.
همزمان با برپایی آیین یکصدمین سالگرد درگذشت «مانکجی لیمجی هاتریا» به كوشش  کنکاش موبدان آمریکای شمالی، «موبد فیروز آذرگشسب» گات‌های برگردانده شده‌ی خود را به انگلیسی برگردان و به آن کنکاش پیشكش کرد. پس از آن در سال 1364 خورشیدی به برگردان انگلیسی «خرده اوستا» همت گمارد. موبد آذرگشسب، کتابی هم به‌نام «بخشی از فرهنگ اوستا و تطبیق آن با فارسی و کردی» دارد که در سال 1337خورشیدی به‌چاپ رسیده‌ است. نوشتارها و پژوهش‌های ارزشمند «موبد فیروز آذرگشسب» در ماهنامه‌ی «سخن»، «هوخت» و «پیک کنکاش موبدان» هنوز هم از یاد دین‌پژوهان و دین‌دوستان نرفته است. نوشتارهایی که هنوزهم در شمار پژوهش‌های ارزشمند دین و فرهنگ زرتشتی هستند. «موبد فیروز آذرگشسب» در سال‌های 1371 و 72 در سفرهایی که به آلمان و انگلستان داشت در دانشگاه‌ها و انجمن‌های زرتشتیان پیرامون گات‌ها، اشوزرتشت و آیین سدره‌پوشی، سخنرانی کرد. فرزانه‌ی گرانمایه، «موبد فیروز آذرگشسب» در پنجم تیرماه 1375 خورشیدی، چشم از گیتی فرو بست. بهشت روشن نیکان جایگاهش باد.