در آغازین روزهای بهمن‌ماه 1400 خورشیدی، با برگزارکنندگان جشنواره‌ی اردکان‌گرام برای ثبت یک رویداد ویژه‌ی گردشگری به اردکان آمده‌ام، به شهر خشت و گِل و دل، شهر بادگیرها و آب‌انبارهای کهن با مردمانی مهربان و بی‌پیرایه که با گویشی دل‌نشین و با مِهر و پاک‌دلی، شادی می‌پراکنند و به پیشواز مهمانانی می‌روند که برای دیدن شگفتی‌های مهرازی (:معماری) و سازه‌های خشتی اردکان و سفرنگاری، راهی آن دیار شده‌اند.
اما اردکان؛ به هر سویش بنگریم رخساری از هوشمندی نیاکانمان را می‌یابیم؛ آنجا که طبیعت به آسانی رام نمی‌شود و برای ساختن باید بسیار کوشید و آفرید و نگاهبان همیشگی داشته‌های خود بود. اردکان چنین جایی است: سرزمینی کویری، سرشار از شگفتی‌هایی که لب از گفتن‌شان بازمی‌ماند و باید تنها نگاه بود و سراپا چشم!
گفته‌اند اردکان به چم «شهر سپند» است و هم‌ریشه با واژه‌ی «اَرد». حتا نام شهر را با واژه‌ی پهلوی «ارتاکان» همسان دانسته‌اند و آن را به چم «راستی» و «درستی» قلمداد کرده‌اند. به‌درستی هم که این نام زیبنده‌ی اردکان است؛ شهری بهره‌ور از راستی‌ها و سپندینگی‌های سرزمین جاودانه‌ی ما: ایران!
اردکانِ کهن در جایی ساخته شده بود که اکنون زردُک نامیده می‌شود و در دل خود سازه‌هایی از سده‌های دور جای داده است. تاریخ دیرینه‌ی اردکان را باید در زردک دید. آنچه اکنون شهر اردکان نام دارد، 10 کیلومتر آن‌سوتر از زردُک است و نخستین سنگ‌بنای آن در سده‌ی هشتم مهی(:قمری) گذاشته شده است. نام‌ونشان کوی‌وبرزن‌های کهن اردکان را باید در محله‌های چرخاب و کملاق جست‌و‌جو کرد و نیز پیرامون جایی که به آن میدان قلعه می‌گویند. در آنجا بوی خوش سده‌های دور پراکنده و با نمودها و جلوه‌گاه‌های زندگی کنونی درآمیخته است. اردکان، شهری میانِ دیرینه‌های تاریخی و نشانه‌های امروزی است. پویه‌گری پیوسته میان گذشته و اکنون و آینده!
اردکان بیش از هرچیز شهر بادگیرهاست. پهنه‌ورترین بادگیر جهان در این شهر نمایان است. بادگیرها را از خشت و گِل ساخته‌اند و در بالای آن سازه‌ای دیده می‌شود که به آن چشمه می‌گویند. بادگیر پهنه‌ور اردکان که از آن نام بردیم، 19 چشمه دارد.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «اردکان؛ شهر خشت و گِل و دل »، به قلم نگار جمشیدنژاد، که در تازه‌ترین شماره‌ی امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی هشتم (هشتی) شماره 451 هفته‌نامه‌ی امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 451 از دوشنبه، 11 بهمن‌ماه 1400 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفته است.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفته‌نامه‌ی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
