هامون جازموریان، تالاب جازمخوریان یا جَزموریان حوضهای آبریز و دریاچهای به همین نام است که در جنوب خاوری (:شرقی) ایران در مرز استانهای سیستانوبلوچستان و کرمان جای دارد. حوضهی آبریز جازموریان با گستردگی (:وسعت) ۶۹ هزار و۶۰۰ کیلومتر مربع، از دید تقسیمبندی بخشی از حوضهی مسدود میانی ایران بهشمار میآید. نیمهی باختری آن به گستردگی ۳۵۶۰۰ کیلومتر مربع در استان کرمان، و نیمهی خاوری آن به گستردگی 34000 کیلومتر مربع در استان سیستان و بلوچستان جای گرفته است. دشتهای جیرفت، فاریاب و رودبار جنوب در استان کرمان و دشتهای ایرانشهر، بمپور، سردگان، دلگان، سرتختی و اسپکه در استان سیستان و بلوچستان در گسترهی این حوضهی آبریزهستند. برخی از این دشتها مانند دشت جیرفت و رودبار از بهترین بخشهای فلات ایران برای کشت گیاهان گرمسیری هستند.
در گویش بومی پوشش گیاهی را جاز مینامند و انبوهی و بسیاری آن را موریان میگویند. به همین شوند این ناحیه به «جازموریان» نامور شدهاست. از این تالاب زندگیبخش اکنون تنها نامی برجای مانده است. نه از زیستگاه جانوران سختجانش خبری هست نه آوای پرندهای بر فراز آن به گوش میرسد. تنها صدای مویهی باد است که پیرامون آن پرسه میزند.
تالاب جازموریان به عنوان یکی از تالابهای فصلی مشترک میان سیستان و بلوچستان و کرمان است که با گستردگی 3300 کیلومتر مربع بر در پی فرونشست زمین با ساختی جوان در فاصلهی ۱۵۰ کیلومتری باختر ایرانشهر پدید آمده است. تالاب جازموریان به شوند (علت) پدیدهی دگرگونی اقلیم در سالهای گذشته و همچنین ساخت سدهای بیشمار بر حوضهی آبریز آن همچون سد جیرفت استان کرمان بر روی هلیلرود و سد کارواندر در سیستان و بلوچستان، دچار خشکسالی شده و به عنوان یکی از کانونهای گرد و غبار جنوب خاوری ایران شناسایی شده است.
نزدیک به 34160 کیلومتر مربع از زمینهای این حوضه را مناطق کوهستانی، 32400 کیلومتر مربع آن را دشتها و کوهپایهها و 3000 کیلومتر مربع دیگر را باتلاقها و شورهزارها تشکیل میدهد. شوربختانه پس از خشکسالیها در سالهای گذشته که یکی از شوندهای آن ساخت سدهای بیشمار در رودخانههایی مانند هلیلرود است بخش درخور نگرشی از این تالاب و مرتعهای پیرامون آن که از بکرترین زیستبومهای ایران است به گونهی کامل خشک شده است و به سبب نبود پوشش گیاهی مناسب در زمینهای این گستره، به هنگام بارندگی سیلابهای بزرگی به راه میافتد که سبب میشود تا آبهای به دست آمده از بارندگی کمتر در زمین نفوذ کند و از سویی به فرسایش خاک و آسیبهای برآمده از آن میانجامد.
اگرچه در پی بارندگیهای سیلآسای فروردینماه 1398 خورشیدی، تالاب جازموریان پس از سالها دوباره آبگیری شده است ولی همچنان در نبود مدیریت درست زنگ خطر برای این تالاب به صدا درآمده است و بیم آن میرود که به سرنوشت اندوهبار دریاچهی هامون و دریاچهی ارومیه دچار شود.