سیزده‌به‌در یکی از آیین‌های نوروزی است که به درازای چند هزار سال از آن می گذرد. سیزده نوروزی برابر با روز تیر ایزد و ماه فروردین، از کهن آیین‌های نیاکان ما ایرانیان است که از هزاره‌های دور آن را به نیکی پاس داشته‌ایم. «سیزده به در» همان گونه که از آن بر می‌آید یعنی ۱۳ را بیرون برو، در این روز مردم به دشت و دمن می‌روند شادی می‌کنند و سبزه‌های سبز کرده را به آب روان می‌اندازند. این‌که آیین سیزده‌به‌در می‌باید بیرون از خانه برگزار شود در بن و ژرفای خود ستایشی است پرشور از داده‌های ایزدی و زیبایی‌های گیتی و هرآنچه مایه زندگانی است. ایرانیان در این روز هنگامی که از خانه به دشت و دمن می‌روند پدیده‌های گیتی را که زندگانی آدمی بدان‌ها پیوند خورده، گرامی می‌دارند و می‌کوشند تا بدین سان زندگانی‌شان را بشگون و همایون بگردانند، بهار سال را به فرخندگی آغاز کنند و شالوده‌ی سالی فرخنده را برنهند. این که چرا مردم دوازده روز نخست سال را جشن می‌گیرند و روز سیزدهم به دشت و صحرا و باغ می‌روند در کنار طبیعت و سبزه و گل و گیاه و چشمه‌ها، روز را به شادی می‌گذرانند، بی‌گمان ریشه در استوره‌ها و رفتارهای کهن ایرانیان دارد. در استوره‌های ایرانی، عمر جهان ١٢ هزار سال است. پس از این ١٢ هزار سال، دوره‌ی جهان هستی به پایان می‌رسد و خویشکاری انسان، که همانا نبرد با تیرگی و اهریمن است، به سر می‌رسد. از آن پس جهان استومند (جهان مادی) دیگر وجود ندارد و انسان‌ها به جایگاه همیشگی خود که جهان مینو باشد، بازمی‌گردند. پس روز سیزدهم، روز رهایی انسان از جهان استومند و روز بازگشت روان‌ها به مینو و روز بزرگ رامش کیهانی است. از همین‌روست که مردم ١٢ روز نخست سال را تمثیلی از عمر ١٢ هزار ساله‌ی جهان می‌گیرند و روز سیزدهم، به نشانه‌ی رهایی، به دامن طبیعت و آب‌های روان می‌روند و روز را با شادمانی و سرخوشی می‌گذرانند.
سبزه به آب افکندن هم از آیین‌های روز سیزدهم فروردین است و پیشینه‌ی بسیار کهنی دارد. استوره‌شناسان می‌گویند که افکندن سبزه‌های تازه سربرآورده‌ی نوروزی به آب روان جویبارها، دادن پیشکش به ایزد آب «آناهیتا» و ایزد باران و جویبارها «تیر» است. بدین‌گونه گیاهی را که خود این ایزدان پرورانده‌اند به خود آن‌ها بازمی‌گردد و برکت و باروری را در سال نو پدید می‌آورد. این را هم از یاد نبریم که در گاهشمار زرتشتی روز سیزدهم هر ماه ویژه‌ی ایزد باران «تیر» است. در این روز نیایش‌هایی انجام می‌شود و مردم آرزو می‌کنند که باران ببارد و سبزه و گیاه بروید و زندگی تازگی و شادابی از سر بگیرد. آیینی که هنوز هم در میان ایرانیان دیده می‌شود این است که سبزه خوان نوروزی را از خانه به همراه می‌برده‌اند تا به آب روان بسپارند. آب و سبزه هر دو نشانه‌های آبادانی، فراخی، روزی، شکفتگی و شادابی‌اند. پیوند سبزه با آب پیوندی است بسیار بشگون و همایون.
از روزگاران کهن، ایرانیان، یک هفته مانده به نوروز، گندم یا جو یا عدس در آب سبز می‌کردند و چون سر برمی‌آورد، سبزه را در ظرفی می‌گذاشتند و تا روز 13 فروردین نگه می‌داشتند و روز سیزه‌بدر دور می‌انداختند. برخی‌ها هم که خوش ذوق‌تر بودند، تخم شاهی یا تره‌تیزک را که خیلی زود رشد می‌کرد، روی پارچه‌ای سبز می‌کردند و پارچه را دور کوزه یا هر ظرف دیگری می‌کشیدند. البته گل نرگس و سنبل هم جز جدایی‌ناپذیری از آیین نوروزی است و در هر خانه‌ای پای سفره‌ی هفت‌سین گذاشته می¬شود.
رویدادنگارها می‌نویسند که تا همین صد، صد و چند سال پیش که مردم بار و بندیل می‌بستند و روز سیزه فروردین با سماورهای کوچک و بقچه بسته‌هایی که پُر از خوراکی بود به دشت و صحرا می‌رفتند و کنار جویبارها و سبزه‌زارها می‌نشستند، دسته‌های آوازخوان و تارزن با گرفتن ده شاهی پنج شاهی مردم را سرگرم می‌کردند و داش‌مشدی‌ها و میمون‌بازها و خرس‌بازها و حاجی‌فیروزها و گروه‌های دیگر مردم را به پای بساط معرکه‌گیری خود می‌کشاندند. هم آن‌ها را سرگرم می‌کردند و هم خود به نان و نوایی می‌رسیدند. کار خیمه‌شب‌بازها هم سکه بود. برای همین بود که مردم روز پیش از سیزده‌بدر آرزو می‌کردند که هوا آفتابی و گرم باشد. حتا در برخی از جاها برای برآورده شدن این آرزو، دست به کارهای شگفت‌آور و خرافی هم می‌زدند. همانند سرمه کشیدن چشم خروس خانه! تا فردا آسمانی آفتابی داشته باشند. «گرگم به هوا» و «الاکلنگ» و «تاب‌بازی» و بازی‌های دیگر هم که جای خود دارد و بازی کردن آن‌ها در روز سیزده‌بدر، از یاد کسی نمی‌رود.
نوروز، که نوشدن اندیشه‌ها و کوشش برای بهترین شدن است، آیینی بس نیکو و پرمفهمومی را در نهاد خود دارد. باید همواره به یاد داشته باشیم که جهان امروز، نه با چشمداشت بر خاک و سرزمین که با تاختن بر اندیشه‌ها، باورها و هویت ملی، چیرگی بر مردمان را در سر می‌پروراند، تا همه ارزش‌های تاریخی خود را به فراموشی بسپارند. در دنیای امروزی با تکیه بر تاریخ و فرهنگ خویش، آیین‌های نیک نیاکانی را به درستی پاس بداریم. با خرد و اگاهی نگاهبان ریشه‌های فرهنگی خود باشیم.
سیزده‌به‌در جشن سیزده نوروز گرامی باد.
