آیا آیین سیزده‌بدر با جشن پوریم یهودیان پیوندی دارد؟

هر ساله در نزدیکی آیین سیزده‌بدر، فضای مجازی از داستانی شگفت‌انگیز انباشته می‌شود. آن داستان می‌گوید که سیزده‌بدر یادبود بلایی است که از سوی یهودیان بر سر ایرانیان آمده است و آن روزی است که یهودیان در زمان هخامنشیان بسیاری از ایرانیان را از خرد و کلان از دم تیغ گذارندند و تا به امروز هرساله در سالگرد آن ایرانی‌کشی جشنی برپامی‌سازند و نام آن جشن پوریم است!
نخست ببینیم این داستان از کجا آمده است؟ سال‌ها پیش مردی می‌زیست که پیشتر از هموندان حزب توده بود و سپس خود توده‌ای‌ها هم زشت‌کاری‌های او را تاب نیاورده و از حزبشان بیرونش راندند. آن مرد پس از آن به هر دری زد تا نام و آوازه‌ای بیابد، ولی چون آن گوهری را که باید در خود نداشت، راه برادر حاتم طایی را برای نام‌آوری برگزید و این‌بار توانست از خود نام و اثری در تاریخ برجای گذارد! یکی از این اثرها همین اختراع پیوند میان سیزده‌بدر ایرانی و جشن پوریم یهودیان است! البته تنها برساخت او این پیوند نبود، همان‌گونه که می‌دانیم او به هر چه در تاریخ ایران ستایشی از آن شده باشد تاخت، کورش بزرگ را اسلاوی بیگانه خواند که مزدور یهودیان بوده است، ساخت تخت جمشید را به روزگار رضاشاه و به دستور یهودیان دانست و تا آنجا پیش‌رفت که از ستیز با سعدی و امیرکبیر و دیگران هم فروگذار نکرد. او کام‌یابی نمی‌یافت اگر کتاب‌هایش را آزادنه نشر نمی‌کردند و دست‌های پنهان زمینه‌های انباشتن کتاب‌خانه‌های دانشگاه‌ها و دیگر مرکزهای فرهنگی را با این نوشته‌های ایران‌ستیزانه و نابخردانه فراهم نمی‌آوردند و … سرانجام آن مرد مُرد و امروزه نوشته‌هایش نمونه اندیشه‌های ایران‌ستیزانه یک نادان کم‌سواد دانسته می‌شود. ولی گروهی دست از یکی از گفته‌های او برنمی‌داردند و آن هم پیوند دادن پوریم با ایرانی‌کشی است.
ولی پوریم چیست؟ در زبان عبری، که زبان دینی یهودیان است، پوریم به چم (:معنای) پیمان‌هاست. برپایه‌ی این داستان، استر دختر رهبر یهودیان ایران، مردخای، به همسری اخشوورش پادشاه ایران درمی‌آید. استر نامی ایرانی است به چم (:معنای) ستاره. ولی ما در تاریخمان پادشاهی به نام اخشوورش نداریم، با اینکه این نام آشکارا ایرانی است. اخشوورش رایزنی دارد به نام هامان که این هامان به یهودیان رشک می‌ورزد و آن‌اندازه در گوش پادشاه می‌خواند تا پادشاه به کشتار همه‌ی یهودیان خرسندی می‌دهد و بر این پیمان می‌نهند که در روز سیزده آذار (آذار یکی از ماه‌های عبری است و برابر با اسفندماه ایرانی است) این کشتار را بیاغازند. استر از داستان آگاه می‌شود و پادشاه اخشوورش را نه تنها از این فرمان پشیمان می‌کند، بلکه زمینه برای کشتار هامان و کسانش در همان‌روز سیزده آذار را فراهم می‌سازد. بدین‌سان خطر از سر یهودیان دور شده و ایشان هرسال برای سپاس از درگاه خداوند روزهای ۱۴ تا ۱۵ آذار را جشن می‌گیرند.
چنین رویدادی در هیچ‌کجای تاریخ ایران، چه از سوی ایرانیان و چه بیگانگان، آورده نشده است. زمان این رویداد آشکار نیست. اخشوورش پادشاهی نمادین است. با این همه آن نویسنده ایران‌ستیز این داستان نمادین را گرفته و کشتار نزدیکان هامان را به همه‌ی ایرانیان دگرگون کرده است! و سپس سیزده آذار را به سیزده‌بدر چسبانده، لابد به دلیل شماره‌ی سیزده در هر دو آیین! ولی این‌که این داستان چه ریشه‌ای دارد، برخی پژوهشگران این داستان را در بُن کنعانی دانسته‌اند که به استوره‌های یهودی وارد شده است و پاره‌ای آن را استوره‌ای در پیوند با روزگار باشندگی عبرانی‌ها در همسایگی مصریان انگاشته‌اند. ولی ایرانیان چرا سوژه‌ی این داستان‌اند؟ دارمستتر، ایران‌شناس نامدار فرانسوی، که خود یهودی هم بود، سبک داستان استر و مردخای را سبکی همانند داستان‌های روزگار ساسانی می‌داند که در آن عنصرهای تاریخی و استوره‌ای در هم می‌آمیزند. به‌دیگرسخن این داستان در زمانی که ایران پناه‌گاه یهودیانی بوده که کُنج آرامش خود را در زیر سایه‌ی شکوه ساسانیان یافته بودند، به ریخت کنونی درآمده است. به باور دارمستتر این داستان یک بازسازی از پیوند زناشویی میان یزدگرد با شوشندخت بوده است، زیرا هم شوشندخت و هم استر هر دو دختران رهبران یهودیان بوده‌اند.
نغز آن‌که در زمان برگزاری آیین پوریم، پادشاهان ایران گاه از این آیین دیدار می‌کرده و به یهودیان شادباش‌هایی می‌داده و آنها را نوازش می‌کرده‌اند. پس اگر بخواهیم مانند آن نویسنده‌ی ایران‌ستیز بیندیشیم و پوریم و سیزده‌بدر را هم‌بسته بدانیم، به این نتیجه می‌رسیم که ایرانیان در دوره‌ی باستان از یهودیان به دلیل ایرانی‌کشی سپاس‌گزاری می‌کرده‌اند! به راستی که برای نادانی مرزی نیست. ولی درباره‌ی این‌که خود سیزده‌بدر از کجا آمده، باید در نوشتاری دیگر بدان پرداخته شود.