تاریخ جهان گواه راستینی بر این واقعیت است که ایرانیان و دودمان‌های ایرانی‌تبار فراتر از جغرافیای تاریخی و سرزمینی ایران‌زمین، در دیگر بخش‌های جهان نیز دارای نام و آوازه بوده و حتی فرمانروایی‌هایی در سرزمین‌هایی چون هندوستان، ترکستان، قفقاز، آناتولی، سوریه و آفریقا برپا کرده‌اند. یکی از این حکومت‌ها، دولت رستمیان است که در سده‌ی دوم مَهی با گرایش به اندیشه‌های خارجی اَباضی، در شمال آفریقا و سرزمین امروزی الجزایر (همان مغرب میانه) شکل گرفت و بیش از یک سده پابرجا ماند. اما پیش از ورود به بحث پیشینه و تاریخ رستمیان، نخست به بررسی «کیش خوارج» و علت گسترش آن در میان غیرعرب‌ها می‌پردازیم.
خوارج گروهی از مسلمانان نخستین بودند که پس از پیکار صفین (سال 37 مهی)، از لشکریان علی بن ابی‌طالب جدا گشته و گروهی جداگانه برای خود برپا نمودند. ایشان از دید اندیشه‌ای، ناهمدل با علی بن ابی‌طالب و معاویه بودند و از اجرای قانون خداوندی، برابری مسلمانان و گزینش خلیفه‌ای از میان همگی مسلمانان سخن می‌گفتند. به دیگر سخن، خوارج باور داشتند که داشتن تبار قریشی و نزدیکی به گروه مسلمانان آغازین و صحابه برای گزینش رهبر مسلمانان، کژروی از آموزه‌های آغازین اسلام است و هر مسلمانی که ویژگی‌های یک «امام» شایسته را داشته باشد، می‌تواند رهبری مسلمانان را به دست گیرد. با اینکه خوارج گروه یکپارچه و سازمان‌یافته‌ای نبودند و چندی پس از آن نیز شاخه‌های گوناگونی چون «ازارقه»، «نَجدیه»، «صُفریه» و «اباضیه» از دل خوارج بیرون آمدند، اما کمابیش همگی این گروه‌ها به اندیشه‌ی «مساوات» میان همگی مسلمانان و «تکفیر مُرتکِب گناه کبیره» باوری استوار داشتند. خوارج با دست‌آویز‌کردن اندیشه‌ی تکفیر مرتکب گناه کبیره، کشتارهای خونینی راه انداخته و مردمان بسیاری را به ضرب تیغ خود به کام مرگ فرستادند؛ اما از سوی دیگر، باور به برابری همگی مسلمانان از دید حقوق و تکالیف، سبب دوستداری ایشان میان مردمان تهی‌دست و غیرعرب‌های تازه مسلمانی شد که از برتری‌جویی تازیان و به‌ویژه خلفای اموی و عباسی به تنگ آمده بودند. در این میان، شماری از ایرانیان که هرگز حاضر به پذیرش روح برتری‌جوی کارگزاران خلافت نبودند، به گروه‌های گوناگون خوارج روی خوش نشان دادند. همچنین بایستی یادآور شد که سرکوب تند شورشیان خارجی به‌دست فرماندارانی چون حَجّاج بن یوسف ثَقَفی (درگذشته در 95 مهی)، سبب گریز ایشان به سرزمین‌های دورافتاده‌ای چون عُمان، عربستان، سیستان و شمال آفریقا شد.
آنچه در بالا آمده است بخشی از نوشتاری‌ست با عنوان «رُستمیان، دودمانی ایرانی‌تبار در شمال آفریقا» به قلم جمال پیره‌مرد که در تازه‌ترین شماره امرداد چاپ شده است.
متن کامل این نوشتار را در رویه‌ی ششم (تاریخ و باستان‌شناسی) شماره 455 هفتهنامهی امرداد بخوانید.
«امرداد» شماره‌ی 455 از دوشنبه، نهم خوردادماه، 1401 خورشیدی، در روزنامه‌فروشی‌ها و نمایندگی‌های امرداد در دسترس خوانندگان قرار گرفت.
خوانندگان می‌توانند برای دسترسی به هفتهنامهی امرداد افزون‌بر نمایندگی‌ها و روزنامه‌فروشی‌ها از راه‌های زیر نیز بهره ببرند.
یک پاسخ
سپاس