همایش «هنر و تمدن جنوب‌شرق ایران، با محوریت شهر سوخته» ۲۷ آبان‌ماه ۱۳۹۸ خورشیدی، در فرهنگستان هنر برگزار خواهد شد. این همایش با همکاری استانداری سیستان‌وبلوچستان، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان و موزه‌ی ملی ایران، به واپسین پژوهش‌ها و دستاوردهای پژوهشگران و باستان‌شناسان درباره این حوزه تمدنی می‌پردازد.
خبرگزاری ایلنا با روح‌اله شیرازی، فرنشین (:رییس) پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی، گفت‌و‌گویی انجام داده است. این گفت‌و‌گو درباره‌ی پیکرک‌های یافته شده در شهر سوخته و کاربردهای آن در روزگار باستان است.
به سخن شیرازی، از همه‌ی دوره‌های فرهنگی شهر سوخته (چهار دوره)، پیکرک‌هایی در این شهر یافت شده است؛ یعنی ازنزدیک‌به سال‌های ۳۲۰۰ تا سال‌های ۲۰۰۰ و ۱۹۰۰ پیش از میلاد، این پیکرک‌ها را در لایه‌های باستانی شهر سوخته می‌توانیم ببینیم. اما بیشترین شمار و گوناگونی پیکرک‌ها به دوره‌های دوم و سوم استقرار در شهر سوخته و سال‌های نزدیک‌به۲۳۵۰ پیش از میلاد بازمی‌گردد.
ایده‌ی شهرنشینی در هزاره‌ی سوم، در شهر سوخته
شیرازی درباره‌ی پیشینه‌ی ایده‌ی شهرنشینی در شهر سوخته می‌گوید: دوره شهرنشینی در این شهر، از سال‌های ۲۸۰۰ پیش از میلاد آغاز می‌شود و تا سال‌های ۲۴۰۰ و ۲۳۰۰ پیش از میلاد، پیوسته ادامه داشته است. یافته‌ها نشان می‌دهد بخش‌های گوناگون از دید کارکردی از هم جدا بوده‌اند؛ برای نمونه، بخش‌های گورستان، مسکونی، اداری و… از هم جدا بوده‌اند و این، ایده شهرنشینی مردمانی را که در فلات ایران زندگی می‌کردند نشان می‌دهد. مواد خام کم‌یابی مانند لاجورد از کوه‌های بدخشانِ تاجیکستان یا از معادن سَرسنگ در افغانستان به این شهر وارد می‌شده و بازرگان، آن‌ها را به‌گونه‌ای مواد خام اولیه یا پس از ساخت کالا، به بازارهای مصرف در سرزمین‌های باختر (:غرب) ایران و یا میان‌رودان جابه‌جا می‌کردند.
این پیکرک‌ها از گِل حرارت‌دیده و یا گل پخته‌شده (سفال) است و در برخی، بهگونهی انگشت‌شمار، هم پیکرک‌هایی داریم که از سنگ ساخته شده‌اند. شیرازی این پیکرک‌ها را به دو دسته انسانی و حیوانی بخش‌بندی می‌کند و می‌گوید: بیشتر پیکرک‌های انسانی، پیکرک‌هایی با شمایل زنانه است. پیکرک‌های حیوانی نیز دربردارنده‌ی پیکرک‌های گاو، پرندگان، سگ، شتر و… است که کم و بیش بهگونهی تمثال ساخته شده‌اند. بیشتر این پیکرک‌ها شیوه ساخت خیلی ماهرانه‌ای ندارند و هر کسی می‌توانسته آن‌ها را ساخته باشد. ولی نکته‌ی درخور نگرش دیگری هست که نشان می‌دهد این‌ها کاربرد روزانه در زندگی مردم داشته‌اند و از این‌رو در دوره‌ای ساخته و پس از زمانی کنار گذاشته می‌شده‌اند.
پیکرک‌ها نیروهای الوهی بوده‌اند
رییس پژوهشکده‌ی باستان‌شناسی درباره‌ی کاربرد پیکرک‌ها به چنین فرضیه‌ای باور دارد که این پیکرک‌ها، کارکرد آیینی داشته‌اند و با نیروهای خدای‌گونه در زندگی مردمان پیوند داشته‌اند. بنابراین به آن‌ها توجه می‌کردند و از جنبه سپندینگی (:تقدس) به این پیکرک‌ها نگاه می‌کردند.
این پیکرک‌ها جدایی‌هایی با دیگر پیکرک‌های یافته شده در ایران دارند. شیرازی در این‌باره می‌گوید: پیکرک‌های هر گستره‌ای بر پایه‌ی سنت شمایل‌نگاری همان گستره ساخته می‌شدند. پیکرک‌هایی که در گستره فرهنگی ایلام یا در بخش‌های شمالی یا در جنوبِ فارس ساخته شده‌اند، همه را به‌سادگی می‌توان از هم جدا کرد.
شیرازی در پایان درباره‌ی پیشینه‌ی پیکرک‌ها می‌گوید: پیکرک‌ها از دوره‌های گوناگون استقرایی یعنی از اواخر هزاره چهارم تا اوایل هزاره دوم پیش از میلاد، در چهار دوره فرهنگی به دست آمده‌اند. اما بیشترین شمار آن‌ها در دوره گسترش شهرنشینی یعنی در دوره‌های دوم و سومِ استقرار فرهنگی این شهر، همزمان با سال‌های ۲۸۰۰ تا ۲۳۵۰ پیش از میلاد، می‌توان دید.
