کَندوکاوهای زیر آرامگاه منسوب به کمبوجیه دوم در میراث جهانی پاسارگاد، همچنان مورد انتقاد کُنشگران میراث فرهنگی و کارشناسان بوده و از دید قانونی، تخلفی آشکار به شمار میآید.
به گزارش اَمرداد، در نیمهی دوم مهرماه بود که خبر رسید، مسوولان پایگاه جهانی پاسارگاد زیر آرامگاه منسوب به کمبوجیه یا همان برج سنگی را به انگیزهی ساماندهی خالی کردهاند که همان زمان مورد انتقاد شدید کنشگران میراث فرهنگی و کارشناسان قرار گرفت. زیرا که بهگمان فراوان از سوی پژوهشکدهی باستانشناسی کشور هیچ پروانهای (:مجوزی) صادر نشده بود و مسوولان میراث جهانی پاسارگاد بدون پروانه و داشتن طرح و پروپوزال (پیشنویس توجیهی طرح پژوهشی بر مبنای بررسیهای علمی) دست به انجام چنین کار بزرگ و مهمی زدهاند. هرچند که، مدیر میراث جهانی پاسارگاد در گفتوگو با خبرگزاری دولتی میراث آریا گفته است: این کارها همانند دیگر برنامهها با همکاری کارشناسان پایگاه از جمله باستانشناس، معمار، مرمتگر بنا و اشیاء انجام گرفته و دو بار هم به وسیلهی هَموَندان (:اعضای) شورای فنی پارسه-پاسارگاد در جایگاه، رصد و بازدید شده است. (خبرگزاری میراث آریا، 18 مهرماه 98)
اما با این همه، همچنان ابهامها و پرسشهای فراوانی را برای کنشگران و کارشناسان میراث فرهنگی پدید آورده است و بر پایهی قانونهای میراث فرهنگی، طرح های مهم و بزرگ در زمینهی میراث فرهنگی و گردشگری در پایگاههای ملی و به ویژه پایگاههای جهانی، باید در پژوهشکدهی باستانشناسی کشور مطرح و پروانهی کار بگیرند و نمیتوان تنها به پروانهی کار در شورای فنی پایگاه بَسنده (:اکتفا) کرد. همچنین چنین کارهای مهم و بزرگی نیازمند بررسیهای بیشتر و داشتن طرح و پروانهی کار از شورای فنی مرکز استان است. از سویی، انجام چنین کاری باید به آگاهی همهی هَموندان شورای راهبردی و فنی پایگاه رسیده و تاییدیهی همهی کارشناسان را داشته باشد که در این مورد، چنین کاری انجام نگرفته و خود سرپیچی (:تخلف) از قانونهای میراث فرهنگی بوده و تخلف به شمار میآید.
یک کارشناس: حفاری در آرامگاه کمبوجیه، غیرقانونی بوده است
اما یک کارشناس میراث فرهنگی در همین راستا به امرداد گفت: «گویا زیر آرامگاه منسوب به کمبوجیه و درون سازه را به انگیزهی حفاظت و مرمت، گودبرداری کردهاند. با این همه، من وارد کارهای مرمتی و شیوهی آن بر روی سازه نخواهم شد، ولی هر زمان ما بخواهیم در یک محوطهی تاریخی و یا یک اثر جهانی کارهای مرمتی انجام دهیم، باید در آغاز یک پژوهش باستان شناسانهای انجام داده شود. به سخنی روشنتر باید بر روی سازه خواناسازی انجام گیرد و گاه در صورت نیاز کاوشهای باستانشناسی انجام پذیرد. همانند کارهایی که در تُل تخت پاسارگاد به انجام رسیده است. کارهای مرمتی بر روی چنین سازهی ارزشمند و مهمی باید با نظارت یک باستانشناس انجام میگرفت. زیرا امکان دارد که در حال انجام کار با یک سازهی تاریخی تازه و یا پنهانی برخورد شود. از همینروی، چنین کارهایی میبایست با اصول کاوش انجام گیرد. شوربختانه محوطههای ارزشمند تاریخی و باستانی ما بیشتر در دست مدیرانی است که در رشتهی مهندسی عمران درس خواندهاند یا معماری و در فَرجام مرمتکاران. همچنین، بیشتر این افراد نیز با اصول باستانشناسی آشنایی ندارند. پس همواره در محوطههای باستانی و تاریخی بینندهی چُنین رُخدادهای ناگواری در سراسر کشور هستیم.
در کل، هر کاری که بخواهد در محوطههای تاریخی انجام گیرد، باید دارای نقشهی راهبردی باشد و همهی کارهای انجام گرفته، مستند شود، زیرا آیندگان بر پایهی همین مستندها و نقشهها است که میتوانند کارهای پژوهشی خود را پیش برند».
این باستانشناس که نخواست نامش آشکار شود در دنبالهی سخنانش گفت: «بر پایهی نگاره های (:تصاویر) موجود زیر پِیِ سازه را گودبرداری کردهاند. پیِ سازهای که خود وابسته به دورهی هخامنشی است و نیازمند مستندنگاری و طرح بوده است. از سویی، باید دانست که شورای فنی و شورای راهبردی، تنها میتوانند بایستگی انجام چنین کاری را تایید کنند، نه این که پروانهی کار را بدهند. برای نمونه، میتوانند بیان کنند که سازهی برج سنگی پاسارگاد، نیازمند فوری طرح مرمت و حفاظت است. پس از آن، هَموندان شورای فنی، این طرح را به امضا میرسانند، زیرا مرمت چنین سازهای نیازمند اصول و ضوابط ویژهای است و به پروانهی کار باستانشناسی نیاز دارد و پس از نوشتن طرح، باید حتما در پژوهشکدهی باستانشناسی کشور مطرح شده و به تایید برسد و سپس پروانهی کار از سوی پژوهشکده صادر شود. حال میبینیم که مسوولان میراث جهانی پاسارگاد، چنین راههایی را نرفتهاند و هیچ پروانهای از پژوهشکدهی باستانشناسی در این زمینه، صادر نشده است.
همچنین، باید دانست که در زمانهای حساسی همانند این پروژهی بسیار مهم، باید طرح مرمتی فراهم شده و به تایید پژوهشکدهی مرمت و حفاظت میراث فرهنگی کشور برسد. به گفتهای دیگر، این پروژه باید حتا پروانهی کار از پژوهشکدهی مرمت و حفاظت نیز، داشته باشد. شوربختانه در بیشتر محوطههای باستانی ارزشمند و حساس کشور، چنین تصمیم گیریهایی از سوی مدیران به سادگی صورت میگیرد و مرمتگران سرگرم کار میشوند! بدتر از همه، آن که برخی از مدیران در پایگاههای ملی و حتا جهانی میراث فرهنگی، خود را ملزم به گرفتن پروانهی کار از پژوهشکدهی باستانشناسی کشور نمیبینند. در نتیجه، گاهی چنین رویدادهایی پیش میآید».
برای بررسی باستانشناسی در محوطهها باید از پژوهشکده مجوز گرفت
این کارشناس میراثفرهنگی، در بخش دیگری از سخنان خود افزود: «ما حتا برای بررسی باستانشناختی در محوطهها و تپههای تاریخی باید نخست پروانهی کار از پژوهشکدهی باستانشناسی کشور بگیریم و به هیچروی، نمیتوانیم یک خشت جابهجا کنیم یا یک بیل در محوطهها بزنیم. زیرا قانون چنین پروانهای را به ما نمیدهد. حال چگونه است که مدیران برای کارهای بزرگ و حساسی همانند برج سنگی در پاسارگاد، هیچ پروانهای نگرفتهاند. زیرا هر کار مرمتی نیازمند یک طرح، نقشه راه، پروپوزال و نظارت باستانشناسانه است. به هر روی، بر پایهی قانونهای میراث فرهنگی هرگونه کَندوکاو، جابهجایی و اقدامی در محوطههای باستانی و تاریخی باید دارای پروانهی کار از پژوهشکدهی باستانشناسی باشد. در این زمینه، مسوولان پایگاه میراث جهانی پاسارگاد تخلف کردهاند و باید پاسخگو باشند. آن چه از نگارههای پخش شده در شبکههای اجتماعی و فضای مجازی برمیآید، نشان میدهد که برنامهی دقیق و منسجمی نیز، برای این پروژه نداشته و زیر سازه را خالی کرده و روی آن را با ورق پهن پِلیت پوشاندهاند! آن هم، جلو چشمان گردشگران فراوانی که از برج سنگی در پاسارگاد بازدید میکنند.
سخن درخُور نگرش این است که، شورای فنی یا راهبردی به هیچروی نمیتواند پروانهی کاوش صادر کند و صلاحیت این کار را نیز، ندارد. شورای فنی، تنها میتواند طرح را تایید کرده و پس از آن، پروانهی باستانشناسی را پیگیری کند. حتا شورای فنی استان هم در چنین پروژههای بزرگ و حساسی نمیتوانند پروانهی کار صادر کنند. صادر کردن پروانهی کاوش، کَندوکاو، مرمت و هرگونه فعالیت میدانی در محل اثر تاریخی، نیازمند کسب پروانهی باستانشناسی است. تازه آن هم، باید بر پایهی طرح، برنامهای روشن و حتا طرح مرمت روشن و نگاشته شده، باشد.
مسوولان میراث جهانی پاسارگاد در این جا، کوتاهی کرده و تخلف انجام دادهاند و باید پاسخگوی اَفکار همگانی (:عمومی) باشند».
در پایان، نگارنده تا هنگام آماده کردن این گزارش بارها کوشش کرد تا با معاون پژوهشکدهی باستانشناسی کشور گفتوگو کند، ولی وی پاسخ تلفنهای بیشمار ما را نداد! هر چند که، آنچه روشن بوده و مدیر پایگاه جهانی پاسارگاد در خبرگزاریها بیان کرده است، تنها از سوی شورای فنی پروانهی کار داشته است که شورای فنی هرگز صلاحیت چنین کارهایی را ندارد. همچنین، نگارنده از روابط عمومی میراثفرهنگی استان در اینباره، پاسخ استوار و محکمی خواسته، که مدیر روابط عمومی در پاسخ گفته بود که پایگاههای جهانی خود مرکز روابط عمومی دارند و مدیر پایگاه پاسارگاد به معاونت میراثفرهنگی کشور پاسخ داده است و در گُسترهی (:حیطه) کاری ما نیست!
مسوولان پایگاه جهانی پاسارگاد با کدامین مجوز دست به چنین اقدام مهمی زدهاند؟
آرامگاه منسوب به کمبوجیهی دوم در میراث جهانی پاسارگاد
بیگمان اقدام مسوولان پایگاه جهانی پاسارگاد که بدون مجوز پژوهشکدهی باستانشناسی بوده تخلفی آشکار است
فرتور از سیاوش آریا است.
7777