نیلوفر؛ گلی با ریشه‌های باستانی

نیلوفر آبی یا نیلوپر، با نام علمی «nymphaea» و به انگلیسی «lotus»، سررَده‌ی تیره نیلوفرآبیان است. درباره‌ی نام باستانی این گل، در زبان پارسی پهلوی، که نیلوپر بوده، به معنی گلی با پرهای نیلی رنگ است. نیلوفر در آیین هندو نیز، نشان زندگی و زایندگی بوده وبرپایه‌ی باورهای بودایی، نشان پاکی و سپندینگی (:تقدس) است. در ایران نیز این گل نماد ایزدبانو آناهیتا است. در اساتیر یونان نیز «آفرودیت» و در استوره‌های هند «لاکشمی» با این گل، دارای پیوند هستند. در برخی از روایت‌ها نیز «میترا» در میان گل نیلوفر زاییده شده است.

نیلوفر آبیِ مصری، گل ملی این کشور است. البته این گل، یکی از نمادهای ملی ایران باستان نیز بوده و در سنگ نگاره‌های پارسه (تخت جمشید) نیز دیده می‌شود. نیلوفر آبی مقدس، نماد شهر کرمانشاه بوده و رنگ گلش نیز، رنگ نمادین این شهراست. این گل در سراب نیلوفر، در نزدیکی کرمانشاه می‌روید و به عنوان نمادی از آیین مهر، در نقش‌های طاق بستان نیز دیده می‌شود.

زیستگاه اصلی این گیاه، همانگونه که از نامش هم پیداست به گمانی در کرانه‌های رود نیل و خاور (:شرق) آفریقا بوده که سپس‌ها در روزگار باستان، به شبه قاره‌ی هند و تایلند گسترش یافته است. نیلوفر گلی است که برگ‌های آن میان ۲۵ تا۴۰ سانتی‌متر و قطر گل‌ها نیز ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر است.

نیلوفر آبی برای زرتشتیان سپند بوده و نیلوفر به چم (:معنی) نیروی فراوان ایزدی است. هخامنشیان آن‌را نماد میترا، آناهیتا و اهورامزدا می‌دانستند و از نقش شاخه، گل و برگ آن به‌گونه‌ی چشمگیری در سنگ‌نگاره‌های تخت‌جمشید بهره گرفته شده است. ۲۵ طرح گوناگون از این گل در تخت‌جمشید به تصویر کشیده شده است. ساسانیان نیز از این گل در سنگ‌نگاره‌های طاق بستان کرمانشاه بهره برده‌اند. امروزه رد نیلوفر آبی را می‌توان در فرهنگ جهان پیدا کرد. این گل در جهان نماد زیبایی، بخشش، خلوص و آرامش است.

نیلوفر در مرداب‌های کم عمق و باتلاقی و دریاچه‌هایی که در برابر نور مستقیم آفتاب جای دارند رشد می‌کند. این گیاه در آب‌وهوای سرد نمی‌تواند زندگی کند. ارتفاع این گل  نزدیک به ۱۲۵ سانتی‌متراست. رنگ گلهای آن، سفید یا صورتی است. گلبرگ‌های نیلوفر ریختی مانند خنجر دارند و گل‌ها به‌گونه‌ی چند لایه روی‌هم جای می‌گیرند. گل نیلوفر در چند سانتی‌متری بالای آب قرار می‌گیرد و به خاطر بوی خوشش نیز نامور است. این گل بیشتر هنگام بامداد باز شده و شب‌ها،بسته می‌شود. از همین‌رو در مصر باستان این رفتار نشانه‌ای از آغاز و پایان روز بوده و نماد خورشید و زایش دوباره و آ فرینش شمرده می‌شده است.

نیلوفر دارای ساقه‌ی زیرزمینیِ ریشه مانند یا ریزوم است تا خودش را به زمین لجنی و باتلاقی یا شنی برساند. دانه‌های آن در پوششی دایره‌ای شکل در میان گل تولید می‌شود.این دانه‌ها می‌توانند برای زمان بلند دوام آورده و توانایی جوانه زدن خود را نگاه‌ دارند.

این گل در گیلان در شهرستان‌های لنگرود و بندرانزلی دارای رویشگاه بوده که از خرداد تا شهریور می‌توان از دیدن زیبایی‌هایش لذت فراوان برد.

تالاب کیاکلایه پوشیده از نیلوفر آبی

 لنگرود و بندرانزلی در استان گیلان از رویشگاه‌های نیلوفر آبی هستند

در باور ایرانیان باستان نیلوفر نماد ایزدبانوآناهیتا است

فرتور از کامران نوروزپَرَشکوه است.

0256